Morgunblaðið - 16.04.1969, Qupperneq 11

11 '
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1«. APRÍL
Hjörtur Jónsson, koupmaður:
Verzlunin biður ekki um sérréttindi heldur sannmæli
SVO sem fram hefur kom-
ið að undanförnu á Verzl-
unarmálaráðstefnu Sjálf-
stæðisflokksins, í funda-
samþykktum Kaupmanna-
sanitakanna og í sérgreina
félögum vcrzlunarinnar,
hcfur afkomu þessar-
ar stéttar verið stefnt í
taprekstur með valdboð-
um.
Hvað eftir annað hefur
verzlunarálagning verið lækk
uð á fölskum forsendum, í
blóra við sácynsemi og sann-
girni, og í engu hlutfalli vlð
sannanlegar þarfir fyrirtækj-
anna né þátttöku annarra
stétta í áföllum síðustu ára.
Forráðamenn þjóðarinnar,
sem um þessi mál hafa fjall-
að, hafa líka viðurkennt það
misrétti, sem verzlunarstéttin
hefur orðfð fyrir og hafa lof-
að að aðeins skyldi um stund-
arástand að ræða. Hvað eftir
annað hefur verzlunarstéttin
lagt trúnað á loforðin um
leiðréttingu mála sinna, en
þau loforð hafa því miður
ekki verið efnd.
Við hverja gengisfellingu
var kaupmönnuim gert að
skyldu áð selja vörubirgðir
sínar á lægra verðinu. Með
síðustu gengisfellingu einni
var veltufjármagn verzlunar-
innar lækkað um meira en
helming. Þetta var eignanám,
sem verzlunarstéttinni, einni
stétta, var gert að bera.
Með síðustu gengLsfellingu
var verzlunarálagning lækk-
uð á þeirri forsendu, að jafn-
mikill innflutningur yrði fram
vegis eins og áður hafði ver-
ið, enda þótt tilgangur geng-
isfellingarinnar væri auðvitað
sá að stórdraga úr innflutn-
ingi. Þetta var vísvitandi
blekking, til þess ger’ð, að
réttlæta kjaraskerðingu á
hendur verzluninni.
Áratuga áróður gegn verzl-
un einkaframtaksins, studdur
með grýlu einokunartímabils-
ins, hefur gengið svo langt að
útgáfa skólabóka barna, ungl-
inga og menntaskólastiganna
fer ekki varhluta af þessu.
Strax þar, er kaupmaðurinn
gerður tortryggilegur og við-
sjárverður og með kennslunni
gefið í skyn, að brúttó-tekj-
ur hans, öll verzlunarálagning
in, sé hreinn gróði.
Þessi áróður hefur ýtt und-
ir stjórnmálamennina að
halda verzluninni í óeðlileg-
um viðjum, Þeim hefur fund-
izt þægilegt að hafa eina
systurina í öskustónni. Þess
vegna búum við íslendingar
einir vestrænna lýðræðis-
þjóða við algjörlega úrelt og
skaðlegt verðmyndunarkerfi,
sem byggt hefur verið upp
við löngu liðnar aðstæður' af
mönnum, sem ókunnugir voru
allri verzlun og eðli hennar.
Verzlunarstéttin ein allra
stétta fær engu ráðið um
verzlunarálagningu og þar
me’ð afkomu sína. Hver ein-
asta stétt önnur og starfshóp-
ar í þjóðfélaginu hafa íhlut-
unarrétt um laun sín, og raun
ar úrslitavald, ef á þarf að
halda. Verzlunarstéttin er lát-
in hlíta valclboði um kjör sín,
og má sætta sig við það að
auki, að tillögurnar um kjör
hennar komi frá þeim aðilum
Kjörbúð í Miðborginni.
þjóðfélagsins, sem með áróðri
og blekkingum er jafnvei bú-
ið að gera óviniveitta hinni
frjálsu verzlun. Séu fulltrúar
verzlunarinnar kallaðir til um
þeirra eigin afkomu, þá er
það sýndarmennska ein sem
því ræður, og þeir jafnan
hafðir áhrifalausir alls staðar.
