Morgunblaðið - 10.05.1969, Page 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. MAÍ 190©
Standið við hlið hetjuþjöðar Grikklands
A fundi Grikklandshreyfingarinnar flutti frú Betty
Ambatielos ræbu. Hér á eftir fer upphaf og niÓurlag hennar
kvöldi uan miðnætti lýstu skaar
Ijós lögreg’lubílanina upp glugg-
ana, en siðan stönzuðu þeir. Við
heyrðum þungt fótatak herstíg-
véla eftir ganginum og svo voru
hinar stóru dyr að herhergi okk
ar opnaðar og konum og körl-
um hrundið inn í myrkrið. Nokk
ur okkar reyndu að aðstoða
fólkið, en það var of ringlað og
jafnvel meðvitundarlaust eftir
hrottalegar barsmíðar, sem það
hafði orðið fyrir. Skyrtur karl-
mannarma voru rifnar og blóði
drifnar. Augu þeirra blá og bólg
in. Ég sá borgarstjóra sem gat
ekki lyft höfði: það hékk fram
á brjóstið. Ég gleymi aldrei klæð
skeranum úr hverfirau okkar,
sem nótt eina sá alit í einu hvar
konu hans var fleygt inn til
okkar málvana og meðvitundar-
lausrL Við vorum köld og svör.g
á þessum hörmungastað. Konur-
nar höfðu miklar áhyggjur af
afdrifum eiginmanna og barna.
Hugsið ykkur óstjórnlegan harm
tveggja kvenna, sem voru bók-
staflega rifnar frá börnum sín-
um, sem þær voru að mylkja.
Önnur þessara kvenna var fyrr
verandi þingmaður. Litla barnið
hennar er orðið tveggja ára gam
alt en hún er enn í haldi, svipt
gleðinni yfir að sjá barnið, sem
hún ól í þennan heim, vaxa og
dafna.
Frá knattspyrnuvellinum var
farið með okkur um koldimma
nótt í mikilli lest flutningabíla,
sem fluttu þúsundir karla og
kvenna til lítils flóa þar sem
okkur var smalað saman eins og
búpeningi niður í lestir gríðar-
stórra flutningaskipa flotans.
Eftir sjö tíma siglingu var okk-
ur kastað á íand á hinni hræði-
Ég er Grikklandshreyfingunni
þakklát fyrir að bjóða mér að
hehnsækja ísland. >að gefur mér
tilefni til að þakka hreyfing-
unni og ísílenzku þjóðinni fyrir
samúð og stuðning veittan grísku
þjóðinni, sem nú þjáist af völd-
um hemaðareinræðis. Þetta,
ásamt stuðningi fslands við önn
ur Norðurlönd þegar þau
ákærðu grísku einræðisstjórnina
í Evrópuráðinu fyrir brot á mann
réttindasáttmálanuim, er Grikkj-
um mikilsverð siðferðileg hvatn
ing i harðri og eríiðri baráttu
gegn herforingjaklíkunni og fyr
ir raunverulegu lýðræði.
Grikkir hafa lagt út i þessa
baráttu og ég fullvissa ykkur
um það af eigin reynslu, að bar-
áttunni verður haldið áfram hvað
sem hún kostar, þar til hinni
stoltu grísku þjóð auðnast að
njóta mannsæmandi frelsri og
virðinigar í landi friðar og ham-
ingju, en það er einmitt þetta sem
gríaka þjóðin þráir.
Ég var í Grikklandi þegar her
foringjamir nrifsuðu vö'ldin.
