Morgunblaðið - 22.06.1969, Page 10

Morgunblaðið - 22.06.1969, Page 10
10 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. JÚNf 1969 Dr. Björn Sigurbjörnsson, erfðafræðingur, hefur tvö em- bætti í Vínarborg, ef svo má segja. íslenzkir námsmenn þar segja að Björn og Helga, kona hans, séu eiginlega óskip- aðir ræðismenn íslands og hjálp arhellur allra íslendinga. En Björn er að starfi framkvæmda- stjóri sameiginlegrar deildar Al- þjóða kjarnorkustofnunarinnar (IAEA) og Matvæla- og land- búiniaöairsitafniumair S.Þ. (FAO) um , niotkum kjaimorku í rmaitvædimiu og laindbún.aði og lanig ynigstá maið- ur í slíkri stöðu hjá stofnuninni, Þegar blaðamaður Mbl. var á ferð í Vínarborg fyrir skömmu, sannreyndi hann ummæli ís- lenzku stúdentanna og naut gisti vináttu Björns og Helgu í hótel- vandræðum. Einnig átti undirrit uð góðar stundir með þeim hjón um, dótturinni Unni Steinu og ís lenzku tikinni Snotru, sem alls staðar vekur athygli, í sumar- húsinu Siebenbrunn nálægt tékknesku landamærunum , þar sem nú má sjá öfl'Uigar víggiirð- ingar á hinum bakka Dónár og vopnaða verði skimandi í turn- um sínum. f garðinum við Sieb- enbrunn hjá Helgu og Birni, e( hlýlegra . undir aprikósutrjávn. eðalltrjám, kirsubeirjiatrjám og vínviði. Aðalistöðvum IAEA hefur ver- ið komið fyrir í gömlu stóru hóteli í miðborg Vínar. Þangað var sjálfsagt að koma og frétta af þeim margvíslegu og merku rannsóknum, sem fara fram með notkun kjamorku í matvælum og lanidbúnaði og Bjöirin stjómar nú. Má þar t.d. nefna tilmauinir í ramnsókn- arstofum stofnunarinnar í Sieb- ersdorf sunnan við Vín til að út- rýma skordýrum með því að gera flugurnar ófrjóar við geislun og mundi það leysa vandamálið með DDT og önnur eiturefni. Einn- ig geislunarti Iraun imar á fiski á fslandi o.fl. Samstarfið hjá IAEA og FAO í Vín um landbúnaðar- og mat- vælarannsóknir er einsdæmi með al sérstofnana Sameinuðu þjóð- anna. Við þá deild starfa um 50 sérfræðingar og vísindamenn og þar er rekin eina alþjóðlega land-búniaiðarraninsóknjasitofan a vegum S.Þ. Þessi deild veitir styrki til rannsókna og ráðgjafa- þjónustu um allan heim. f rann- sókmaistafuníum sunman vi!ð Vín er unnið að því að samræma til- raunir og veita þjónustu við geislun á fræjum og áburði og teknar plöntur til geislunar víða að. Þá eru teknir vísindamenn í þjálfun hvarvetna að úr heim- inum, venjulega 10 á ári. MERKAR GEISLUNARTILRAUNIR Á ÍSLANDI — Gott dærni uim þetrtia eoru ein rn/ilbt geisl'uniartiliraunir á fiski sem nú fara fram á íslandi, seg- ir Björn til skýringar. Þetta em hreinar rannsóknir sem seinna geta haft gífurlega hagnýta þýð- ingu. Og nú á að fara að gera fyrstu tilraunir með að senda geislaðan fisk milli íslands og Ameríku og kanna með því geymsluþol fisks, sem fluttur er ófrystur milli heimsálfa og kostn að við slíka flutninga. — Er fylgzt með þessum rainn- sóknum um allan heim. Þetta gæti haft gífurlega þýðingu fyrir sölu á fiski í heiminum, ef hægt er að flytja hann nýjan milli landa og leyfi fæst til að selja geislaðan fisk á Bandaríkja- markaði. Þessar geislunartil- raunir fara þannig fram, að við gengumst fyrir því að fá geisl- unartæki lánað frá Bandaríkj- unum til íslands, en vísindalegu störfin eru unnin og kostuð af ís- lendingum með