Morgunblaðið - 11.02.1969, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. FEBRÚAR 196«,
13
Stjornmál má ekki einoka
eins og í Sovétríkjunum
segir Per Olov Enquist — Gagnrýn-
endur tala oft ofar höfðum okkar
HANDHAFI bófcmenntiaverð-
launa Norðurlandaráðs 19-69,
Per Olov Enq.uist, sagði í
samtali við Dagens Nyheter,
daginn sem verðlaunaúthlut-
un fór fnam, að sér hefði
komið mjög á óvart, að hann
skyldi hljóta verðlaunin að
þessu sinni, og bætti við:
,Ú*ar sem Per Olof Sundman
hlaut verðla.unin í fyrra,
hvarflaði það ekki að mér að
Svíi gæti einnig fengið þau
í ár. En peningarnir koma sér
vel og geta framfleytt starfi
mínu nokkur næstu árin.“
Per Olov Enquást skýrði frá
því, að hann hefði unnið að
verðlaunabókinni í rúm tvö
ár, tekið viðtöl við fólk og
skrifað jafnframt. Hann var
spurð.ur um verk, sem hann
hefur í smíðum nú, en vildi
fátt um það segja og gaf ekki
upp um hvað sú bók fjallaði:
„Það er varla að ég viti það
sjálfur. Ég vinn og vinn og
sé svo til hvað út úr því
kemur“.
f dönskum blöðum sem
Mbl. hafa borizt er rætt um
verðlaunaúthlutunina og bók
Enquists. Þannig segir Jens
Kistrup í Berlings-ke Tidende
m. a.: Valið var rétt. Má
raunar næstum segja, að það
hafi verið ákveðið fyrirfram.
Því að engin bók á Norður-
löndum var jafn sjálfsögð til
Norðurlandaráðs verðlauna og
„MálaMðarnir“ eftir Per Olov
Enquist — áhrifaríkasta og
metnaðarfyllsta bók haustsins
á Norðurlöndum, söguleg
stjórnmálaheimild, í senn
persónulegt og nútímalegt
skáldverk, tilraun til að nálg-
ast veruleikann á nýjan hátt.
Heimildarskáldsaga um ó-
möguleik sannleikans.“
í Information er vitnað til
ritdóms eftir Johan Vogt,
prófessor, sem birtist í því
blaði 2'5. janúar, þar sem
Vogt hafði talið „Málalið-
ana“ athyglisverðustu sögu-
legu skáldsögu samtímans.
Hann bætir því við, að
Enquist sé því ákaflega mót-
fallinn, að bók hans sé tekin
einum málstað til tekna í
stjórnmálaumræðu. H a n n
spyrji sig sjálfan, hvort þessi
afstaða hans sé ekki nokkurs
konar flótti.
í lok greinarinnar í In-
formation segir, að úthlutun-
arnefnd bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs hafi með
vali sínu í ár lagt áherzlu á
mikilvægi þjóðfélags- og
stjórnmálabókmennta, s e m
aftur leiði til þess, að hefð-
bundnari bókmenntagreinar
hverfi í skuggann.
í auglýsingu sem útgefandi
„Málaliðanna", Norstedts för-
lag, birtir daginn eftir verð-
launaveitinguna, er tekinn
upp eftirfarandi kafli úr dómi
um bókina eftir Tage Erland-
er, forsætisráðherra Svía:
„Bókmenntaviðburður árs-
ins er tvímælalaust bók Per
Olov Enquists, „Málaliðarnir“.
Ekki aðeins fyrir þá sök, að
hún er snilldarleg lýsing á
sögulegum viðburðum, heldur
einnig vegna þess, hve Ijóst
bókin lýsir tilurð stjórnmála-
ákvörðunar frá grundvallar-
sjónarmiði“.
í skeyti, sem Mbl. hefur
borizt frá AP, segir, að Per-
Olov Enquist hafi svarað
nokkrum spurningum um bók
sína í sjónvarpi í Stokkhólmi.
Þar sagði hann m. a., að sjón-
armið hans bæru keim af sjón
armiðum siðfræðingsins og
hreintrúarmannsins, sem ef
til vill ætti ræt.ur að rekja
til þess, að hann er uppalinn
á pres'tsheimili. Hann kvað
„Málaliðunum" fyrst og
fremst ætlað að lýsa stjórn-
málaöngþveiti, en þetta hefði
mörgum gagnrýnendum sézt
yfir. „Gagnrýnendur tala oft
að nokkru leyti ofar höfðum
Per Olof Enquist
okkar“, sagði Enquist og
bætti því við, að margir les-
endur hefðu skilið bókina
öðruvísi en gagnrýnendur.
