Morgunblaðið - 06.10.1968, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. OKTÓBER 1968
19
LÍKXiEGA hafa fáir viðburðir
á stjórnmálasviðinu vakið jafn
mikla athygli að undanförnu
og aukaþing ungra Sjálfstæðis
manna, sem haldið var um síð-
ustu helgi. Til þingsins var boð
að í kjölfar nýrra hreyfinga
meðal æskufólks, þess var beð
ið með eftirvæntingu og álykt-
anir þess — að svo miklu leyti
sem þær hafa enn verið birt-
ar — hafa vakið verulega at-
hygli.
Það er því kannski ekki úr
vegi, að einn þeirra sem þing-
ið sat, geri tilraun til þess að
leggja nokkurt mat á það,
hvort tilganginum með þing-
inu var náð og hvernig and-
rúmsloftið var í þessum hópi
æskufólks úr öllum landshlut-
um, sem fylgir Sjálfstæðis-
flokknum að málum.
♦
Til aukaþingsins var boðað
með stuttum fyrirvara, en því
var ætlað að móta og beina í
fastan farveg þeim lauslegu
hugmyndum um endurbætur á
flestum sviðum þjóðlífsins, sem
gætt hefur í vaxandi mæli í röð
um ungs fólks síðustu vikur
og mánuði. Tíminn til undir-
búnings var því stuttur en
verkið viðamikið og mikilvægt
að vel tækist tiL
Stjórn Sambands ungra Sjálf
stæðismanna setti á fót tvær
stórar undirbúningsnefndir til
þess að undirbúa umræður og
gera uppkast að ályktunum
þingsins. Önnur nefndin fjall-
að um þau mál, sem mest hafa
verið rædd í sumar og haust,
þ.e. stjórnmálaflokkanna, og
stjórnmálamennina í stuttu
máli, valdakerfið í heild,
svo og Sj álfstæðisf lokkinn.
Öllum var ljóst, að þetta
var sá málaflokkur, sem mest-
ur áhugi var og er á, en
samt sem áður þótti nauð-
synlegt að fylgja úrbótatillög-
um á þessu sviði eftir með sam-
felldum tillögum um úrbætur
á helztu þjóðmálasviðum, svo
að ekki væri hægt að segja eft-
ir á, að ungir Sjálfstæðismenn
hefðu engar jákvæðar tillögur
fram að færa, aðeins gagnrýni
á það sem fyrir er.
Fyrri nefndin hagaði störf-
um sínum þannig, að hún lagði
ekki fram uppkast að ályktun-
um heldur greinargerðir um
stjórnmálaflokkana og áhrif
þeirra í þjóðfélaginu en síðan
var hugmyndin að semja álykt
anir á grundvelli þeirra um-
ræðna, sem fram færu um þenn
an málaflokk. Síðari nefndin
lagði hins vegar fram mjög í-
tarlegt plagg um þjóðmálaverk
efni næstu ára og áratuga og
er mér óhætt að fullyrða að
það er yfirgripsmesta skjal,
sem ungir Sjálfstæðismenn
hafa fjallað um í heilan ára-
tug a.m.k.
♦
Þingið hófst síðan á föstu-
dagskvöld fyrir rúmri viku og
var ljóst að töluverð eftirvænt
ing var meðal þingfulltrúa og
fundarsalurinn í Domus Me-
dica þéttskipaður. Raunveru-
leg þingstörf hófust þó ekki
fyrr en á laugardag. Stjórn
Sambandsins gerði þá þegar
eina skyssu, sem átti eftir að
móta mjög störf þingsins og
verða þess valdandi að umræð
ur á því fengu nokkuð annan
svip en við var búizt. í stað
þess að taka strax fyrir þann
málaflokk, sem allir höfðu mest
an áhuga á, þ.e. stjórnmálakerf
ið og Sjálfstæðisflokkinn var
ákveðið að ræða þjóðmálatil-
lögurnar fyrri daginn. Mun
sú hugsun hafa legið til grund
vallar hjá Sambandsstjórninni
að þessi málaflokkur yrði fljót
lega afgreiddur en mestum
hluta þingtímans varið í um-
ræður um stjórnmálaflokkana.
Þetta fór á annan veg.
Umræður um þjóðmálatillög-
urnar stóðu allan laugar-
daginn og fram á hádegi
á sunnudag. Uppkast undirbún
ingsnefndarinnar var harðlega
gagnrýnt. í fyrsta lagi var því
haldið fram, að það væru furðu
leg vinnubrögð að afhenda
mönnum svo viðamikið plagg í
þingbyrjun og ætlast til þess
að þingfulltrúar tækju afstöðu
til þess á einum degi. í öðru
lagi var því haldið fram af sum
um, að uppbygging uppkasts-
ins í grundvallaratriðum væri
röng, það væri of ítarlegt og í
því væri um of farið út í smá-
atriði.