Almenningur á íslandi hef-
ur verið blekktur hrapalega,
þegar um verzlimarmál hefur
verið fjallað. Sumir trúa því
ennþá, að verðlagslhöft og ná-
marksálagning tryggi lægsta
vöruverð jafnvel þótt nægi-
legt vöruframboð sé. Þeir
sem boðuðu þetta í upphafi
trúa þessu ekki lengur og
hafa sennilega aldrei trúað
því.
Bent hefur verið á, að verzl
anir séu hér of margar og of
smáar. Þetta kann að vera
rétt að einhverju leyti, og
ástæðan fyrir þessari þróun
er auðvitáð sú, að stærri
verzlunarfyrirtæki bera sig
ekki með þeirri verzlunar-
álagningu, sem leyfð hefur
verið. Með því að eigendurnir
sjálfir standi í verzlunum sín-
um, stundum með aðstoð
skylduliðs, vinni tvöfaldan
dag án þess að taka full
laun, reikni ekki vexti af
veltufé og stundum ekki fulla
húsaleigu má frekar ná end-
unum saman.
Rauðu flokkanir tala um
skipulagningu á verzluninni,
sem leysi allan vanda.
Kaupmenn vita fullvel hvað
þetta þýðir. Þeir kynnt-
ust þessari skipulagningu
nokkuð á haftaárunum, þegar
einkaverzlunin var hundelt
og samvinnuverzlunin efld.
Og þessi skipulagning er raun
ar í fullum gangi. Það er
skipulega unnið að því af
þjóðnýtingarflokkunum að
lama alla verzlun einkafram
taksins til þess að réttlæta
ríkisrekstraráformin og koima
hinni langþráðu ríkisverzlun
á. Þegar það góða skipulag
er komið á, þá þarf ekki að
hugsa um hagkvæmustu
innkaup, þá verða minni vöru
gæði og þjónusta við almenn-
ing og þá verður sama ,,lága“
verðið alls staðar. Nei, vi‘ð
skulum gæta okkar fyrir hinu
„fullkomna skipulagi“ rauðu
flotokanna í verzlun. Þeirra
skipulag þýðir óhagstæð inn-
kaup, meiri dreifingarkostn-
aður, minni þjónusta við al-
menning og hærra vöruverð.
Þetta eru engin slagorð, það
er löng og dýrkeypt reynsla
á bak við. Við eigum sjálf
nærtæk dæmi.
Kaupmarnasamtökin telja
það skyldu sína að leiða at-
hygli almennings í landinu
a'ð þeirri óheillalþróun, seim
átt hefur sér stað í verðlags-
málum lengi að undanförnu.
Þessi þróun miðar öli að
því að gera verzlunina smærri
í sniðum, draga úr þjónustu
hennar við landsmenn, gera
henni ómögulegt að njóta
beztu kaupa erlendis, sem
þýðir sóun gjaldeyris, auika á
afvinnuskort verzlunarfólks
og raska efnahagskerfinu. At
vinnuvegir þjóðarinnar og
verzlun er einn þeirra, eru
slagæðar þjóðarLíkamans. Það
er háskaleg skottulækning og
skammsýni að loka einni slag-
æð til þess að fá meira blóð
í hinar.
Kaupmannasarhtökin hafa
efnt til upplýsingadags nú
um málefni verzlunarstéttar-
innar, til þess að opna augu
almennings fyrir þessu vanda
máli. Þetta er mál allra lands
manna þótt það bitni harka-
I legast á kaupmönnum ífyrstu.
Almenningur á rétt á að fá
sannari mynd af tilgangi og
eðli verzlunar, en hann hefur
fengið um langt áraskeið og
þá mun hann sjá að hag fólks
ins er betur borgið með
frjálsri verðmyndun í sam-
keppni og með verðlagseftir-
liti hvers einasta manns, held
ur en með kúgun verzlunar-
stéttarinnar. rikisafskiptum
og rikiseinkasölum.
