Morgunblaðið - 14.03.1969, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. MARZ 1969

Þingmenn Sjálfstæðisflokksins gagnrýna
menntaskdlafrumvarpið
Þrír þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins tóku til máls við um-
ræðurnar um menntaksólafrum-
varpið á Alþingi í gær, þeir
Sigurður Bjarnason, Matthías
Bjarnason og Jónas Pétursson.
Gagnrýndu þeir allir frumvarp-
ið og þá einkum fyrstu grein
þess, en þar segir að mennta-
málaráðherra skuli hafa ákvörð-
unarvaldið um stofnun mennta-
skóla.
Ennfremur gagnrýndu þeir og
ýmsa aðra þætti frumvarpsins
og lýstu þeir allir þeim vilja
sínum, að Kvennaskólinn fengi
að útskrifa stúdínur.
Fara hér á eftir kaflar úr
ræðum þeirra:
Sigurður Bjarnason tók til
máls fyrstur á eftir menntamála
ráðherra. Komst hann m.a. að
orði á þessa leið:
menntaskó'lar skulu vera margir
og hvar þeir eigi að vera. Enda
þótt núv. hæstvirtur mennta-
málaráðherra hafi margt vel gert
í sinni löngu embættistíð sem
menntamálaráðherra, treysti ég
honum trauðla til þess að fara
með þetta vald. Ég tel að lög-
gjafarvaldið eigi nú, eins og áð-
ur, að kveða á um fjölda mennta
skóla og staðsetningu þeirra.
Alþingi ákveði staðsetningu
menntaskólanna
— sagði Sigurður
Bjarnason
„Það er ekki ætlan mín að
hefja hér almennar umræður um
skólamál við fyrstu umræðu þess
frumvarps um menntaskóla. Ég
get hins vegar ekki látið hjá
líða að gera við það stutta at-
hugasemd, og þá fyrst og fremst
við fyrstu grein frumvarpsins.
Nauðsynlegt er einnig að það
komi fram að frumvarp þetta var
ekki rætt í þingflokki Sjálf-
stæðismanna áður en það var
lagt fram hér í háttvirtri þing-
deild, að því er mér er kunnugt.
í fyrstu grein frumvarpsins
segir að menntaskólar skuli
vera svo margir, sem þörf er á,
að dómi menntamálaráðherra."
Hér er um að ræða breytingu
■ frá núgi'ldandi lögum, sem mörg-
um hlýtur að koma mjög á ó-
vart. En í lögum um breytingu
á lögum nr. 58,1946 um mennta-
skóla segir m.a. á þessa leið,
með leyfi hæstvirts forseta:
„Menntaskólar skulu vera sex,
tveir í Reykjavík, einn á Akur-
eyri, einn á Laugarvatni, einn á
ísafirði og einn á Austurlandi.
Heimilt er að stofna fleiri mennta
skóla í Reykjavík eða nágrenni.
Menntaskólar utan Reykjavík
ur eða nágrennis skulu vera
heimavistarskólar. Heimilt er að
koma framangreindum skóium ó
fót í áföngum, bæði að því er
varðar kennslu og byggingu hús
næðis fyrir þá.
Heimilt er menntamálaráðu-
- neytinu að koma á fót kennslu
í námsefni 1. bekkjar mennta-
skóla við gagnfræðaskóla, þar
sem nemendafjöldi og önnur skil
yrði gera slíka ráðstöfun eðli-
lega og framkvæmanlega."
Hæstvirtur menntamálaráð-
herra sagði í framsöguræðu sinni
að óþarfi væri að óttast þá breyt
ingu sem þetta frumvarp fæli í
sér á þessum ákvæðum. Ákvæði
1. gr. 1. frá 1965 yrðu enn þá
í fullu gildi eftir að búið væri
að afnema þau en ef engin breyt.