Af þessum sökum urðu um-
ræðurnar fyrsta daginn losara-
legar og stefnulausar og báru
ekki svip mikilla hugsjóna æsk
unnar. Það er að vísu erfitt að
gera lesendum grein fyrir til-
lögum, sem ekki hafa verið
birtar nema að mjög takmörk-
uðu leyti en þó verður gerð
tilraun til þess. Ti'lgangurinn
með þjóðmálatillögunum, sem
lagðar voru fyrir aukaþingið
var tvíþættur. Annars vegar
var stefnt að því að móta póli-
tíska stefnu ungra Sjálfstæðis-
manna þrjá áratugi fram í tím-
f
ann, draga fram í grófum drátt
um höfuðþætti þeirrar þróun
ar, sem yrði að verða á fs-
landi fram til næstu aldamóta.
Þetta kemur sérstaklega fram í
stjórnmálayfirlýsingunni, sem
þegar hefur verið birt og er
aðeins inngangur að nánari til-
lögum. Hins vegar var leitazt
við að setja fram ákveðnar úr-
bótatillögur í nokkrum höfuð-
þáttum þjóðlífsins og alveg sér
staklega lögð áherzla á að
breikka málefnagrundvöll
ungra Sjálfstæðismanna með
því að gera ítarfegar tillögur í
málaflokkum, sem að mínum
dómi a.m.k. hefur ekki verið
nægilega sinnt af ungum Sjálf-
stæðismönnum sl. 10-20 ár svo
sem félagsmálum, heilbrigðis-
málum, tryggingarmálum og
menningarmálum og ennfremur
að leggja fram ítarlegar tillög-
ur í húsnæðismálum og mennta
málum, en þau mál hafa ungir
Sjálfstæðismenn látið sig miklu
skipta hin síðari ár. Tillög-
urnar eru svo nákvæmar
vegna þess, að oft er spurt
um það hvaða fastmótað-
ar tillögur ungt fólk hafi til úr-
bóta og þegar þær liggja ekki
á iausu er sagt, að ekki sé
hægt að ræða í alvöru almennt
orðaðar kröfur um endurbætur
á öllum hugsanlegum sviðum.
Raunhæfar tillögur verði að
liggja fyrir til úrbóta. Eg efast
um að þingfulltrúar hafi gert
sér nægilega vel grein fyrir
þessum tilgangi þjóðmálatil
iagnanna og þess vegna hafi
umræður um þær ekki orðið
eins líflegar og bezt var á kos-
ið. Niðurstaðan varð hins veg-
ar sú að senda öllum sam-
bandsfélögunum þessar tillögur
til úrvinns'lu og afgreiða þær
síðan á sérstökum ráðstefnum
eða næsta regílulega þingi sam-
takanna. Má því heita fullvíst
að þessar tillögur hljóti eins
lýðræðislega meðferð og unnt
er og enginn vafi er á því, að
eftir að ganga í gegnum þenn-
an hreinsunareld munu þessar
þjóðmálatillögur ungra Sjálf-
stæðismanna túlka vel viðhorf
ungra manna í öllum landshlut
um til einstakra þátta þjóðmál-
anna. Allt bendir því til þess
að í deiglunni sé málefnagrund
völlur, sem ungir Sjálfstæðis-
menn geti byggt á um langa
framtíð í höfuðatriðum og verði
til þess að samtökin spanni yfir
víðara skoðanasvið í þjóðfélag-
inu en þau gera nú. Þetta ætti
jafnframt að verða til þess a3
margir þeirra æskumanna, sem
nú standa utan samtaka ungra
Sjálfstæðismanna finni þar
starfsvettvang við sitt hæfi.
♦
Eftir hádegi á sunnudag hóf-
ust fyrst umræður um þau mál
efni, sem mestur áhugi var á
að ræða og því er ekki að
leyna, að þá hafði mjög dregið
úr þeim mikla áhuga, sem allir
fundu fyrsta kvöldið. Hinar
losaralegu umræður um þjóð-
málin höfðu orðið til þess að
draga heldur niður í þingfull-
trúum stemmninguna. Samt sem
áður náðu umræður sér vel á
strik og beindust mjög að þeim
atriðum, sem einkum hafa mót-
að gagnrýni ungs fólks að und
anförnu. Það á að opna stjórn-
málaflokkana, gera þá lýðræð-
islegri og draga úr völdum
stjórnmálamanna, flokka og
embættismanna.
Þegar spurt er, hvað við sé
átt með „opnun“ stjórnmála-
flokkanna, vefst sumum tunga
um tönn. Meginsvar þingsins
við þessari spurningu er tillaga
um prófkjör ti'l að velja fram-
bjóðendur flokkanna í kosning
um, dreifing valds og áhrifa
innan flokkanna og ráðstafan-
ir til að hinn almenni flokks-
maður hafi meira áhrif á sjálfa
stefnumótunina.
