Morgunblaðið - 14.03.1969, Page 25

MO'RGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. MARZ 1969
25
,Ef ég væri ríkur.
,í dag er é(? hestur.
.Fyrirgefðu Guð, -en mér finnst það nú samt.'
,Da ra ra ra ra da, gæti ég hætt að strita*
Við bregðum okkur í heim
sókn um 50 ár aftur í tím-
ann inn í lítið þorp, Anatev-
ka í Rússlandi, göngum inn í
hringinn hjá fólkinu í þorp-
inu og stígum dansinn með því
um stund. Vinalegt fólk
með sínar venjur og siði, sín
ar dægurflugur og dægur
þras. Guðhrætt og ánægt, en.
... kynstofn þess hefur stöð-
ugt í aldir verið á flótta frá
borg til borgar, landi til
lands í trú sinni á Guð. Gyð-
ingar með rússneskan takt í
danssporum sínum og rúss-
neska mold um kartöfiur sín-
til? Það skal ég segja ykkur
— að ég veit það ekki. Eu
vani er nú vani Og af vana
veit hver og einn að hann er
til, og til hvers Guð ætlast
af honum.“
Og leikurinn magnast, fiðlu
boginn strýkur strengina
hraðar og þræðirnir spinn-
ast. Tevye mjólkurpóstur er
mjög skemmtileg manngerð,
sem þrætir við Guð sinn eins
og Don Camillo. Hann talar
við Guð og ræðir við hann
um málin frá öi'ium hliðum,
en úrlausnin verður ávallt sú
mannlegasta. Tevye vitnar oft
lega inn í leikinn í sambandi
við makaval og fleira.
Söngleikurinn Fiðlarjnn á
þakinu, er saminn upp úr sög
um Sholom Aleichem, sem er
talinn einn af þekktustu höf-
undum Gyðinga. Hann er
fæddur í Rússlandi, en flýði
til Bandaríkjanna eftir fyrri
heimsstyrjöldina. En sögur
hans gerast allar í RúsSlandi
og fjalla um fólk af ætt-
stofni Gyðinga. Fiðlarinn var
fyrst settur á svið á Broad-
way af Bandaríkjamanninum
Jerome Robbins. Hvar sem
60 leikarar, aukaleikarar og
dansarar þátt í sýningunni
og h'ljóðfæraleikarar verða
um 25—30. Hljómsveitarstjóri
er Magnús Blöndal Jóhanns-
son, en auk þess hefur Carl
Billich æft með söngvurum
og dönsurum. Þýðinguna á
Fiðlaranum gerði Egill
Bjarnason. Þrír dansarar
hafa verið fengnir frá Nor-
egi og Svíþjóð til þessarar
sýninrgar.
í upphafi leiksins er allt
líf þorpsbúa ein siðvenja, en
margvíslegar breytingar eru í
Fiðlarinn á þakinu.
Söngleikurinn, ,,Fiðfarinn á þckinu"
frumsýndur í Þjóöleikhúsinu í kvöld
ar, en ... fyrst og fremst trú
sína að vegarnesti.
Fólltið í Anatevka er glað-
í hina góðu bók, Biblíuna,
máli sínu til stuðnings, en
ekki er nú alltaf víst að í
rétt sé vitnað. Hvað um það,
Tevye ber með léttri lund
og þolinmæði það fátæklega
hlutskipti, sem Drottinn hef-
ur strax tóninn: „Fiðlari á
þaki. Það hljómar bjánalega
ekki satt? En hér í bænum
,Hvar er á morgun, okkar brauð og bú?“
aðsigi, byltingin er á næstu
grösum og reiði zarsins kem-
ur niður á Gyðingum eins og
öðrum og ef til vill fremur
en öðrum. Ymsar breytingar
koma hægt og sígandi inn í
lif þorpsins, en einnig koma
stormsveipir og fólkið er
hrakið á brott, um síðir. En
inn í þessa atburðarás flétt-
ast ýmsir atburðir, sumir dapr
ir, en þó fleiri skemmtilegir
og atburðarásin er hröð og
skemmtileg í heild með fjör-
ugum hópdönsum.
Maður hverfur ósjálfrátt inn í
líf fólksins í Anatevka og
tekur með því spor eftir spor
í mannlífinu á hringtorgi hvers
dagsleikans, en alltaf er leit-
að ráða hjá Guði og samið
við hann um málalok. Tevye
ræðir oftast við Guð þegar
hann er einn, eins og t.d. þeg
ar hann situr á hlaðinu heima
hjá sér, vandræðalegur, en
góðlátlegur, gjóar augunum
upp til himins og spjallar við
Guð: „Nú hafa þau Tzeitel
og dóttir mín og Motel verið
gift í næstum tvo mánuði.
