Morgunblaðið - 13.06.1969, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. JÚNÍ 1960
I Lónsöræfum
VIÐ eruim stödd á fliugvellinu'.n
í Hornafirði, þátttakendur í
fyrstu ferð Feiðafélagsms í Lóns-
öræfi, eitt litríkasta og fegursta
fjalll'asvæði þessa latnds. Homa-
fjörður skartar sínu fegursta, og
þá er ekki skorið við nögl.
Hvergi ský á lofti — vestan and-
blær, en sú átt er hagstæð fyrir
Lónsöræfi. Nú má enigan tíma
imissa því náttstaður er iangt
undan og ýmsar torfærur á leið
okkar. Hótelstj óramir í Höfn
höfðu útvegað vatniabíl frá
Svínatfelli og ók honum Arin-
björn Siguirbergsson. Hann tók
aillain farangur, sem var mikill,
enda margs þörf þegar átti að
ihafa búsetu 9 daga á regim-öræf-
uim. HópferðabíH fliutti okkur
síðan að Þórisdal en lengra verð
ur efcki komizt nema á fjalílabil-
um. Þar kom til móts við ofckur
Eiríkur Guðmundsson á Þor-
geirsstöðum í Lóni — „vaitnskött
ur“ eims og Arinbjöm.
Við aku'lum nú ganga irm að
Skyndidalsá og athuga hvernig
hún lítuir út. Þetta er miikið vatns
fall sem rennur þvert austur í
Jökulsá, en deilir síðan farvegi
með henni til sjávar. Það er sýni
lega mdkið vatn í henni enda
hiiti í loifti. Verkstjórinn í Horna
firði var þó að reyrna með ýtu
að beina henni í fleiri kvíslir, en
hún varð ekki beiziuð. Annars
stóð yfir lagtfæring á veginum
inn á Lónisöræfiin. Bifreiðaistjór-
amir fundu fljótlega vað, og eft-
ir skaimima stund var farangur og
fóllk komið yfir sandana að Esiki-
felli. Það er dyngjulaga, gróið
grasi, lynigi og birkikjairri, áður
var þama býli, nú gangniamanna
Skýli. Framundan rísa brattai
brekkur, sem heita Tæputunigur,
en upp þær er ruddur vegur sem
liggur um Kjairrdailsheiði, en hún
rís hæst 722 metra. Hér skulu.m
við staðnæmast um stund og lit-
ast um, enda blasir hér við fjalla
hrimguriinn á altLa vegu. Til aiusí-
urs er Lónissveitin, með útiverði
Éystra- og Vestra-Hom, en um
sanda byitast Jökulsá og Sikyndi
dailsá ti'lisýndar eins og silifurbönd
á dökkum fleti. Með brekkurót-
uim hringast byggðin fögur og
búsældarlieg og ber búaliði fag-
urt vitni. Fyrir miðjum sandi
sjáið þið litla éy. Sú heitir Vig-
ur. Þetta er góð varpeyja, þó
enigan vegirun verði henni jafn-
að við hima ágætu nöfniu henn-
ar í ísatfjarðardjúpi. Hér næst
okkur á vinstri hönd er regin-
djúpt hamragil, sem nær allt
niður að Eskifelli og tffl jök/uls.
Með því liggur Suðurfjall og
nær jökfl'i, tindaröð mikil: Múla-
tindar. Tiil siuðuns allit til Vestra-
Horns ris hvert fjaliið af öðru.
Mest ber á Skeggtindi og Skarðs-
tinduim. Norðan Jökulsár og hér
gegnt okkiur skulum við átta okk
ur á nokkruim kennileitum. Grá-
kinnairtindur, Kolitungutindur,
Jökuiigilstindur og Hnappadals-
tindur afflir yfir 1000 metrar,
hvasitorýndir og svipmiíklir. Hér
verður Jökuiisárgljúfrið á milli
og eru viða um 1000 metra hamra
vegigir frá botni tiil efstu eggja.
f vestri ber mest á Saruðhamars-
tindi, 1319 metra, og nær Jökli
Suðurtunignatijndur, 1279, oig upp
úr Jöklinium rísa margir tindar,
þ.á.m. Grendill.
Beint framiundan er mikil heið
arbunga. Það er Kolluimúli, 901
metri. Hanin er milli Jökuildals-
ins þar sem við ætlum að dvelja
og Víðidals, en úr honium kemur
Víðidalsá milli Kolliumúla og
Sviptungniahnj úks.
