Morgunblaðið - 17.05.1969, Blaðsíða 23

MORGUNIBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. MAÍ 1969
23
Greinargerð iðnaðarmálaráðherra um:
OLÍUHREINSUN ARSTÖÐ Á ÍSLANDI
— áœtlaður stofnkostnaður
1300—1750 milljónir króna
— miðað við 750 þús. — 1 milljón fn. stöð
— A.m.k. 300 millj. kr. gjaldeyrissparnaður
— 300 startsmenn við uppsetningu og
150 starfsmenn við rekstur stöðvarinnar
í GÆR var lögð fram á Al-
þingi greinargerð Jóhanns
Hafsteins, iðnaðarmálaráð-
herra um hugsanlega bygg-
ingu olíuhreinsunarstöðvar
á íslandi, en að athugun
þess máls hefur verið unnið
um nokkurt skeið. Hér fara
á eftir kaflar úr greinar-
gerðinni:
Á árinu 1966 bauð amerískt
verikfræð'ilfirmia, LuiiMmiuis, þjón-
uötu sína sem verkfiræðiltegur að
ifli við áætfllu'narigerð um bygg-
imgu olíuhreinsunarstöðvar á ís-
landi, en VilllhjiáLmiur Þór, sem þá
var fufliltnúi í-iLandis í stjóm A:l-
þjóðabankans, hafði tmJIIliigöngu
•um það.
Á sfl. ári höfðu olíuifélögiin þrjú
hér á landi fomgöngu um það, að
fu'Witrúar þeirria, erlendir, endur-
skoðuðiu at'huigiun þá, sem fram-
Ikvæm'd hafði veri'ð aif hiinu ame-
riska verikfræðifirmia, Lummius
Niðuirstöðtur a'bhuigana olíuféiaig-
anna reynd'uist þvi miðuir nei-
tovæðar. Víllhjiálllmur Þór áitti einn
ig hflluit að bráðabirgðaendiurskoð
un á áæflun fyrirtaekiisins Lumim
uis í Sieptiember sl. og miun þá
ítrekað hafa Taigt till við fyrir-
tsékið, að það gerði nýja útreikn
inga á því, hvaða fyrir'komúlag
hreinsunanstöðvar yrði ísiandi
'haigkvæmast í byrjun og hrvaða
hagnaðar mætti vænta af rekstri
hverrar aðferðar, því að vænt-
anlega getiur hér orðið um fleiri
en einn vaJkost að ræða.
Undir Loto ársins í fyrra hafði
sendihenra fsla.ndis í Wa ihington,
Pétiur Thorsbeinsison, bekið upp
samband við bandarídkan mann
búsettan í DaflJas í Texas, Barr-
viðræðna uim miálið, og úr þeirri
beimisóikn varð isvo um miðjan
febrúarmiánuð sl. Hiefur síðan
verið haWið t'enigslum við þenn-
an aðilla oig etoki ósennileigt, að
hann komi bráðl'ega aifbur til ís-
liands til frekari viðræðna.
Notokru síðar bomiu hingað tifl
viðræðna uim offiuhreinsiunarmál-
ið bveir fullLtrúar frá American
Inter.national Oil Company
(AMACO), Ohicago, og höfðu
þeir aftur viðkomu hér á fs-
landi á ieið sinni frlá Evrópu til
Bandarílkjanna nú fyrir tlkömmu,
og fóru þá fram notokrar frekari
viðræður. Þ’ess er einnig að
vænta, að frá þessuim aðifla beriislt
okkur nlánari vitneskja um, hvað
þeim 'kynni að vera í huga.
Væntantegir eru flulllltrúar frá
holienztou fyrirtætoi, Vitol N. V.,
sem haft hafa láhuiga á að kynna
sér m'álið.
Fleiri aðillar eriendir hafa ’átið
'till sín heyra, isiem kynnu að hafa
ndktourn áhuga fyrir þessu máJi
með einum eða öðrum hætti.
í sambandi við ræðræður og
athuigun þessia máflis á liðnum
vetri hefur eins og áðuT, þegar
upphaflegar athnganir fóru
fram, verið haft samráð við
brezlkt ráðigjafafirma, Cooper
Brothers & Co., ötokiur til náðu-
neytis. Á þe:isu síðasta tímiabili
hefur iðnaðarmiálaráðuneytið
haft fongöngu í málinu, en notið
aðstoðar dr. Jóbannes'ar Nordal,
seðlabanlkaistj'óra, og annarna sér
fræðinga, sem til hafa ve.rið
tovadtíir.