styrk frá okkur. Þeir dr. Björn Dagbjartsson og Guðlaug'uir Hamnession fenigiu styrk til að kynna sér slíka geislun og hafa þeir unnið mjög mierkiilegt rannisóikntairsitairf mieð geislun á fiski hjá Rannsóknar- stofnun fiskiðnaðarins. Hafa til- raunirnar staðið í ár og vakið mikla athygli. — Víainidiamenin frá ýmsum lönid um hafa verið á okkar vegum á íslamidi til að kynniasit tilraium- unium í rannisókiniaisitoifunmi á Skúlagötunni. Þar er lokið til- naiumiuim með geiisiLun á huimri, rækju og þorski. Tvær sending- ar af geisluðum fiski hafa kom- ið til Vínarborgar. Og nú í sum- air á að sienda í fynsita skipti geislaðan fisk frá fslandi með skipi til Gloucester í Bandaríkj- unum og eru gerðar efnagrein- ígar á báðum stöðum, til að kom- ast að raun um hvort sá fisk- ur sé seljanlegur sem nýr eftir siliílka meðterð. Hann á ekki að breytast við flutninginn eða geymsluna, þó hann sé ekki frystur. Samkvæmt þessum rann sóknum, á þorskurinn að geym- ast þrjár vikur í einfaldri kæl- ingu, þó hann sé ekki frystur, og koma sem glænýr fiskur á markaðinn. Ef fiskurinn hefur ekki verið geislaður, er hann orðinn skemmdur innan 10 daga. Er víða fylgzt með þessum til- raunum. SKORDÝRAVARNIR MEÐ GEISLUN — Ýmiisis konar raininisókniaverk efni af slíku tagi erum við með ' 50 lönduim, segir Bjöm, 'héirum bil öllum löndum Asíu, Suður- Ameiriku og Vi aif Afirikiuiríikj - umium, ag eininiiig eiinihveir í ölfliuim löndum Evrópu, þó við kostum þau ekki, skipuleggjum aðeins starfið. Við erum með alls konar jurtakynbótarannsóknir, húsdýra sjúkdómarannsóknir, þar með rannsóknir á sjávar- og vatna- fiskum og margt annað, svo sem og rannsóknir á eiturlyfjaleifum, skordýravarnir, jarðvegsfræði sem er mjög á oddinum núna, þeg ar allir eru hræddir við hvers konar leifar, er safnast fyrir. — Og allt þetta er undir framkvæmdastjórn þinni? — Já, ég þarf að stjórna Björn Björnsson og Helga við eitt af hinum mörgu hallarhliðum í Vínarborg. þessú, en hef sérfræðinga í hverri grein, 4—5 í hverri. Ég tók við því starfi 1. apríl, en þangað til stjórnaði ég aðeins j urtaky nbótatilr aununum. — Nú eru DDT og önnur skað- leg eiturefni, sem safnast fyrir í nátitiúruinnii, orðim að miklu vandamáli, og allir að banna notk un þeirra. En þá sitjum við aft- ur uppi með skordýrafarganið í heiminum. Þú nefndir skordýra- varnir sem viðfangsefni ykkar? — Já, aðferðin er að gera flug- urnar ófrjóar með geislun. Við höfum tvær verksmiðjur, önnur eir í Cosita Rica og hin hér í Austurríki. Verksmiðjan hér framleiðir 10 millj. ófrjóar flug- ur á viku, hin aftur á móti 50 milljónir. Þetta er rétt eins og í fjósi. Þegar lirfurnar hafa púp að sig, eru þær geislaðar með gammageislum. Þá er látið í flug vél svo mikið magm, að 10 ófirjó- ar flugur verði á móti einni firjórri, og þeim sileppt yfiir við- kiomainidii svæ'ði. Áður er búið að mæla úr flugvélum skordýra- magnið á svæðinu. Séu þar 1000 flugur, sleppum við 10 þúsund ófrjóum þar yfir. Þá keppa ó- Tilraunir með að ráða niðurlögum tsetse-flugunnar með því að gera hana ófrjóa með geislum. Þessar flugur eru ræktaðar í rannsóknastofu Kjarnorku- stofnunarinnar í Seibersdorf í Vín. frjóu flugurnar við þær frjóu um maka. Þannig fækkar um 9/10 í næsitiu kynálóð. í eindur- tekinni