Morgunblaðið - 11.02.1969, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MRIÐJUDAGUR 11. FEBRÚAR '*969.
Ársskýrsla OECD um Island
Fáar vísbendingar um verðhœkkun fiskafurða — Óhagsfœð
þróun fiskafla og útflutnings verðlags meira en tímabundið
fyrirbœri — 1969 œtti að taka fyrir samdrátt í atvinnustarfsemi
— Draga œtti verulega úr innflutningi — Líkur á viðskiptahalla
Hér fer á eftir skýrsla OECD
um efnahagsþróun hér á landi
ástand og horfur:
Á vegum Efnahags- og fram-
faraatofnunarinnar (OECD) í
París eru árlega samdar skýrsl-
ur um ástand og horfur í efna-
hagsmálum allra aðildarríkjanna.
Lokið var við að semja árs-
skýrsliuna um ísland í desem-
ber s.l. og er hún nú komin út.
Fer hér á eftir þýðing á loka-
kafla skýrslunnar, er fjallar um
niðurstöður hennar og horfur í
íslenzku efnahagslífi.
„Horfur á fiskafla og útflutn-
ingsverðlagi eru augljóslega
grundvallaratriði.
Fiskifræðingar virðast vera
samdóma um það, að þeir ald-
ursflokkar síldarinnar, sem
veiðin byggist á, hafi náð há-
marki á árunum 1966—67, og
verði því miklum mun veikari á
næstu árum. Göngur síldarinn-
ar eru þó þýðingarmeira atriði
fyrir veiðarnar. Litið er vitað
fyrirfram um beytingar á þeim
þáttum, er ráða göngum síldar-
innar, og eru spár um þessi atr
iði mjög óvissar. Skilyrði lofts-
lags og veðurfars hljóta að vera
þýðingarmikill þáttur. Það er á-
lit margra sérfræðinga, að lækk
aður sjávarhiti í Norður Atlants
hafi á síðustu árum hafi verið
meginástæðan fyrir breyttum
göngum sildarinnar. Að áliti
þeirra er liklegt, að talsverður
tími geti liðið, áður en síldin
komi aftur á miðin við fsland,
og mundi þá síldveiðin haldast
lítil um nokkurra ára skeið.
Horfur á bolfiskafla virðast hins
vegar vera betri en áður var á-
litið. Er nú talið, að stofn-
ar þorsks og annars bolfisks
ættu að gefa færi á svipuðum
afla og árið 1968 eða jafnvel
eitthvað meiri afla.
Horfur á þróun útflutnings-
verðlags eru óvissar. Mikil aukn
ing á framboði fisks og fiskaf-
urða frá öðrum löndum, einkum
frá Noregi og Perú, hefur átt
mikinn þátt I verðfallinu á sið-
astliðn/um tveimur árum. Að jafn
aði mætti vænta þess, að lægra
verðlag drægi úr framboðinu,
en það leiddi svo til þess, að
verðið hækkaði á nýjan leik.
Það er þó mikið vafamál, um
hve mikinn bata getur orðið að
ræða, þar sem verkanir verð-
myndunarkerfisins eru að ýmsu
leyti takmarkaðar. Þannig leiðir
lækkað verðlag oft til þess, að
ríkisstjórnir koma á eða auka
styrki til sjávarútvegs, svo að
breytingar á markaðsverði hafa
lítil áhrif á framleiðslumagn.
Þess vegna eru enn sem komið
er fáar vísbendingar um verð-
hækkun fiskafurða á næstunni.
Með tilliti til þessara atriða
virðist hin óhagstæða þróun
fiskafla og útflutningsverðlags
vera meira en tímabundið fyrir-
bæri. Við mótun stefnunnar í
efnahagsmálum er að minnsta
kosti ekki unnt að loka augun-
um fyrir því, að útflutningur
sjávarafurða kunni á næstu ár-
um að verða minni en áður var
talið sennilegt. Kann því að
verða nauðsyn á örari þróun
annarra atvinnuvega en fram að
þessu hefur verið ráðgerð. Hér
er ekki um auðvelt viðfangsefni
að ræða, þar sem breytingar á
gerð atvinnulifsins eru háðar
ýmsum takmörkunum.