V atnajökuM blasir við með
mörgum skriðjökulsporðum, en
lengst í norður sjáum við kon-
ung allra fjaGlla á þessu svæði —
Snæfelll. Við sikulum niú halda
áfram á UJlaikamb, en það mætti
nefna skutinn á Kjarrdallisheiði.
Hér endar vegurinn. Á Iiiiafcaimbi
skulum við litast um að nýju.
Við höfum nú lækkað úr 722
metrum í 350 metra og eigum eft
ir að læk'ka niður í 200 m, en í
þeirri hæð ligguir tja/iidstaðurinm.
Héðan gefst okkur að Mta Jöku'l-
dalinn í afflri sinni dýrð. Jökuisá
byltist hér uim, ýmist á breiðum
eyrum eða bundinn heljargljúfr-
Talamdi vottur um áníðsiliu og
uppblástor. Eftir stutta gönga
komum við á snarbrattam ktetta
kamb. Undir honuim er göngubrú
yfir Jökullsá. Reyndar var þarna
áður kláfur og göngubrú, en tók
af í flóðum. Nú hangiir kMf’urinn
uindiir brúnni til minja. Við för-
um nú yfiir hrúna og göngum nið
ur með ánni. Gróður er hér fjöl-
skrúðugur, alilt umvafið grasi,
bllómum, lyngi og birki. Þaima er
gangnamannahús, lítið en isnyrti-
tega umigemgið. Við erum komin á
móts við tjaildbúðiinnair, og lerugra
verður ekki komizt með árani,
því nú taka við 3-400 metra háar
laiusasfcriður, sem ekkert vit er
að reyna að fara yfiir. Við sfcuí-
um nú fara heim og fá okkur
hressinigu, en síðain leggjum við
í nýja ferð. Leiðin er sú siama
fyrst, en við föruim framihjá
göngubrúnini. Hér kemiur þvert á
leið lítiil á, sem heitir Lamba-
tungnaá, stutt en stnaumhörð og
grýtt. Við ætlUim oikkur efcki að
vaða í dag, og höliduim því upp
Útsýn af Illakambi.
ur. Hér gerum við stuttan stanz.
Hér blaisir Víðidalur við um 300
hæðarmetrum neðair. Dæmi-
gerður úti/legium'annadailiur eins
oig þeim er bezt lýst i þjóðsögum:
grænar grundir, á í miðjum dal
með emgjum og beitilanidi, fullt
af lagðprúðu fé. Hlátt upp í hlíð-
um Hofajökuils er miikilá fjöldi
hreimdýra.
Við sikuluim nú rifja upp í örfá-
um orðum söigiu þessa afskekfcta
heiðardals. Hér stóð byggð á 19.
ölld, en bærinn Gnund sem stóð
norðanmegin í daflniuim tfór í eyði
1897. Búseta var emginn bama-
Jí síoéi
utn
eröaieiagsc tis
um. Víðidaflisá kemur eins og
siltfurband en missir fljóttega
sjáflfstæði sitt. Brekkurnar hérna
á móti eiru raunar endinin á Kollu
múiia, þéttvaxinn þroákamiklum
birkisfcógi, með ívafi atf reyni á
Stöku stað. Þessi Skógur er ein-
kennfflega heiilbrigður, liaufskrúð-
ugur og ekkert um kalviðu.
Senin ilega á veðráttan sinn þátt í
því, ekki eins umhteypingasamt
og víða anmarsstaðar.. Rétt við
rætuir Illakaimbs sjáið þið tjald-
staðinn, grasi og lyngi vaxinn
hvaimm. Ifiakamb þairf eniginn að
óttast. Gatan eir greiðfær og góð.
Vabnsbóllið er bllátær iækur, sem
kernur úr ÖllkeMugil'i, en lýkur
hjali sínu nökkru neðar í Jök-
ulsá.
Við þurflum að fara 2-3 ferðir
upp á Illakaimb áður en allur
farangur er kominn í tjaldstað.
Það er liðið að miðniætti þegar
hægt er að fá sér hresisiimgu og
búið að koma sér fyrir. Júlinótt-
in er eims og hún getoir verið feg-
urst. Föiuir roði á fj ölfluim, húm í
dölum. Ég vona svo að svefninn
verði okkur vær við kliðandi
lækiinn og þumgt undirspill Jök-
uilsár.