í sjónvarpsviðtalinu vék
Enquist einnig að stjórnmála-
skoðunum sínum, og hvernig
hann hefði snúizt til sósíal-
isma. Hann kvaðst aðhyllast
sósíalisma fyrir þá sök, að
hann þyrði að nefna hlutina
sínum réttu nöfnum og hann
mælti með stjórnmálahlut-
deild.
„Það er grundvallarskilyrði
að leikmenn í stjórnmálum
geti haldið aftur af atvinnu-
stjórnmálamönnunum. Stjórn
mál mega aldrei verða einok-
uð af atvinnustjórnmálamönn
um þannig, að fjöldinn sé
hlutlausir og aðgerðalausir á-
horfendur, eins og í Sovét-
ríkjunum,“ sagði Enquist að
lokum.
Bókmenntaverðlaun Norð-
urlandaráðs eru ekki fyrstu
verðlaun, sem Per Olov
Enquist þiggur. Árið 1965
hlaut hann BLM-verðlaun-
in, 1966 Bókmenntaverðlaun
Svenska Dagbladets og nú í
janúar hlaut hann Skáld-
sagnaverðlaun bókmenntaefl-
ingar, að upphæð 15.000,-
sænskar krónur.

-JOHNSON
Framhald af hls. 1
hann hafi fylgt þrátt fyr
ir ýmis vonbrigði og erfið-
leika.
„Ég harma það mjög að
vestur-evrópsk samvinna þró
aðist ekki áfram í forsetatíð
minni. Ástæðan er ein-
faldlega stjórn sú, sem ríkj-
um ræður í Frakklandi," seg
ir Johnson, en bætir síðan
við að hann hafi trú á því,
að sá dagur komi að Frakk
'land muni enn á ný verða
leiðtogi í stefnunni að sam-
■ einaðri V-Evrópu.
Um sambúðina við Sovét-
ríkin segir Johnson m.a.: „Við
höfum átt við erfiðjeika að
stríða. En berið þau saman
við vandamál Sovétríkjanna í
Austur-Evrópu. Bandalag
okkar við vestræn ríki hef-
ur losnað í reipunum, sökum
þess hversu árangursríkt það
hefur verið“.
„En vandamál okkar eru
smámunir einir ef þau eru
borin saman við hina ofsa
legu deilu Rússlands og
Kína, þar sem um er að ræða
raunverulegar landkröfur,
auk svívirðinga sem fljúga á
milli.“
Síðan segir Johnson, að
það séu tveir meginþættir
sem ákvarðanir forseta
Bandaríkjanna mótist af, um
leið og hann er. setztur í for-
setástólinn. „Annarsvegar er
um það að ræða, að Banda-
ríkin hafa í fórum sínum
kjarnorkuvopn, sem að
sprengimætti svara til 30.000
smálesta af TNT á hvern
jarðarbúa. Hinsvegar er um
það að ræða, að Sovétríkin
eru eina 'landið auk okkar,
sem hefur svipaðan eyðilegg
ingarmátt. Kjarnorkumáttur
þeirra er eilítið minni, ef litið
er á stærðina, en venjuleg-
ur maður mundi ekki gera
ýkjamikinn greinarmun á
því, hvort hann væri sprengd
ur í loft upp af 15,000 tonn-
um af TNT eða 30,000 tonn-
um af sama sprengiefni."
Síðan segir Johnson, að
hversu reynt sé á þolinmæði
Bandaríkjanna hversu marg-
ar grunsemdir vaknd, þá verði
Bandaríkin að finna leið til
friðsamleggrar sambúðar við
Sovétríkin.
Hann nefnir síðan tilraun
ir sínar til að „byggja brýr“
milli þjóðanna, sen segist
brátt hafa týnt tölunni á
þeim spámönnum, sem spáð
hefðu því að það mundi mis-
takast vegna styrjaldarinnar í
Vietnam.