í fyrsta lagi er grundvöllur
nýtilegra náttúruauðlinda tak-
markaður. Engu að síður ætti að
vera hægt að stefna að fyllri
og arðvænlegri nýtingu hráefna
frá landbúnaði, svo sem ullar
og skinna, og frá sjávarútvegi
með frekari vinnslu niðursuðu-
vara eða frystra afurða til beinn
ar neyzlu. Þýðingarmestu auð-
lindirnar, sem þekktar eru, en
hafa hingað til legið svo að segja
ónotaðar, eru vatnsorkan og
gnægð jarðhita, en nýting þess-
ara orkulinda gæti veitt grund-
völl fyrir þróun fjölbreytts iðn-
aðar. Orka jarðhitans hefur
þann kost umfram vatnsorkuna,
að hana má nýta smáum skref-
um án sérstaks aukakostnaðar
vegna smæðar hvers virkjunar-
stigs. Álverksmiðjan, sem mun
hefja starfrækslu haustið 1969,
er þýðingarmikið skref í átt til
- LANDGRUNNIÐ
Framhald af bls. 1
landgrunninu umhverfis Island
er fsrrst og fremst sú, að með
vaxandi tækni er nú hægt að
vinna þær auðlindir, sem í land-
grunni kunna að felast, allt út á
290 m dýpi. Innan fárra ára verð-
ur væntanlega unnt að vinna
efni grunnsins á enn meira dýpi.
Hafa því æ fleiri ríki á sfðustu
árum lýst yfir lögsögu sinni á
landgrunni því, sem liggur und-
an ströndum þeirra, að því er
varðar rannsóknir og nýtingu
auðæfa landgrunnsins.
Með því er tryggt að heima-
þjóðinni fellur allur réttur til
þeirra verðmæta, sem í land-
grunninu kunna að felast, og
jafnframt er útilokað að aðrar
þjóðir komi og hefji fram-
kvæmdir nær uppi í landstein-
um landgrunnsríkisins.
Það er einnig mikilvægt ör-
yggisatriði, að strandríkið geti
rá'ðið því sjálft hvaða mannvirki
og tæki eru staðsett á landgrunn
inu undan ströndum þess, og þá
bannað öðrum þjóðum þar mann
virkjagerð, m. a. þá mannvirkja
gerð, sem af hernaðarlegum toga
er spunnin.
Með því að samþykkja lög um
yfirráðarétt íslenzka ríkisins yf-
ir landgrunninu umhverfis Island
yTði íslendingum einum heimilt
að framkvæma þar rannsóknir
og útlendingum það aðeins bært
samkvæmt leyfi íslenzkra stjórn-
valda. Jafnframt yrði tryggt að
Islendingar einir ættu þær auð-
lindir, sem í íslenzka landgrunn-
inu kunna að felast. íslenzka
landgrunnið er enn algjörlega
ókannað og því ekki vitað hvort
þar er að finna nein verðmæt
aukinnar fjölbreytni atvinnulífs
ins, en einnig gæti hún senni-
lega veitt tækifæri ti'l frekari
vinnslu úr hrááli. Hátt menntun
arstig þjóðarinnar er augljóslega
þýðingarmikill þáttur í þróun
nýrra atvinnugreina. Með tilliti
til verulegrar reynslu, er sum-
ar greinar iðnaðarins hafa aflað
sér við framleiðslu fyrir inn-
lendan markað, er heldur engan
veginn útilokað, að þróast geti
útflutningsiðnaður á grundvelli
innfluttra hráefna.
I öðru lagi munu umbreyting-
ar á vettvangi atvinnulífsins og
jarðefni. Sýnist það þó sjálfsagt
öryggisatriði að leggja land-
grunnið undir íslenzka lögsögu,
því ekki er vitað hvað sfðari
rannsóknir kunna að leiða í Ijós
í þessu efni.
Með landgrunnssamningnum,
sem samþykktur var á Genfar-
ráðstefnunni fyrri 1958, var
strandríkinu heimiluð lögsaga
yfir landgrunninu undan strönd-
um sínum. ísland er ekki aðili að
landgrunnssamningi þessum. Því
er talið rétt að til komi lög sam-
þykkt af Alþingi, sem lýsi yfir
rétti þjóðarinnar til grunnsins
og þess, sem í því býr. Slik lög
yr'ðu fullnægjandi heimild að
þjóðarétti um lögsögu íslendinga
á þessu sviði. 1 frumvarpinu er
gert ráð fyrir að yfirráð ríkisins
nái bæði til ólífrænna og líf-
- ESHKOL
Framhald af hls. 1
saman í friði og eindrægni svar-
aði hann: „Við hljótum að
eiga það land, þar sem við
erum í meirihluta. ísrael er og
verður að vera ríki Gyðinga."