í því, sem nú hefur verið rak-
ið, feliS’t aðeins lausfliegt ytirlit
um iganig þessa rmáls frá því það
síðast var rætt hér á Allþingi á
áriniu 1964. Alger óvissa ríkir enn
þannig, að um opið hlutafélag
væri að ræða. Um aðild erlendra
aðila vil ég láta þess getið, að við
höfuim jafnan rætt um að samið
væri uim, að þeir væru á vissu
árabili slkuldbundnir til að seija
íslendinguim sín hlutabréf eða
hluta áf hlutafjáreigninni.
Ektoi er bægt á þessu stiigi máls
ins að gera neina grein fy.rir því,
hvaða Lílkur eru á framrvindu
málsins. Mlálið er veruflega flók-
ið, því að um mismunandi leiðir
getur verið að ræða, isiem erfitt
er að velja á miflili, og á þessu
stigi miálisins elklki vitað, tiil hvers
konar samstarfs ‘kann að verða
sbofnað til þess að hrinda mál-
inu í framkvæmd.
Gjaldeyrisspamaður. Verulleg
ur gjaldeyrissparnaður verður
að þessu fyrirtæki strax og það
er komið í gang, en ætla má, að
byggingartími sé um 2 ár. Sparn
aðurkrn verður a.m.k. 300 mill-
jónir á fyrsta ári, en vex í hlut
faðlli við autona neyzlu innan-
lands, og gæti orðið um 400 millj.
eftir 5 ár.
Efnaiðnáður. Þar sem alfls kon-
ar efnuiðnaður byggist á efnum
unnum úr olíu, yrði ekki aðeins
gjaldeyrissparnaður þegar fram
í sækir, heldur mundi beinlín-
is nýr gjaldeyrisstofn myndast,
þegar olíuefnaiðnaður kæmist á
laggirnar.
Atvinna. Sjálf sföðin mun
Jafnframt hefur verið ráðgert
að semja strax í upphafi um
kaup á hinum erlenda hluta á
ákveðnum árafjölda. Hin inn-
lemda hlutafjáreign gæti skipzt
milli ríkisins, íslenzku olíufélag
anna og almennings þannig, að
um opið hlutafélag væri að ræða.
Ríkisstjórnin ætlar sér ekki
að ábyrgjast erlend lán vegna
uppsetningar stöðvarinnar. Hins
vegar er eðlilegt, að hið vænt-
anlega fyrirtæki fái tryggingu
fyrir því, að ekki verði fluttar
inn samkeppnisvörur um nokk-
urt árabil, eða þangað til verk
smiðjan hættir að geta fullnægt
innlendri eftirspurn á fram-
leiðslusviði sínu. Eru þetta raun.
ar engar nýjar samkeppnishöml-
ur frá því sem nú er, því að að
eins einn aðili semur um inn-
flutning á olíu, þ.e. íslenzka rík
ið, en afhendir samninginn olíu
félögunum til framkvæmda.
Reiknað er með því, eins og
áður hefur verið minnzt á, að
erlendir aðilar standi undir öll-
1.000,000 tonna árleg olíuhrelnsun með útflutnlngl.
Ástæða þytoir tifi þess að gera
nú notokra grein fyrir því, hvers
konar fyr.irtæki hér gæti verið
um að ræða. Nokkuð var að því
vitoið á síniuim tíma á Alþingi, en
aðstæður hafa milkið breytzt síð-
an oig ný sjónarmið toomið til
álita.
OLlUVtXIN VINNA HVERN NÝTAN DROFA HRÁEFNISINE
on UHmier Kidd. Hér er uim ólháð-
an aðila að ræða, en þeisisi ein-
staklingur sýndi imilkinn álhuiga á
því að igeta átt þess toost að a>t-
hjuiga möguflieilka á að stuðttia að
byigg inigu oliuih r e in'auinarstö ðlvaT
á ísLandi. Fyrstu vi'ðræður við
þennan aðitta fóru fram í Wash-
inigton af hiáltfu isiendilherrans
þar. Síðar talaðist svo tffl mili
'sendiherrans og iðnaðartmál'aTiáð-
herra, að hann óakaði eftir því
fyrir hönd ráðherrans, að þessi
aði'li kæmi hingað tifl íslands til
um það, hver framvinda máls
þesaa getur orðið. Jaifnan hefur
verið gert ráð fyrir því, ef til
byiggingar allíulhreinisunarstöðivar
hér á ttandi toæmi, *að hún yrði
framtevæmd í saimvininu og sam-
eign með erflendium aðilLum. Einn
iig hetfuir verið igert ráð fyrir því,
að ísttenzikir aðilar væru meiri-
h'luta aðilar, og gæti þá verið
um að ræða þátttötou ríkisins,
oLíufélaiganna, sem hér startfá og
annarra einkaaðila, isiem kynnu
að óstoa þess að vera hluiflha.far,
ÞJÓBHAGSLEGT GILDI OLÍU-
HREINSUNARSTÖÐVAR Á ÍS-
LANDI.