„En í hléum, sem urðu á
spádómi þeirra, lukum við
merkilegustu samningagerð-
run mílli Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna allt frá því að
kalda stríðinu lauk: Við gerð
um samning um bann við
kjarnorkuvopnum í geimnum,
samning um gagnkvæm ræð-
ismannaskipti sem var fyrsti
gagnkvæmi samningurinn
milli þessara tveggja þjóða
frá 1933, samning um loft-
ferðaréttindi og það sem
mestu máli skipti: Við sömd-
um um að frekari dreifing
kjarnorkuvopna yrði bönn-
uð.“
„Til viðbótar þessu hefur
verið samþykkt að reyna að
semja um að takmarka eld-
flaugavopnabirgðir beggja
þjóðanna."
Síðan segir Johnson, og
víkur nú að Tékkóslóvakíu:
„Ég hafði ákveðið að til-
kynna um fund við Sovétleið
togana til þess að hefja þess
ar samningaviðræður, er
skriðdrekar þeirra héldu inn
í Tékkóslóvakíu.“
Johnson segir, að innrás-
in í Tékkós'lóvakíu hafi skað
að vonir heimsins og Banda-
ríkjanna. „Ég er þeirrar skoð
unar að athöfn þessi muni að
endingu reynast sjálfseyði-
legging. í þá hálfu öld, sem
við höfum búið við kommún-
isma í heiminum, hefur ekk-
ert tvístrað og reitt til reiði
kommúnistaflokka utan komm
únistaríkjanna sjálfra, og inn
rás þessi.“
Síðan segir Johnson að ef
heimurinn eigi að lifa af ann
an áratug' án þess að svæð-
isbuindin vandamál leiði til
allsherjar eyðileggingar, telji
hann að breytingar innan So
vétríkjanna sjálfra muni
hjálpa til við að draga úr
spennu og kvíða mannkyns
gagnvart þeim.
Johnson fjállar mjög um
Vietnam í þessum endurminn
ingum sínum, en hér verður
aðeins stiklað á því stærsta.
Hann segir að kommúnistar
hafi verið að færa sig mjög
upp á skaftið í SA-Asíu 1965.
Um það leyti, að monsún-
vindamir hafi haldið inn-
reið sína hafi hryðjuverk
kommúnista stóraukizt í S-
Vietnam. Svo árangursrík
hafi herferð þeirra verið, auk
þess sem stórar sveitir úr
fastaher N-Vietnam hafi ver
ið komnar inn í landið, að
sérfræðingar hefðu talið að
ef ekkert yrði að gert, myndi
kommúnistar ráða ríkjum í
S-Vietnam er regntímanum
væri lokið.
Hér hafi og fleira komið
til. Tveir þriðjuhlutar Laos
hafi verið hernumdir af herj
um kommúnista undir stjórn
N-Vietnam og sá her hefði
þá enn verið að sækja á.
Chen Yi, utanríkisráðherra
Kína hefði lýst því opinber-
lega yfir, að það væri ætlun
in að Thailand yrði næst í
röðinni. Vorið 1965 hefðu
skæruliðasveitir verið byrjað
ar að athafna sig í NA-Thai
landi. Þar við hefði bætzt að
Kínverjar hefðu verið áð
undirbúa Kommúnistaflokk
Indónesíu og hrifsa völdin í
þessu fimmta mannflesta ríki.
heims, sem byggi á eyjum,
sem hefðu gífurlega hernað-
arþýðingu.
Haustið 1965 hafi kommún
istair látið til skarar skríða.
Hermenn frá N-Vietnam hafi
hleypt nýju lífi í styrjaldim
ar í Laos og S-Vietnam. „Sú
staðreynd að þeim tókst ekki
það sem þeir ætluðu sér,
breytir ekki því, hver ætlun
kommúnista var, né heldur af
leiðingunum sem streymt
hefðu um Asíu og Kyrrahaf
eftir sigur þeirra", segir
Johnson.
Hann segir síðan, að sér
hafi verið ljóst, að ef fram-
sókn þeirra yrði ekki heft í
S-Vietnam, yrði það naumast
fyrr en þeir kæmu að Ind-
landi.
„Það var þá, sem ég sagði
við bandarísku þjóðina: „Við
óskuðum ekki eftir því, að
gerast verðir við hliðið, en
það er ekki um neina aðra
að ræða.“
Hann segir síðan, að um
þrjá kosti hafi verið að velja. »
f fyrsta lagi að kalla heim
allt bandarískt herlið með
þeim beztu skilmálum, sem fá
anlegir hefðu verið, en slíkt
hefði mjög orðið til þess að
auðmýkja Bandaríkin og
spillt fyrir áhrifum þeirra í
heimsmálum. í öðru lagi að
halda áfram eins og áður, þ.
e. með takmörkuðum liðs-
styrk Bandaríkjamanna, t.d.