ætti að felast í 1. gr. þessa frv.
hvers vegna er þá verið að fella
niður ákvæðin frá 1965, um tölu
og staðsetningu menntaskóla? Það
sé svo fjarri mér að tortrvggja
hæstvírtan menntamálaráðherra
í þessu efni í einu né neinu
leyti, en mér sýnist að einfald-
ast sé að láta ákvæði 1. gr. lag-
anna frá 1965 standa óbreytt og
taka efni þeirra upp í 1. gr.
þessa frv. og vænti ég þess að
allir háttvirtir þingmenn með
hæstvirtan menntamálaráðherra
í broddi fylkingar megi vel við
una, ef engu átti í raun og sann
leika að breyta með þessari nýju
og mér virðist nokkuð annarlegu
1. gr. þess frumvarps sem hér
liggur fyrir.
Þessi lagaákvæði voru sam-
þykkt á Alþingi 6. maí 1965.
í þeim fólst fyrst og fremst sú
breytiiíg á menntaskólalögunum
frá 1946, að ákveðið var að
stofnaðir skyldu menntaskólar á
ísafirði og á Austurlandi.
í framhaldi af þessari laga-
setningu hefur svo Alþingi veitt
árlega fjárveitingar til bygging
ar mennitaskóla á ísafirði og Aust
urlandi. Nú leggur hæstvirtur
menntamálaráðherra hins vegar
til að þetta lagaákvæði skuli
fellt niður og að „dómur mennta
málaráðherra" skuli einn ráða
því, hvar menntaskólra skulu
vera í landinu, og hversu marg-
ir þeir skulu vera!
Ég tel þetta ákvæði með öllu
fráleitt, og tel mig knúðan til að
lýsa því yfir að ég get ekki
fylgt þessu frumvarpi óbreyttu,
enda þótt í því felist að öðru
leyti ýmsar athyglisverðar nýj-
ungar, sem tvímælalaust horfa
til bóta. Með fyrrgreindum á-
kvæðum í 1. grein frumvarps-
ins er állt of mikið vald lagt
í hendur menntamálaráðherra.
Hann á einn að ráða því, hve
Sigurður Bjarnason.
í annarri málsgrein, 1. grein-
ar frumvarpsins segir, „að heim
ilt skuli sveitarfélögum og ein-
staklingum, að fengnu leyfi
menntamálaráðuneytisins og sam
kvæmt reglum er það setur
hverju sinni, að stofna og starf-
rækja menntaskóla ó eigin kostn
að“.
í sambandi við þetta nýmæli
vil ég aðeins segja að mjög ó-
líklegt verður að telja, að ein-
stök sveitarfélög eða einstakling
ar taki sig fram um það að
fram komu í bréfi Ísfirðinga og
stofna og starfrækja menntaskóla
á eigin kostnað. Væri æskilegt
að hæstvirtur menntamálaráð-
herra gæfi skýringu á því, hvern
ig þetta ákvæði er tilkomið. Hef
ur eitthvert sveitarfélag eða ein
staklingur óskað slíkrar heim-
ildar?
í sambandi við þetta mál vil
ég einnig leyfa mér að beina
þeirri fyrirspurn til hæstvirts
menntamálaráðherra, hver sé af
staða hans til þeirra óska, sem
þingmanna Vestfjarða 26. janúar
sl. um framkvæmdir við mennta
skóla á ísafirði. En í bréfi þessu
sagði ó þessa leið:
ERINDI f SFIRÐINGA
„Bæjarstjórn ísafjarðar kaus
þann 13. marz sl. nefnd til að
vinna að því að lögin um mennta
skóla á ísafirði komi til fram-
kvæmda sem fyrst.
f dag boðaði nefndin til fund-
ar með þingmönnum Vestfjarða-
kjördæmis og bæjarstjórn fsa-
fjarðar til umræðna um mennta-
skólamálið. Á þeim fundi lagði
nefndin fram eftirfarandi áætl-
un um framkvæmdir í málinu:
• 1. Skólameistari verði skipað-
ur frá og með 1. október 1969.