Þau vinna mikið, og eru eins
fátæk og íkorni í vetrarharð-
indum. En þau eru svo ham-
ingjoisötm að þau finna ekki
hve fátæk þau eru. Motel held
ur áfram að tala um þessa
saumamaskínu. Ég veit að þú
hefur í mörgu að snúast,...
það eru stríð og uppreisnir,
flóð og plágur og ... allt þetta
sem sendir fólkið upp til þín,
— en gætirðu ekki gefið þér
svolítinn tíma frá þessum hörm
ungum þínum, til þess að fórna
á hann. Væri það til of mikils
ætlast?
Ó,... en fyrst þú ert nú
þarna á næstu grösum,... það
er vinstri fóturinin á merinni
minni. .. er ég nú að verða of
tilætlunarsamur? Þú verður
Framhald á bls. 19.
Fiðlarinn hefur verið settur
upp hefur hann verið sýndur
við feikilegar vinsældir. í
Lundúnum hefur fiðlarinn til
dæmis verið sýndur stöðugt
síðan 1964 og í Osló er bú-
ið að sýna Fiðlarann í eitt
ár en upphaflega átti að
sýna hann þar í 3 mánuði.
Joseph Stein heitir sá sem
hefur fært söguna í leikbún-
ing. Tónlistin er eftir Jerry
Bock, en söngtextar eru eftir
Sheldon Harnick. A'llir þess-
ir menn eru Bandaríkjamenn
og þekktir á sínu sviði.
Leikstjórar á Fiðlaranum
hjá Þjóðleikhúsinu eru
brezki ballettmeistarinn og
'leikstjórinn Stella Clair og
Benedikt Árnason.
Aðalhlutverkið Tevye
mjólkurmann, leikur Róbert
Arnfinnsson, Goldu konu
hans leikur Guðmunda Elías-
dóttir. Elztu dæturnar þrjár
eru leiknar af Kristbjörgu
Kjeld, Sigríði Þorvaidsdóttur
og Völu Kristjáns. Ynta, hjú
skaparmiðlara leikur Bríet
Héðinsdóttir. Alls taka um
Úr hópdansi í þorpinu. Siðvenja.
okkar, Anatevka, má með
sanni segja að hver maður
sé fiðlari á sínu þaki. Fiðl-
ari, sem stritast við að laða
eitthvað gott fram, án þess
að hálsbrjóta sig. Það er ekki
auðvelt. Menn spyrja
kannski, hvers vegna við sé-
um þarna uppi, fyrst það er
svona hættulegt? Við erum
þar vegna þess að hér eigum
við heima. Og hvernig við
höldum jafnvæginu? Það get
ég sagt ykkur. Af vana.
Það er vaninn, sem hefur
hjálpað okkur til að halda
jafnvæginu í mörg, mörg ár.
i Hér í Anatevka byggist allt
á vana. Hvernig þú borðar,
— hvernig þú sefur, —
i hvernig þú klæðir þig. Við
höfum til dæmis alltaf eitt-
hva á höfðinu og göngum allt
af með lítinn bænaklút. Þetta
sýnir að við erum guðhrædd-
t ir. . Ef til vill undrist þið
: hvernig vaninn hefur orðið
ur ætlað honum, þó að hann
ypti bara öxlum og skilji
ekki hvað fyrir Guði vakir.
Tevye á fagrar gjafvaxta
dætur og fléttast þær fljót-
vært og allir vita allt um
alla. Einnig það er venja. En
þrátt fyrir það er líf þess til-
brigðamikið og hljómfallið
mjúkt, sterkt, hratt, veikt,
tryllt og seiðandi, eins og
fiðla fiðlarans. Eins og fiðl-
ari á bröttu þaki er líf þess.
Það lifir, syrgir og gleðst í
trú sinni, en hættan er allt
um kring. Fiðlarinn á þakinu
er skuggi fólksins í Anatev-
ka, sól þess og andardrátt-
ur.
Söngleikurinn Fiðlarinn á
þakinu er nýjasta verkefni
Þjóðleikhússins, en það verð
ur frumsýnt í kvöld. Við
brugðum okkur á kvöldæf-
ingu Fiðlarans í Þjóðleikhús-
inu fyrr í vikunni. Tjaldið
fer frá, fiðluboginn hefst í
höndum fiðlarans og leikur-
inn byrjar. Á sviðinu er Te-
vye mjólkurpóstur, aðalper-
sóna söngleiksins leikinn af Ró
bert Arnfinnssyni, og hann gef
Rabbíinn leitar svara í hinni helgu bók.