75,000 mönnum, vonast til að
„hepnin væri með Qkkur á
sama tíma og okkur var ljóst
að aðstaða okkar mundi lík-
lega verða veikari, eða í
þriðja lagi: Að auka verulega
við her Bandaríkjanna til
baráttu við Viet Cng í suðri
og N-Vietnama í norðri, og
hefja samtímis harða baráttu *
fyrir því, að samningar yrðu
teknir upp.“
„Við ákváðum að beita flug
her okkar gegn N-Vietnam
og okkar eigin her í styrj-
öldinni á jörðu niðri.“
„Þessi ákvörðun var ekki
tekin á einum degi“, segir
forsetinn. Hann segir að mál
ið hafi verið í athugun í
margar vikur og allir hugsan
legir mögulieikar hafi verið at
hugaðir.
„Það síðasta sem ég vildi
verða, var að verða „forseti
á styrjaldartímum", segir
Johnson, en segir nokkru síð
ar:
„En sagan hagaði því svo,
að ég stóð andspænis þeirri
ógnþrungnu ákvörðun um
hvort gripið skyldi í taum-
ana í SA-Asíu eða láta und-
an síga. Ég komst ekki hjá
því að taka þessa ákvörðun,
og ég gat ekki slegið henni
á frest.“
Mikil snjókoma
í New York
— Fjórar Loftleiðavélar veðurtepptar
— Nota flugvélarnar sem hótel
New York, 10. febrúar. —
GEYSIMIKIL snjókoma byrjaði
í New York um :hádegi á sunnu-
dag. Ein afleiðingin er sú, að
flugumferð hefur lagzt niður og
á Kennedyflugvelli eru um 2000
strandaglópar sem komast ekki
burt þaðan í bráð, hvorki með
flugvélum né bifreiðum því að
allir vegir að vellinum eru lok-
aðir vegna snjóa.
Flugfélögin hafa gert sitt bezta
til að fólkinu líði vel, og t. d.
er verið að laga kaffi og smyrja
brauð allan sólarhringinn. Erfið-
ast er að finna svefnpláss fyrir
þennan fjölda. Gripið var til þess
ráðs að búa um suma í flug-
skýlum, bílum, rútum og þegar
allt annað þraut var flugvélun-
um breytt í gistihús. Hundruð
bíla sitja fastir í snjónum í nánd
við flugvöllinn og víðar, og ekki
er annað fyrirsjáanlegt en nota
verði þyrlur til að koma þeim
verst stöddu til hjálpar, og varpa
niður matarbirgðum annarsstað-
ar.
Morgunblaðið hafði samband
við Sigurð Magnússon, fulltrúa
hjá Loftleiðum, og sagði hann,
að fjórar vélar þeirra hefðu lok-
azt inni í New York, en ein væri
í Keflavík. Þeim hefði verið sagt
að Kennedy-flugvöllur yrðf opn-
aður á morgun (þriðjudag) og
ef svo færi myndi vélin, sem
er hér, fara til New York og þær
í New York halda áfram sínu
áætlunarflugi eins fljótt og _
hægt væri.
- í STUTTU MÁLI
Saloniki 9. febrúar, NTB.
TVEIR hermenn voru í dag
dæmdir til tuttugu og tveggja
ára fangelsis fyrir herrétti í Sal-
oniki, Þeim var gefið að sök að
hafa haft á prjónunum samsæri
um að steypa grísku herforingja-
stjórninni. Tveir hermenn aðrir
voru dæmdir til tíu og sex
ára fangelsis. Fjórmenningarnir
lýstu yfir sakleysi við réttar-
höldin, en kváðust hafa verið
beittir þvingunum og pynding-*
um við yfirheyrslur.
Miami 10. febr., AP. — Farþega-
flugvél með 82 innanborðs var
snúið af leið í dag og neydd til
að fljúga til Kúbu. Vopnaður
maður ógnaði flugfreyjunni með
byssu og hótaði að skjóta hana,
ef ekki væri farið að fyrirmæl-
um hans og stefnt til Havana.
Þetta er þrettánda vélin sem
rænt er síðan um áramót.