Næsta morgun er farið á fæt-
ur kl. 7. Veður er dýrðlegt, logn
og sólSkin. í dag Skulum við fara
í stuttair ferðir, bæði til að æfa
okkuir fyrir lamgferðir, og átta
okkur á uimhverfi og kennilteit-
uim. Við hölduim fyrst eftir grasi-
og lyniggrónum brökkum, sem
verða með bökkum Jökuflsár.
Þær heita Víðibrekkur. Engin
hrísla er þó þeim megiin árinnar.
Úr Jökuldal. Sviptungnahnjúkur fjær, en Illikambur nær.
með ámnl og stefnum á Sauð-
ha'marstind, en austan hainis er
Víðitorekkuslker, 775 m'etirar á
hæð. Þamigað föruim við og síðan
niður Ölfcefldiugfflið heirn. Við
skulum veiita athyigfli djúpu og
mikiu giili, sem reyndar nœr um
þveran dal. í því eru bergmynd-
anir, sem minina á bæjanþil. Þau
koma fram beggja megin áirinn-
ar og eiininig brýtur á þeim í far-
vegimum. Við komum snemma í
tjaildstað, enda gott að fá hvílö
því á morigun förum við í Víði-
da'l. Þetta verður 12 tírna ferð,
en hægt verður gemigiið og mið-
að' við þá hæggemgustu, svo
enginn þarf að kvíða ferðinni.
Þegair við komum yfiir gönigu-
brúna höMuim við upp með ánni
alflt að Leiðartungum. Þær eru
þéttvaxnar Skógi sem torvelt er
að bomiast í gegnum. Við sjáum
þarna uppi ofan skógarins, tvo
ljóðbrúna mellkolla, þanigað stefn
uim við, en efitir það er greið leið
ailflt upp á brúnir og þræðum við
niú hreimdýraigötor, sem eru hér
um aSlt, og bezta leiðin valim af
samvizkuisemi sem þeiim er í blóð
borin, eötiki síður en sauðfcind-
inni. í daig er iíklegt að við sjá-
um hreindýr, því einimitt é þessu
hálendissvæði er kjörland þeirra.
Brekkan er löng og togandi, en
nú erum við komin á háhrygg-
inn, 746 metra, miflfli Víðidals og
JökuMalsims.
Hér cfcuium við' bvíla oktour og
lita»t um enda sjóníhringur víður.
Hérna tfyrir austan dkkur er
Köilliuimúfli, 901 metri. í vesbri er
rörad Vatniajökufls með ótafl tind-
um upp úr jökultoreiðunni. Snæ-
felll rís í norðri og þarna hinu
megin Víðidals er Þrándarjöfcull
fjær, en Hofsjö'kuflll er nánast
„bæjairfjalfl“ Grundar, en svo
heiitir eyðibýlið í Víðidai. Að
baiki er dalurimn Okíkar baðaður
sól, en lenigra rís Sau'ðtoamars-
tindur og Múlatindar. í sjónlínu
til Snæfefllls er mikifl dyngja. Það
er Kollumiúlalheiði. í henni er
ali'mikilll snjór og minnir llögiun
hennar á Sóllkötlu á Kffli. Hér
fyrir fótum öklkar er sporöskju-
liaiga vatn — Kolfliuimúl'aivatn. Á
grasfitj'Uim irneð því voru 10 hirein
dýr á beit, enigin styggð hefiur
komið að þeim og því hægt að
virða þau fyrir sér. Nú höiidium
við áíraim á brúnir Víðidaflis en
þamgað er efcki nema smertisipöl-
teikur hér. Engin ileið till annarra
nema um torteiði, aimniaðtovort til
Lón;isveitar, yfir Jökulsá og
Kjarradalsiheiði og Skynididalsá,
eða millli eða yfir jökia tffl Flogu
staðadals eða Geifhefl'l'nadals.
hvort tveggja óraleið og torsótt
mjög. Það má því vera Ijóst að
hér var elklki heigium herat að
búa vagnia ertfiðra aðdiráitta og
einangruna'r, enda munu aðeins
harðduglagir menn hafa haMizt
hér við. Hér laufc byggð með
þeim harmlkvæium, að snjóflóð
grandaði bónda og syni, en hús-
freyja kom til byggða mörigum
bærifleiga á beiðum uppi. Við lít-
um tffl baika atf daltorún. Féð dreif
ist um hjalfla og hvamma, hrein-
dýrin bæra elkfci á sér hátt í
hlíðum, áin liðast millli grasi-
gróinna baikka, bllátær og freyð-
andi á fflúðum og steinum. Loft
er kliðaindi atf sömg mófluigla. Tí-
brá yfir tindum og jölklium. Við
kveðjuim þeninan dai með greypta
mynd hanis í huganin. Þetta kvöfld
gengiu afllir þreyttir til hvíflu eft-
ir 12 tíma gömgu.