Valdaránið heppnaðist með til-
styrk áætlunar sem Atlantshafs
bandalagið hafði látið gera og
herforingjarnir komust yfir og
með skriðdrekum frá bandalag
inu. Eiginmaðxir minn, sem hafði
áður setið í fangelsum árum sam
an fyrir pólitísicar sakir og tek
ið virkan þátt í baráttunni fyr-
ir lýðræði í landinu komst und
an og starfaði þrettán mánuði í
neðanjarðarhreyfingunni gegn
einræðisstjórninni, áður en hann
var sendur úr landi til að taka
þátt í baráttunni fyrir stuðningi
almennings erlendis. N kos bróð
ir hans komst sömuieiðis undan, ]egu djöflaey Jaros (Júra), þar
en náðist í nóvember 1967 °ogem nazistar létu sér ekki einu
þoldi hroðalegar pyntingar ekki
ósvipaðar þeirn sem hann hafði
orðið að þola ai hendi nazista
25 árum áður. Eftir það var
hann sendur ti'l Parþeni-fanga-
búðanna á eynni Leros, þar sem
hann er enn í haldi ásamt ná-
lega 200 öðrum Grikkjum. Eigin
kona hans, Anna, svilkona mín,
var handtekin morgvminn sem
valdaránið var framið og er enn
I haldi — að sjálfsögðu án sakar
gifta eða réttarhalds — ásamt
135 konum í kvennafangabúð-
unum Alikarnassoa á eynni Krít,
skammt frá nýrri eldflaugastöð
Atlantshafsbandalagsms fyrir
kjamorkuvopn, sem vígð var
nokkrum mánuðum eftir valda-
rán herforingjaklíkunnar. Á há
degi 21. apríl 1967 fór ég á lög-
reglustöðina, þar sem svilkonu
minni var haldið ásamt tveimur
sonur hennar, fjögurra og átta
ára gömhim. Ég grátbændi lög-
reglumennina um að leyfa mér
að fara með bömin heim til
ömmu sinnar. Þeir veittu leyfið
og nú eru litlu frændur mínir
í umsjá 91 árs gamaflar ömmu
sirmar, og þannig munaðarleys-
ingjar eins og fjöldi annarra
griskra barna sökum þess að báð
ir foreldrarnir hafa verið rvumd
ir á brott. En ég var höfð I
haldi og varð þannig frá fyrstu
klukkustundum herstjórnarinnar
fyrir sömu hræðilegu reynslu og
tugir þúsunda Grikkja. sem rekn
ir voru eins og hjaiðir á knatt
spymu- og kappaksturSieikvai.ga
Aþenu og annarra borga, á sama
tíma og fjölskyldum þeirra var
tvístrað í allar áttir.
Þegar leið að fyrsta kvöldi
var ég ásamt 300 konum og körl
um í þröngu fataherbergi á Falí-
rom-kappakstursvellinum, en á
víkinni fyrir utan hafði Sjötti
floti Bandaríkjanna varpað
akkerum. Ég mun aldrei gleyma
þeim hryllilegu atburðum, sem
ég varð vitni að þar. Á hverju
horfa á meðan karlmaðurinr. var
barinn.
Á þeim tveimur árum sem síð-
an eru liðin hafa margar þús-
uncflr manna lagt ieið sína um
þennan sama stað og orðið að
þola að minnsta kosti hina aust-
urlenzku „falairga“pyndingara5
ferð, þar sem fótíeggirnir eru
bundnir og iljarnar lamdar með
málmsvipum eða teinum. Þersi
pyndingaraðferð mun vera mjög
algeng. Margir verða að þola
hinar „fáguðu“ nútímaaðferðir
þar sem vírar eru festir við við-
kvæma líkamshluta og rafiosti
hleypt um þá, sem ieiðir tii þess
að hraustir líkarr.ar ungra stúd-
enta og verkamanna skjálfa eins
og strá í vindi, enda veldur
þetta einatt örkumlun. Og ég vil
leggja áherzlu á, að það er ekki
aðeins einn eða tveir hópar þjóð
arinnar sem tru ofsóttir og pynt
aðir, heldiur allir Grikkir. Entg-
inn er ómæmur fyrir ofsóknum
vinstrimenn, miðflokkamenn né
hægrimenn. Hernaðareinræði fas
istanna ræðst gegn öllum and-
stæðinigum, gegr. öllum sem trúa
á þingræði og lýðræði, hvar í
flokki sem þeir standa, gegn öll
um sem trúa á frjálsar þjóðfé-
lagsstofnanir, helgi laga ogmarrn
réttinda. Það er af þessum sök-
um sem herforingjaklíkan og
einræðisstjórn hennar er for-
dæmd um allan heim. í janúar
1969 fordæmdi þingmannafund-
ur Evrópuráðsins hana með 92
atkvæðum gegn 11. Og enda þótt
ráðherranefnd Evrópuráðsims
frestaði ákvörðun um málið fyr-
ir þremur dögum, þá verðum við
að halda áfram að knýja á um
brottrekstur grísku einræðis
stjórnarinnar úr ráðinu. í þessu
máli skiptir hjálp ykkar, barátta
ykkar og þrýstingur á stjórn-
Grískir hermenn á giitn í Aþenu.