ítarlegar tillögur voru lagð-
ar fyrir þingið um framkvæmd
prófkjörs í Reykjavík og virð-
ast mér þær sniðnar mjög eftir
forkosningum í Bandaríkjunum
Utanbæjarmenn bentu á að í
sumum kjördæmum a.m.k.
mundi prófkjör alls ekki gefa
rétta mynd eða öl’lu heldur
mundi það ekki tryggja nægi-
legt jafnvægi milli byggðar-
laga. Þannig gæti Akureyri t.d.
ráðið nær öllum frambjóðendum
í Norðurlandskjördæmi eystra
o.s.frv. Þessu var svarað með
því að þar sem það hentaði bet
ur, mætti viðhafa skoðana-
könnun eða úrtakskönnun.
Prófkjör hafa verið reynd
víða.Lengi var nokkurs konar
prófkjör viðhaft innan Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík
fyrir borgarstjórnarkosning-
arnar, síðast 1962. Það gaf
ekki góða raun í þeirri
mynd og var því féllt niður
1966 en sjálfsagt er hægt að
finna leið til þess að prófkjör
gefi nokkuð rétta mynd af
vilja þátttakenda, þótt ég sé
ekki viss um, að þær tillögur
sem lagðar voru fyrir þingið
um prófkjör í Reykjavík séu
raunhæfar eða heppilegar.
Prófkjör hefur einnig verið
reynt út á landi og þar sem ég
þekki til hefur það fyrst og
fremst skapað úlfúð og illindi
en þar með er ekki sagt, að
úrtakskönnun geti ekki gefið
rétta mynd af vilja kjósenda.
Þingið samþykkti að leggja
til að ríkisbankarnir yrðu gerð
ir að almenningshlutafélögum.
Þetta er róttæk tillaga, sem
mörgum þykir sjálfsagt
fjarstæða, en húri er gust-
mikil og fersk. Meginhug3-
unin er auðvitað sú að
draga beri peningavaldið úr
höndum stjórnmálamannanna
og dreifa þannig valdinu í þjóð
félaginu meira. Sjálfsagt er
hægt að deila um það, hvernig
því marki verði bezt náð en
hver dregur í efa að það sé
vllji fólksins í landinu að draga
peningavaldið úr höndum
stjórnmálamannanna?
Loks samþykkti þingið að
banna skyldi að kjósa þing-
menn í yfirstjórnir ýmissa
menningarstofnana, atví.nnufyr
irtækja og sjóða, sem Alþingi
kýs. Þessi tillaga miðar enn að
því að draga úr óhóflega mikl
um völdum stjórnmálamann
anna. f rauninni á slíkt bann
að vera óþarft, ef þingmenn
sæju sóma sinn í því að kjósa
aðra en sjálfa sig í yfirstjórn-
ir þessara stofnana, en það hafa
þeir ekki gert fram til þessa
— því miður. Al'lar eru þessar
tillögur þingsins umdeilanlegar
en öllum er það sameiginlegt,
að þær beinast að því að dreifa
áhrifum og völdum í þjóðfélag-
inu, gera lýðræðið virkara,
opna stjórnmálakerfið. Þess
vegna eru þær í samræmi við
þær raddir sem fram hafa kom
ið í röðum ungs fólks í öllum
flokkum að undanförnum en
þetta er í fyrsta skipti, sem
þær taka á sig fasta mynd.
♦
Það var einkar fróðlegt að
kynnast andrúmsloftinu á þessu
þingi. Þarna voru saman komn-
ir ungir menn undir tvítugs-
aldri og yfir þrítugsaldri. Það
sem mér kom mest á óvart er
sá mikli skoðanamunur, sem
mér virðist vera milli hinna
yngri í þessum samtökum allt
fram undir ca. 25 ára aldur og
hinna eldri sem orðnir eru þrít
ugir og þar yfir. Og mér er
næst að hálda að milli þessara
aldurshópa sé að sumu leyti
meiri skoðanamunur heldur en
milli eldri manna í þessum sam-
tökum og eldri manna í Sjálf-
stæðisflokknum. Að sumu leyti
snýst þessi skoðanamunur frem
ur um starfsaðferðir en málefn
in sjálf. En til þess að skýra
þetta nánar skal tekið eitt
dæmi.
Á þinginu var samþykkt tfl-
laga frá yngri mönnum, sem
fól í sér mótmæli við þjóð-
stjórn og þar er sett fram sú
skoðun að efna eigi til kosn-
inga sem fyrst og eigi síðar en
næsta sumar. Sjálfur var ég
beðinn að skrifa undir tillögu
svipaðs efnis en þó mun af-
dráttarlausari. Ég neitaði. Ég
beindi þeirri spurningu til til-
lögumanna hvers vegna þeir
vildu kosningar, hvað þeir teldu
að muni vinnast með þeim.