tilraun eru kannski 500 eftir, og við dembum yfir þær öðrum 10 þúsund ófrjóum og flugunum fækkar í 100, svo að við næstu 10 þúsund verða örfá- ar eftir. Þegar svo næstu 10 þús- und ófrjóar flugur koma yfir, er útilokað að hinar fáu flugur finni frjóan maka í öllum skaran um og tegundinni er útrýmt. Og þá er bara að fylgjast með ef þessi skordýr berast að aftur og útrýma þeim jafnóðum. Þessi aðferð hefur gefizt vel við að útrýma flugu, sem boraði sig inn í húð nautgripa í Suð- urríkjum Bandaríkjanna. Og það hefur verið sýnt fram á, að út- rýma má Miðjarðarhafsávaxta- flugunni á þennan hátt og ver- ið að gera tilraunir með tse-tse fluguna. Þetta er ákaflega hrein aðfierð, ekkert aðlkomið efni er nioibað, stem geituir siaifiniazrt fyrir, eöa akaðað ömruuir kvikiindi. Og ekki er hætta á að þetta komi niður á neinni annarri tegund en þeirri einu, sem útrýma á. — Eiturlyfjaleifar eru að verða vandiamáil aillis staðiair, seg- ir Björm ennfinemiur. Og versmar alltaf. Oft getur magnið, sem er skaðlegt, verið minna en hægt er að efnagreina á venjulegan hátt. Og þvi erum við hjá Kjarn- orkustofnuninni að geisla með nevtronum, til að ganga úr skugga um hve mikið er eftir. Ekki er vitað hvað verður um mörg efni. Þau eru utan á plönt- unni, inni í henni, breytast svo í annað o.s.frv. En með því að geisla þessi eiturefni, er hægt að finna hvað verður um þau í plöntunum, í jarðveginum og víðar. — í þinni deild eru líka dýra- rannsóknir, er það ekki? — Jú, til dæmis styðjum við rannsóknir á lungnaormum í kindum. Þá má hreinsa út með efnum og lyfjum, sem viða er erfitt að fylgjast með. Við látum geisla lirfurnar til að gera þær óvirkar. Þannig er búið til bólu efni í stórum stíl. Annað verk- efni varðandi fóðunrannsóknir er að geisla jurtir og fylgja þeim svo eftir þegar skepnan etur þær og mæla hve mikið af ákveðinni jurt fer út í kjötið og hve mikið skolast út. Þá styðjum við til- rauin, siem gerð eir með að fóðira sikepmiuir beiinit rrueð þvaigiefni, búið til í rarwnsókniaisitofiuim, í stað þess að bera það á fyrir jurtirn- ar, sem svo eru fóður fyrir dýr- in. Þá erum við með kynbóta- rannsóknir á hveiti, mais, hrís- grjónum, nytjatrjáplöntum, kók- ospálmum, og olíupálmum, mest fyrir þróunarlöndin. Nýlokið er fimm ára viðfangsefni, sem 18 að ilar tóku þátt í, til að kanna í hvaða formi áburðurinn nýtist bezt og voru geislavirkir ísotop- ar notaðir við áburð á hrís- grjónaekrur. Þannig mætti lengi telja upp verkefnin. — Hluti af þeirri aðstoð, sem við veitum, er í formi styrkja, til ráðstefnuhalds og einnig sendum við út sérfræðinga til þróunarlandanna, til að hjálpa til við rannsóknarefnin. Og mik- il aðstoð er veitt í tækjum. Einn- ig skólastyrkjum, segir Björn. Svo höldum við um 20 vísinda- ráðstefnur á ári í þessari deild. . SAMA STARF A STÆRRA SVÆÐI — Hvernig er það, Björn, finnst þér þú ekki vera að gera meira gagn með því að vinna á alþjóðavettvangi en við störf heima? — Ja, svæðið er stærra, en þetta er sama starfið. Heima var Rætt við dr. Björn Sigurbjörnsson, for- stjóra hjá Alþjóða kjarnorkustofnuninni í Vín, uni merkar tilraunir: geislun á fiski á íslandi, lausn DDT-vandamálsins með ófrjósömum skordýrum o. fl.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.