vaxandi mæli tekið á l'eigu so-
vézkt skip, en nú hefur sovézka
ríkisstjórnin lagt bann við því.
Og nýlega hefur Bandaríkja-
stjórn gefið yfirlýsingar, sem
fara í bága við hina heimiSkiu ein
ræðisklíku. Rogers, utanríkisráð
herra Bandaríkjanna, lýsti því
yfir sem svari við spumingum
þingmann/a að bandaríska st jórn
in hefði alvariegar áhyggjur af
skýrslum um pyntingar á fólki í
v*'

sinni koma til hugar að geyma
kvenfólk. Eyjan er vatnslaus og
gersneydd öllu lífamarki — þar
hefur áldrei verið búið — en á
klettunum er ofurlítill mosi.
Eftir niokkra dvöl á þessari
klettaey var ég skyndilega flutt
aftur til Aþenu undir eftirliti
vopnaðra hermanna og farið með
mig á hina alræmdu stöð öryggis
lögreglunnar í Búbúlínustræti.
Mér var varpað inn í óhreinan
klefa þar sem ég gat aldrei hvilst
vegna hins skæra ljóss sem stöð
ugt logaði þar og vegna gægju-
gats á hurðinni, sem lögreglu-
mennirnir voru sífellt að horfa
inn um, þannig að ekki gafst
eitt andartak til einveru. En það
sem umfram allt anr.að hélt fyr-
ir mér vöku var ótrúlegur há-
vaði frá vél sem sett er í gang
þegar þeir eiu að pynda konur
og karla á hæðunum fyrir ofan.
Enda þótt ég reyndi að halda
fyrir eyru og augu, var mér ó-
mögulegt að sofna, því þrát: fyr
ir hávaðann heyrði ég stunurr.ar
í karlmanni og vein kvenmanns,
sem ég held að hafi verið látin
Betty Ambatielos í Reykjavík
völd landsins miklu máli. Allir
Grikkir hlusta á útvarpssending
ar á grísku hvaðan sem þær ber
ast, bæði úr austri og vestri, og
allar fréttir af áhuga og stuðn-
ingi annarra þjóða við málstað
þeirra vekja þeim vonir, efla
þeim siðferðisstyrk til að horf-
ast í augu við þær hættur sem
andstaða við einræðisstjórnina
felur í sér, styrkir þann ásetn-
ing að hálda áfram baráttumni
og herðir þá til að standa óhagg
anlegir ef þeir lenda í höndum
pyndingarmeistaranna og eru
lokaðir innd í myrkum rökum og
daunillum dýflissum mánuðum
saman í algerri eir.ar.grun. En
það er ekki bara gríska þjóðin
sem nú verður að standa zeikn-
ingsskap á trúnaði sínum við lýð
ræði og mannréttindi. Við erum
einnig reynd og verðum að sanna
að við munum ekki loka augun-
um fyrir þeirri ógnur., sem þessi
nýja þróun í Evrópu — grund-
völlun hernaðareinræðis fasista
— felur í sér fyrir alla Evrópu
og raunar heimsbyggðina alla...