Kosningar hefðu farið fram fyr
ir rúmu ári, stjórnarflokkarnir
hlotið traust þjóðarinnar, nú
væru að vísu erfiðleikar fram-
undan, en mundu kosningar
leysa þann vanda og mundu
þær yfirleitt leysa nokkurn
skapaðan hlut eða breyta
nokkru. Mér var svarað því til
að vangaveltur um þjóðstjórn
bentu til þess, að ríkisstjórnin
teldi umboð sitt útrunnið
og ef svo væri hlyti það
að vera lýðræðislegt og heil-
brigt að láta fara fram kosn-
ingar og gefa þjóðinni kost á
að segja til um hvaða leið ætti
að fara út úr erfiðleikunum.
Það væri einnig í beztu sam-
ræmi við forustuhlutverk
Sjálfstæðisflokksins að hafa
frumkvæði um slíkt fremur en
að leita vafasams samstarfa
við vinstri flokkana. Þetta
er i sjálfu sér mjög hrein-
lynt sjónarmið en spurning,
hvort það er raunhæft. f til-
lögunni eins og hún var sam-
þykkt var fagnað viðleitni til
að ná samstöðu um lausn erfið-
leikanna en mótmælt þjóðstjórn.
Maður hlýtur að velta því fyr-
ir sér, hvort hægt sé að ætlast
til þess að stjórnarflokkarnir
bjóði stjórnarandstöðunni upp
á samkomúlag en heiti hugsan-
legum tilmælum um breikkun
stjórnarsamstarfs, ef slíkt sam-
komulag næðist. Er það lýðræð
islegt og heilbrigt?
Þessi tillaga var samþykkt
með töluverðum atkvæðamun
og þar áttu hinir yngri aldurs-
flokkar stærstan hlut að máli.
Mér finnst sem sagt kjarninn í
skoðanamuninum vera sá að
hinir yngri menn í þessum sam-
tökum líti ekki nógu raunhæft
á málin heldur í stórum og fall-
egum og heilbrigðum línum. Ef
til vill þýðir þetta aðeins það
að ég og mínir jafnaldrar og
þaðan af eldri erum orðnir of
samdauna stjórnmálaþrasinu
eins og það er og þess vegna
séum við svona „raunhæfir“ í
skoðunum. Um það er annarra
að dæma.
Þessi skoðanaágreiningur og
fjölmörg samtöl við yngri menn
á þinginu sannfærðu mig um
það að nú er þörf kynslóða-
skipta í samtökum ungra Sjálf
stæðismanna. Sömu menn hafa
meira og minna verið í forustu
fyrir þeim um áratugar skeið og
nú er bersýnilega kominn tími
til að aðrir og yngri menn taki
við og fái að sýna hvað í þeim
býr. Með þeim hætti koma líka
fram nýir menn með ný sjónar
mið, sem fá tækifæri til að sýna
hvaða forustuhæfileikar búa í
þeim og með þeim hætti koma
einnig fram sjónarmið yngstu
„uppvöxnu" kynslóðarinnar.
♦
í heild tel ég að tilganginum
með þinghaldinu hafi verið náð
Umræður á þinginu sjálfu ollu
að vísu vonbrigðum en álykt-
anir þingsins leiða fram það
sem að var stefnt. Skipulags-
lausum umræðum meðal ungs
fólks hefur verið beint í ákveð
inn farveg og á grundvelli
þess er hægt að hefja baráttu
fyrir framgangi hugsjónamála
ungs fólks. Ungir Sjálfstæðis-
menn hafa tekið ótvíræða for-
ustu fyrir hinum nýju hreyf-
ingum meðal íslenzkrar æsku
og þegar fram í sækir mun
þetta þinghald hafa ómetanleg
áhrif fyrir Sjálfstæðisflokkinn,
efla hann á allan hátt og
tryggja að hann verði í takt
við tímann og 21. öldina.
Styrmir Gunnarsson.
Jasmin Snorrabraut 11
Gjafavörur í miklu úrvali.
Fallegar og ódýrar tækifærisgjafir
fáið þér í
JASMIN
Snorrabraut 22 — Sími: 11625.
Sú
iil
ýnmc^aróa lannn
PeróLa cJau^ave^i 3í
er til leigu fyrir málverkasýningar og aðrar listmuna-
sýningar einnig til vörukynninga t.d. á húsgögnum og
húsbúnaði, fatnaði o.s.frv. — til sýninga og kynningar
á ýmiss konar félagsstarfsemi.
Leigutxmi er minnst ein vika og mest 4 vikur fyrir
hvern aðila.
Umsjón með sýningum getur verið innifalin í leig-
unni.
hf.
sími 11822.
I TAKT VIÐ NÝJA TÍMA