Ef unnt er að reka olíuhreins
unarstöð á fslandi á arðbæran
hátt, án þess að til hærra olíu
verðs toomi en nú er, er áítæðu-
laust fyrir okkur að kaupa unna
olíu að öllu leyti erlendis frá.
Hagkvæmni stöðvarinnar er
þó fyrst og fremst fólgin í þeim
mikilvægu áhrifum, er stöðin
mundi hafa á þjóðarbúið og vik
ið verður að hér á eftir.
þurfa um 150 manns að staðaldri
í starfrækslu. Auk þess yrðu
ýmsar framkvæmdir um skamm-
an tíma í sambandi við uppsetn
ingu stöðvarinnar. Áætlað er, að
innlendur kostnaður yrði nálægt
20 prs. af heildarkostnaði við
uppsetningu, og að vinnuafls-
þörfin yrði um 300 manns. Sum
um kann að finnast, að betur
væri ef slík framkvæmd stuðl-
aði að meiri atvinnuaukninigu í
rekstri, en það fer að sjálfsögðu
eftir því, hvernig atvinnuástand
ið í landinu er á hverjum tíma.
Það ber og að hafa 1 huga, að
slíkar framkvæmdir hafa í eðli
sínu margfeldisáhriif á þjóðfélag
ið, þannig að raunveruleg aukn
ing á atvinnu og þjóðartekjum
gæti orðið 3—4 sinnum meiri en
stöðin ein segir til um.
Áhættudreifing. í sambandi
við atvinnuaukningu er rétt að
hafa huiga, að olíuihreinsunar
stöðin mundi stuðla að því að
dreifa og þar með draga úr á-
hættunni í framleiðslu þjóðar-
búsins.
Lítið álag á innlendum pen-
ingamarkaði. Enginn byggir upp
fyrirtæki með handafli einu sam
an. Þar þarf einnig fjármagn að
koma til. Einn kostur við að velja
olíuhreinsunarstöð sem næstu
stórframkvæmd á íslandi er sá,
að búast má við, að hún muni
auka álagið á innlendum pen-
ingamarkaði fremur lítið. Líklegt
er, að unmt sé að koma upp sam
starfi við erlenda aðila, er sæju
fyriir 80 prs. af fjármagninu og
þar með öllum erlendum gjald-
eyri fyrst í stað. En eins og
flestum er kunnugt er stundum
erfiðara að afla fjár en manna
til fyrirtækja á íslandi.
2. HELZTU
STEFNUMARKANDI ATRIÐI
Það hefur jafnan verið áform
að af hálfu ríkisstjórnarinnar,
að íslenzkir aðilar ættu meiri-
hluta fyrirtækisins, þ.e.a.s., að
minnsta kosti 51 prs hlutafjár-
ins yrði í höndum íslendinga.
um erlendum kostnaði og rekstr-
arfé.
Eðlilegt er, að hin íslenzku
olíufélög sjái um dreifingu fram
leiðslunnar á innanlandsmark-
aði.
Stærð stöðvarinnar skal mið-
ast við olíunotkun á íslandi
fyrst og fremst, en neyzlumynstr
ið er hér talsvert frábrugðið því
er almennt gerist í Vestur-Ev-
rópu. Við notum tiltölulega
miklu meira af gasolíu en minna
af svartolíu. Einnig þarf að á-
kveða framleiðslugerðir stöðvar
innar með möguleikum á efnaiðn
aði í huga.
Gengið er út frá því, að olíu
verð verði í meginatriðum hið
sama og nú er, enda ber að gæta
hagsmuna neytenda. Auðvitað
markast núverandi eftirspurn af
þeim verðhlutföllum, sem nú
gilda á ýmsum olíutegundum,
svo og á samkeppnisorkugjöfum,
einis og hitaveitu og raforku.
Þessi verðhlutföll gætu breytzt í
framtíðinni, en það fer meðal
annars eftir stærð og afurða-
tegundum olíuhreinsunarstöðvar
innar sjálfrar, hvernig verðhlut
föllin koma til með að verða.
Ekki er talið álitlegt að
byggja mikið á útflutningi á hin
um einföldustu tegumdum, eins
og svartolíu og nafta, sökum
flutningskostnaðar, sölukostnað-
ar og slæmrar samkeppnisað-
stöðu við stórar stöðvar, sem
hafa mun lægri einingarkostnað
en væntanleg stöð hér mundi
hafa.
Ástæða er til að ætla, að hent
ugt sé að gera heildarsamning
við einhvern aðila, þ.e. að semja
„á einu bretti“ um hráefnis-
kaup, vinnslu og útflutning ef
til kemur. Áhætta í sambandi
við hráefnisöflun og sölu á um
framframleiðslu verður þá minni
en ella.
Miðað hefur verið við, að
kaup hráolíu gætu verið frá So-
vétrikjunum, ef bað þætti af öðr
Framhald á bls. 24