...Gríska stjórnin hafði í sí-
Grikkiandi og um brot á mann-
réttindum.**
Einnig má nefna málsatvik
varðandi heimsókn Pattakosar til
Bandaríkjanna, þar sem hann
var við útför Eiservhowers fyrrv.
forseta. Við heimkomuna sagði
hann grísku þjóðinni, að stjórn
Bandaríkjanna og Nixon forseti
stæðu við hlið grísku stjórnar-
innar. Við getum gert okkur í
hugarlund áfailið, þegar Upp-
lýsingaþjónusta Bandaríkjanna
sendi út sérstaka orðsendingu
um, að stjórnin hefði ekki rætt
við Pattakos, og að „bandariska
stjómin vonaði, að brátt yrði á
ný tekið upp þingræði og frelsi
einstaklingsin3 tryggt í Grikk-
landi.“
Ástæðan til þessarar stefnu
Nixomstjórnarinnar er auðvitað
vaxandi áhyggjur aðildarríkja
Atlantshafsbandalagsins. Á ráð
stefmi Nato-ráðsins fyrir
skömmu, kröfðust a.m.k. 4 aðild
arríki þess, að Grikkland yrði
rekið úr Nato.
E.t.v. er viðeigandi að bæta
því við hér, að Bandaríkin hafa
ekki aðeins áhyggjur af hinni
ófrýnilegu ásjónu, sem klíkan
sýnir umheiminum, eða af þeirri
ógnun sem þetta getur orðið við
einungu og e.t.v áframhald Nato
iheldur einnig það, að grisku
stjórnarklíkunni hefur mistekizt
að tryggja þá festu og öryggi,
sem hemaðarhagsmundir Banda
ríkjanna í þessum heimshluta
t kref jast, og einnig mistekist að
J öðlast tiltrú bandariskra einok-
unarhringa, sem ætla sér að
græða á GrikklandL
Það er reýndar rétt, að her-
foringjaklíkan hefur opnað all-
ar gáttir fyrir erlendum auð-
hringum. Onassis sleppti nokkr-
um hveitibrauðsdögum með
Jackie sinni til að gera 400 millj
ón sterlingspunda samning. Litt-
on, ameríski hringurinn, sem
framleiðir raftækjabúnað fyrir
bandarísku geimferðaáætluniina,
náði álíka samningi, og Tom
Pappas, gríski Ameríkaninn sem
beitti áhrifum sínum til að koma
öðrum grískum Ameríkana, Spiro
Agnew í varaforsetaembættið við
hlið Nixons, er líka með í kom-
paníinu.
En þeir festa ekki sitt eigið
fé og hætta því þanr.ig, og þeim
gengur hreint ekki vel að telja
aðra á að geira það. Þess vegna
sagði útvarpsstöðin „Rödd Am-
eriku“ fyrir 2 vikum:
„Herforingjarnir hafa nú ríkt
í Grikklandi í 2 ár. 2 ár með
yfirlýsingum, sem ekki er stað
ið við, og litíum framförum. AU-
ar tilraunir til að fá stjórnmála-
menn til þátttöku í ríkisstjórn-
inni hafa mistekizt. Efnahagsum
bætur hafa einnig mistekizt.“
Aðeins 2 vikum áður sagði
Wall Street Journal (8. apríl
1969):
„Eftir að hafa hrifsað völdin
af þingiræðisstjórn, hófu heris-
höfðingjarnir framkvæmd áætl-
unar, sem miðaði að 8prs árleg-
um hagvexti. Árangur hefur orð
ið neikvæður. Einn amerískur
sérfræðingur telur aukningu síð
asta árs um 3prs. — Erlendum
ferðamönnum hefur stórlega
fækkað eftir valdaránið, og er-
lend fjárfesting fer minnkándi
— stjórnin hefur áhyggjur af
hinini litlu framleiðsluaukningu.
Flestir Grikkir geyma peninga
sína í eigin vasa vegna óvúsu
um framtíðina —
Eignamenn í Grikklandi og er
Fraunbald á bls. Z4