2. Skólameistari verði ráðinn
frá og með 1. janúar 1970.
3. Stefnt verði að því að
skóilinn geti tekið til starfa 1.
október 1970.
4. Byggingarframkvæmdir við
menntaskólann á ísafirði verði
teknar inn á framkvæmdaáætl-
un ríkisins árið 1971.
5. Stefnt verði að því að ljúka
fyrsta áfanga byggingarframkv.
fyrir haustið 1972.
Framangreind áætlun hlaut
einróma stuðning allra fundar-
manna. Er það von undirritaðra
að hið háa ráðuneyti geti fallizt
á þessa framkvæmdaáætlun og
verði unnið að framvindu máls
ins í samræmi við hana.
Leyfum okkur að vænta þess
að starf skólameistara verði nú
þegar auglýst og við miðað að
hann geti tekið til starfa 1. okt.
n.k. Við viljum leggja sérstaka
áherzlu á að væntanllegur skóla
meistari geti notað næsta vetur
til að skipuleggja skólastarfið
I samráði við fræðsluyfirvöld og
byggingarframkvæmdir í sam-
vinnu við arkitekt skólans.
Væntum stuðnings hins háa
ráðuneytis við þetta erindi.
ÓSKAÐ SKÝRRA SVARA
Ég tel mjög mikilvægt að
hæstvirtur menntamálaráðherra
gefi skýr og glögg svör við þessu
erindi. Því er ekki að neita, að
það svar, sem felst í 1. grein
frumvarpsins þess er hér liggur
fyrir verður ekki talið fullnægj
andi. Með henni er lagt til sam-
kvæmt orðanna hljóðan að sleg-
ið skuli striki yfir þá stefnu,
sem Alþingi hefur áSur markað
með ótvíræðum hætti.
f sambandi við fyrirhugaðan
menntaskóla á ísafirði er nauð-
synlegt að það komi fram að
honum er ekki ætlað að vera
fyrst og fremst eða eingöngu
skóli fyrir Vestfirðinga. Hann á
að vera menntaskóli í þágu þjóð
arinnar allrar, eins og aðrir
menntaskólar, sem nú eru í land
inu. Það er engin röksemd gegn
mermtaskóla á ísafirði, að fáir
nemendur hafi undanfarið sótt
menntaskóladei'ld, sem rekin hef
ur verið við gagnfræðaskóla bæj
arins. Meðan þar er einúngis
kostur á kennslu í einum bekk,
leita auðvitað langsamlega flest
ir nemendur af Vestfjörðum á-
fram til gömlu menntaskólanna.
Sama gildir um menntaskóla-
nemendur úr öðrum landshlutum.
Kjarni málsins er að mennta-
skólum verði að fjölga. Jafn-
framt verður að auðvelda æsk-
unni aðgang að þessum skólum.
Fram hjá þeirri staðreynd verð-
ur ekki gengið að landsprófið
Framhald á bls. 21
Menntamálaráðherra í framsögurœðu:
Menntaskólafrumvarpið í tengslum við
aðra endurskoðun skólalöggjafarinnar
Frumvarp að nýrri löggjöf fyrir frœðslu-
skylduna lögð fyrir þetta þing
í GÆR mælti Gylfi Þ. Gíslason,
menntamálaráðherra, fyrir frum
varpi ríkisstjórnarinnar til
menntaskólalaga. Fara hér á eft-
ir meginkaflarnir úr ræðu ráð-
herra:
Skólakerfi þjóðar mótast ann-
ars vegar af löggjöf, sem ýmist
setur sjálfu skólastarfinu al-
menna umgjöið eða ramma, eða
mælir hins vegar fyrir um hlut-
verk og skipulag einstakra skóia
eða skólastiga. Hér á landi, eins
og víða annars staðar, eru
ákvarðanir löggjafans um fram-
kværnd fræðsluskyldu eða skóla-
starf á fræðsluskyldustigi fyrst
og fremst í því fólgnar, að kveða
á um, að öll börn og unglingar
séu fræðsluskyld á aldrinum 7
til 15 ára. í gildandi lögum um
skólakerfi og fræðsluskyldu seg-
ir, að allir skólar, þeir, sem kost
aðir séu eða styrktir af almanna-
fé, skuli mynda samfellt skóla-
kerfi, sem skiptist í fjögur stig:
barnafræðslustig, gagnfræðastig,
mennta-:kóla- og sérskólastig. í
gildandi lögum eru engin tæm-
andi ákvæði um það, hvað kennt
skuli eða hvernig á barnafræðslu
stigi eða gagnfræðastigi. Náms-
efni á þessum skólastigum er
ákveðið í námsskrá, sem rnennta
málaráðuneytinu er ætlað að
gefa út. Hins vegar eru í lögum
ákvæði um skipulag og náms-
efni á menntaskóla- og sérskóla-
stiginu, sem og háskólastiginu.