Nú förum við í Tröfllakrúfca.
Það er hamrabefllti mifcið morðan
Jökuflisár, mest móbeng, sem
jöklar, vatn og vindar hatfa mót-
að að' vild og gjört aif mieistara-
verk. Við förum upp Leirvogs-
tunigur eims og í gær en niú höM-
uim við inn hamratorúnimar, en
veigna þess að hér verður að gefa
ljósmyndurium lausan tauminn,
ilkullium við öflfl hittast við hamra
borig, sem rís upp af gljúfrinu
sj'áltf'U, á ákveðnum tíma. Þar
heitir Tröl'ialkrókahnaus. Farið
með alflri gát og reynið hvergi
niðurgöngu, því víða eru við-
niámsiausar móberigsslkriður.
Heim föruim við svo sömu leið
oig við komum. Þessi ferð tók 10
tíma en mikið slórað.
Við eiigum eftir marga sfcaði cg
í dag sikuluim við fara um dal-
botninn og gefa nú ýmisu gaum
sem vegna lanigferðá hefir eikki
verið slkoðað sem skyldi. Við
þræðum m’eð áinni eftir að yfir
brúnia er komið. Á hægri hönd
opnast furðumi’kið igifl, sem heitir
Stóralhnau gil. Litskrúð er hér
svo milkið að jafna verður til
Landim'aininafl'auga eða Kjósar í
Öræfum till að fá saimantourð.

Úr Tröllakrókum.
vikum síðar og saigði frá tíðind-
um. A degi sem þessum verður
þó efit í huga fegurð og mikffl-
l'eilki þes®a dals, sem miangan hef-
ur dreigiið til sín og otkikur öll
hefur dreymt uim að líta augum.
Hér vjrðist, ef dæma mlá eftir
rúsbuim, ’hafa verið reisuleg
byggð’ og emgiinn kotumgstor’agur,
hvorki á bæjarhúsum né sfcepnu-
húsuim. Túin iiggur með halfla að
dalbotni, isilægjulönd í brekkum
og hjöMiuim. Hér fór svo að land-
kostd þraut vegma búsebu og
áiganigs búsimalla úr byggð og efcki
síður hreindýra. Nú hefur dal-
urinn borið siltt barr á ný og
náð þeim þroslka, sem svo atf-
Skekktor fjaMdalur getor nláð
beztuim. í oiklkar augum er hann
óviðjatfnanileigur áf anigi í auðnum
öræfanna. Við dvðljumst lainga
stund, m’ötoimst og ’hvilum ökkur
fyrir heimferðina; llátuim hugann
reika til forfeðra okfcar, sem
byiggðu þennan stað og aðra sam
(Ljósm. ÞorieifuT Guðmundsion)
Við ge'toim efldki slórað hér í dag
en fáum ekkur seinraa „Gilja-
daig“; forðúmst sfcóginin í Leiðar-
toinguim, en ’höldum ókk'Ur æm
næst Jöfc’uilsá. Þar er elkkert tior-
leiði isem orð er á gerandi, og
von bráðar opnaat dalurinn inn-
an við Leiðartoimgurnair. Um þver
an daQ. ’íiggur jarðfylla mikil,
sem runnið hefur úr Tröll'akrók-
um. Sams konar fyrirbæri og hjá
Hrauni í Öxnadal og Hlóium í
Vatnsda’l. Þairna hefur um sfceið
lökia’St útTe.nins’li Jökuflsár, en hún
riðara gratfið sér farveg sunnan
fylll’umnar. Víða hatfa myndazt
gróðursæflir smádaiir með tjörn-
um o/g læfcjum. Hér hei’ta Stóru-
steinar. Upp yfir rís hamrabelti
Tröllakrðka — 3-400 mietra h’átt.
Á eyruim m'eð Jökulsiá er meira
fjölgrýti en verður á öðirum stöð-
um, enda áin iði'n við að
my'lja og fiytja fram grjót und-
an jöiWlimum. Við sfcuflium nú
Framliald 'á bls. S