í viðtalinu hafnaði Eshkol al-
gerlega fimm liða tillögu Nass-
ers, sem Egyptalandsforseti setti
fram í viðtali við sama rit fyrir
viku, og sagði, að óhugsandi
væri að hverfa aftur til þess
ástands, sem hefði ríkt fyrir
júní styrjöldina og að núverandi
vopnahléslínu yrði ekki breytt.
I AP frétt frá Tel Aviv í
kvöld sagði, að þau orð Eshkols
að ísraelar ágirntust ekki nokk-
ur allstór byggð svæði á vestur-
bakka Jórdan, hefðu vakið mikla
gremju í ísrael og útvarpið hefði
sagt, að svo virtist sem kom-
inn væri hér upp alvarleg-
hin öra fjölgun mannaflans
kalla á mikla fjárfestingu. En
innlendur sparnaður hefur dreg
izt saman og kann aukning hans
að verða hæg, ef fiskafli helzt
lítill og afurðaverð óhagstætt.
Þörfin fyrir erlent fjármagn
kann því að reynast meiri en
áður hefur verið talið.
f þriðja lagi torveldar hinn
þröngi heimamarkaður vöxt f jöl-
þættari iðnaðar. Við það bætist,
að ísland nýtur ekki þess við-
skiptahagræðis, er þátttaka í Frí
verzlunarsamtökum Evrópu (E
FTA) eða Efnahagsbandalaginu
býður upp á. Svo lítið hag-
kerfi, sem þjóðarbúskapur fs-
lands er, hlýtur að sjálfsögðu
að stefna að fremur sérhæfðri
framleiðslu sem að miklu leyti
sé ætluð til útflutnings. Aðild
íslands að Fríverzlunarsamtök-
unum mundi veita greiðari að-
gang að stórum markaði og auð
velda þróun nýrra greina út-
flutningsiðnaðar. Stærri markað
ur fyrir islenzka framleiðslu á-
samt frekari niðurfærslu inn-
flutndngstolla mundi stuðla að
þróun samkeppnishæfari at-
vinnuvega.
rænna auðæfa landgrunnsins.
Botnföst sjávardýr og þau, sem
aðeins hreyfast í föstu sambandi
við botninn, myndu heyra undir
ákvæði frumvarpsins.
Þá skal vikið að því, að setn-
ing landgrunnslaga myndi ekki á
nokkurn hátt geta túlkazt sem á
hlut annarra þjóða væri gengið,
eða gefa tilefni til mótmæla. Það
er þegar viðurkennt að þjóðum
sé heimilt að framkvæma slíka
réttargjörð, enda hafa mjög marg
ar þjóðir sett slík lög síðustu ár-
in. Væri því ekki hætta á að
neinir úfar risu með íslending-
um öðrum þjóðum af þessu til-
efni.
Þá skal á það bent, að setning
umræddra laga myndi ekki sem
slík hafa nein útgjöld í för með
sér fyrir ríkissjóð. Engin skylda
asti ágreiningur innan stjórnar-
innar, er lengi hefði verið við að
glíma.
Harðasta gagnrýnin kom frá
hinum hægri sinnaða Gahal
flokki og ýmsir létu í ljós ótta
um, að hann myndi draga sig
út úr stjórnarsamstarfinu. Á
skrifstofu Eshkols var sagt, að
þangað hefði ekki borizt afrit af
viðtalinu enn, og blaðið er ekki
komið til landsins. Því var þó
ekki neitað að Eshkol hefði get-
að látið þessi orð falla.
- BERA ÁBYRGÐ
Framhald af bls. 1
stefnu austur þýzku stjórnarinn
ar að leitast við að tryggja frið
í Evrópu. Pravda segir að lok-
um, að ráðstafanirnar séu byggð
ar á þeirri óhrekjanlegu stað-
reynd, að Vestur Berlín hafi
Hverjar svo sem horfurnar
eru til langs og miðlungi langs
tíma, munu stjórnarvöldin þurfa
að horfast í augu við mikil
vandamál á sviði efnahagsmála
á nýbyrjuðu ári. Hinar óvissu
horfur um síldveiði og afurða-
verðlag benda ti'l þess, að gjald-
eyrisverðmæti fiskafurða kunni
að aukast aðeins lítillega á ár-
inu 1969. Annar útflutningur
mun sennilega heldur ekki auk-
ast að miklum mun, þar sem ál-
framleiðslan mun ekki hefjast
fyrr en seint á árinu og fram-
leiðslan mun að öllum líkindum
verða lítil fyrstu mánuði starf-
rækslunnar. Jafnvel þótt tekjur
af þjónustum ættu að halda á-
fram að vaxa vegna áhrifa síð-
ustu gengisbreytingar, eru tæp-
lega líkur á verulegri aukningu
gjaldeyrisverðmætis fyrir út-
flutning vöru og þjónustu í
heild.