Þá eru og í gildandi lögum um
skólakerfi og fræðsluskyldu
ákvæði um, að miðskólum, sem
eru ein af þremur skólategund-
um gagnfræðastigsins, en þær
eru unglingaskólar, miðskólar og
gagnfræðaskólar, skuli ljúka
með landsprófi, miðskólaprófi,
sem veiti rétt til inngöngu
menntaskóla og sérskóla með
þeim takmörkunum, er kunna að
vera settar í lögum þeirra eða
reglugerðum.
Þessi stefna löggjafans, sem
mörkuð er í lögum um skóla-
kerfi og fræðsluskyldu frá 1946
að setja ekki lagafyrirmæli um
einstök atriði skólastarf sins á
fræðsluskyldustiginu, er tvímæla
laust skynsamleg. Hiún veitir yfir
stjórn skólanna á fræðsluskyldu-
stiginu og skólunum sjálfum
ráðrúm og skilyrði til breytinga
á skipulagi, námsefni, kennslu-
aðferðum og próftilhögun, eftir
því sem æskilegt þykir hverju
sinni. Skömmu eftir að ég tók
við starfi menntamálaráðherra,
eða árið 1958, skipaði ég nefnd,
þar sem áttu sæti fulltrúar þing-
flokka og kennarastéttar og em-
bættismenn. undir forystu Hall-
dórs Halldórssonar, prófessors,
til þess að kanna þá reynslu, sem
af þessari lagasetningu hefði
fengizt og hvort ástæða væri til
breytingar á þeirri umgjörð eða
þeim ramma, sem skólakerfinu
væri settur í löggjöfinni. Það var
nær einróma niðurstaða þessar-
ar nefndar ,að ekki væri ástæða
til þess að gera breytingar á
grundvallaratriðum þessarar
lagasetningar, þ.e. 7—15 ára
fræðsluskyldu, heimildinni til
þess að skipa námsefni fræðslu-
skyldustigsins með námsskrá,
skiptingu skólakerfisins í hin
fjögur stig og því, að landspróf
eða miðskólapróf skuli veita rétt
til inngöngu í sérskóla og
menrataskóla.
Af þessum sökum hefi ég á
undanförnum árum talið rétt, að
á löggjafarsviðinu yrði lögð meg
ináherzla á endurskoðun löggjaf
arinnar um sérskólana. Þegar
þetta frumvarp verður að lögum,
hefur, á tiltölulega stuttu tíma-
bil-i, bókstaflega öll íslenzk lög-
gjöf um einstaka skóla eða skóla-
stig verið endurskoðuð eða sett
ný löggjöf um skóla eða skóla-
stig, sem engin löggjöf var til
um áður.
Þegar 1957 voru sett ný
heildarlög um Háskóla íslands,
en fyrri lög voru frá árinu 1936.
Síðan hafa ýmsar breytingar ver
ið gerðar á háskólalögunUm og
margar og gagngerar breyting-
ar á reglugerð Háskólans. T.d.
hefur námið í læknisfræði og ís-
Framhald á bls. 30