Verzlun einkaframtaksins
biður ekki um nein sérrétt-
indi, hún biður aðeins um áð
fá að njóta sannmælis og hafa
jafna aðstöðu við aðrar at-
vinnustéttir þjóðfélagsins,
svo hún geti þjónað hlutverki
sínu í þágu lands og þjóðar
a
Andrés Reynir Kristjánsson, frkvstj. ritari Félags raftœkjasala:
Varahluta- og viögeröar-
þjónustu er stefnt í hættu
— vegna verðlagsákvœðanna
— Hagsmunamá! almennings en
ekki einkamál kaupmanna
Þar sem fyrirtæki okkar
selur aðallega vélar og raf-
taeki og rekur í því sam-
bandi allviðamikla viðgerða-
og varahlutaþjónustu, vil ég
einkum ræða þá hættu, sem
steðjar að þessari starfsemi
fyrirtækja af skipan verðlags
málanna.
Varahluta- og viðgerðaþjónu-
ustu hefur löngum þótt ábóta-
vant hérlendis. Dreifbýli og
smæð markaðarins veldur hér
miklu, en um það er ekki við
neinn að sakast. Þetta er aðeins
einn af ókostunum við að búa í
fámennu landi. Oft leyfir þó
fjöldi seldra véla fullkomnar
birgðir varahluta, sem auðvitað
er skilyrði fyrir góðri og greiðri
viðgerðaþjónustu. En löngum
hefur þó þessari þörfu starfsemi
verið gert erfitt um vik. Sérstak-
lega lögðu innflutningshöftin
lengi vel sína lamandi hönd á
hana. Er þeim var aflétt og al-
mennt verzlunarfrelsi aukið, færð
ist mangt til betri vegar, ekki
síður sú þjónusta, sem 'hér um
ræðir. Þó hefur rekstrarfjárskort
ur fyrirtækja jafnan háð getu
þeirra að þessu leyti, enda hafa
álagningarhöft og skattar, að ó-
gleymdum tíðum og miklum
gengislækkunum, staðið í vegi
fyrir e'ðlilegri fjármagnsmyndun
þeirra.
Eftir síðustu gengislækkanir,
bann við hækkun birgða til end
urkaupsverðs og verðlagsá-
Andrés Reynir Kristjánsson
kvæði, strangari en áður hafa
gilt, er svo komið, að verzlun-
inni er að verða um megn að
uppfylla þær kröfur, sem við-
skiptavinirnir réttilega gera til
hennar um þjónustu. Okkur
kaupmönnum finnst því, að það
sé skylda okkar að vekja at-
hygli almennings á þessu, því
að hér er vissulega ekki um
okkar einkamál að ræða, heldur
hagsmunamál allra landsmanna..
Og þar sem við viljum ekki taka
á okkur ábyrgð á afleiðingum
skilningsleysis yfirvalda og
þeirra afla, sem fá þau til að
skipa verðlagsmálunum á þann
•hátt, sem nú er, ákváðum við að
loka verzlunum okkar í einn dag,
til þess að sýna, að okkur er full
alvara, þegar við vörum við og
mótmælum verðlagsákvæðunum
þótt nú hafi verið horfið frá lok
un, vegna verkfailan.na.
Kostnaðarverð innfluttrar
vöru hefur frá þvi fyrir gengis-
lækkunina í nóv. ’67 og þar til
eftir gengislækkunina í nóv. ’68,
þ.e. á einu ári, hækkað um rúm-
lega 100%. Þegar vörubirgðir frá
því í nóv.’ 67 hafa verið endur-
nýjaðar með innkaupum á nýja
genginu, tvöfaldast kostnaðar-
verð þeirra. Þannig þarf nú
tvær milljónir til að halda
varaihlutalager, sem áður kost-
aði eina milljón. Hvar á
að taka mismuninn, þegar
verzluninni er bannað að
hækka verð eldri birgða, þannig
að það nægi til endurkaupa á
nýjum. Oikkur er gert skylt að
3elja varahlut á .grunnverðinu
Framhald á bls. 19