Á árinu 1969 ætti að taka fyr
ir þann samdrátt i atvinnustarf
semi, sem ágerzt hefur undan-
farið ár, en þó virðast ekki lík-
ur á mikilli aukningu framleiðsl
unnar í heild. Á árinu 1968
fylgir lagasetningunni um að
hefjast handa um rannsóknir á
efnum landgrunnsins af okkar
hálfu. Væri þó vitanlega æski-
legt að ekki liði langur tími þar
til einhverjar frumrannsóknir
væru gerðar. En hugsanlega
skapast hér tekjuliðir á hinn bóg
inn fyrir ríkissjóð. Aðrar þjóðir,
svo sem Norðmenn og Bretar
selja rannnsóknarleyfi á land-
grunni sínu til erlendra og inn-
lendra firma, sem leita vilja þar
að verðmætum efnum. Gefa
rannsóknarleyfi þessi nokkrar
tekjur í ríkissjóð. Mætti taka upp
ama fyrirkomulag hér á landi Ef
að því kæmi, að einhver efni
fyndust í landgrunninu er Ijóst,
að ríkið gæti haft verulegar tekj-
ur af vinnslu þeirra, þ.e. fyrir
vinnsluleyfinu, sem vinnslufirm-
un greiða.
Ekkert er í lagafrumvarpinu
um þáð sagt, hve langt frá strönd
um landgrunnið skuli talið ná í
kílómetrum. Það er vegna þess,
að ekki hefur tekizt að setja um
það enn ákveðna alþjóðlega
reglu, en þetta viðfangsefni er
eitt af stærstu verkefnirm hafs-
botnsnefndar þeirrar, sem kjörin
var 1968 á vegum Sameinuðu
þjóðanna. Er í frumvarpinu mið-
að við annað viðmi'ðunarmark
Genfarsamningsins frá 1958,
vinnslumarkið, en ekki minnzt
á hitt, 200 metra dýptarlínuna.
En ef miðað er við 200 metra
dýptarlínuna myndi land-
grunnssvæðið umhverfis ísland,
allt frá ströndum, nema samtals
115 þús. ferkílómetrum, eða
nokkru stærra svæði en landið
er sjálft. Nú er vitað að ýmsar
þjóðir telja 200 metra dýptarlín-
una, of þrönga og er rætt um
4—500 metra línuna. Skýrir Haf-
rannsóknastofnunin svo frá, að
landgrunnsmyndunin íslenzka
nái almennt út að 400 metra
dýptarlínunní, svo ekki sýnist frá
leitt að miða við það mark af
hálfu okkar síðar meir.“
aldrei verið og verði aldrei hluti
af Sambandslýðveldinu Þýzka-
landi.
Franska fréttastofan AFP stað
hæfði á sunnudag, að austur
þýzka stjórnin hafi ráðfært sig
við leiðtoga í Kreml áður en til
kynnt var um þessar nýju ferða
hömlur Vestur Þjóðverja. Minnt
er og á að Walter Ulbricht hafi
nýverið dvali'ð í Sovétríkjunum
til viðræðna við sovézka forystu-
menn.
NTB fréttastofan sagði frá
því í dag, að meðal þeirra fyrstu
sem reglurnar nýju hefðu bitnað
á hefði verið yfirmaður blaða og
upplýsingaþjónustu Vestur Ber-
línar. Hann var stöðvaður, er
hann hugðist halda inn á aust-
ur þýzkt land og honum skýrt
frá því að ekki væri óskað eftir
ferðum hans á austur þýzku
landsvæðL
Framhald á bls. 19
Bláa línan á þessari mynd sýnir landgrunnið miðað við 200 metra dýpi. Er hér um að ræða 115
þúsund ferkílómetra eða nokkru stærra svæði en landið sjálft. Hér er um lauslega teikningu að
ræða.