Morgunblaðið - 23.08.1969, Blaðsíða 12

12
MOBGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. ÁGÚST 1909
„í alheimshreyiingn kommúnista er afstaðan til
Sovétríkjanna og sovézka flokksins prófsteinn...
Þrdtt fyrir pyntingar og fangelsisvist hélt Gustav Husak tryggð við kommúnismann.
GAMLI slóvakíski kommún-
istinn, Gustav Husak, sem í
apríl tók við af Alexander
Dubcek í leiðtogasæti komm-
únistaflokks Tékkóslóvakíu,
og af flestum er talinn nið-
urrifsmaður umbótastefnunn
ar þar í landi, var í tíu ár
fórnardýr ógnarstjórnar stal-
ínismans. Saga þjáninga
hans kemur fram í eftirfar-
andi beiðni, sem hann sendi
Novotny, þáverandi leiðtoga
tékkneskra kommúnista fyrir
sjö árum. I beiðninni fer
hann fram á endurreisn sína
í flokknum og endurupptöku
máls síns.
Morgunblaðið birtir hér
helztu kafla þessarar beiðni
eins og þeir birtust í þýzka
vikublaðinu Die Zeit fyrir
skömmu.
Pressburg, 20.12 1962
Beiðni um endurupptöku og
endurreisn.
Til miðstjómar kommúnista-
flokks Tékkóslóvakíu, til af-
hendingar aðalritara miðstjóm
arinnar, félaga Antonin Nov-
otny í Prag.
Heiðraði félagi!
Undirritaður, Gustav Husak,
sem fæddist 10. j anúar 1913 í
Pressburg, nú til heimilis í
Pressburg að Obrancov mieru
Stræti lOa, var 6. febrúair 1951
tekinin ólöglega til faniga. Enda
þótt ég væri saklaus, var ég á
ólöglegan hátt dæmdur til lífs-
tíðarfamgelsis. Eftir nær 10
ára famgelsisvist var ég látkrni
laus, 10. maí 1960, með náðun.
Eins og kom fram á 20. og 22.
flokksþinigi kommúnistaflokks
Sovétríkjannia, var persómu-
dýrkuin útrýmt úr allrd heims-
hreyfingu kommúndsta. Ég er
eitt fórniardýra þvimgunarað-
gerða og lagalausra dómisúr-
stourða fynri tíma.
Oftar en einu sinni hef ég
beðið um endurupptöku máls
míns og endurreisn mína. Ég
hef ekkert svar femigið. f þeirri
von, að mál mdtt verði samt
leyst í samræmi við staðreynd-
ir, legg ég enn einiu sinini fram
við miðstjóm kommúnista-
flokk Tékkóslóvakíu þessa
beiðni.
Hér er ekki aðeins um mitt
persónulegt mál að ræða . . .
f opiniberum málatilbúningi var
ég stimplaður svikari, skemmd
arvargur og óvinur sósíalism-
ans, almenmt var ég talinn heið-
arlegur maður, sem varð að
þjást saklaus. Að mínum dómi
er það hagur flokksims, að þess
iwn mótsögnum verði útrýmt.
Önnium kafinn við starf mitt
fyrir flokkinn og ríkið, kom
það mér algerlega að óvörum í
marz 1950, þegar ég var ákærð
ur fyrir borgaralegt og þjóð-
ernislegt staðfestuleysi. Ég gat
ek'ki skilið, hvers vegna þess-
um ásötkuin/um var haldið fram.
Kommúnistar búa yfir góðum
og slæmum mansnlegum eigin-
leikum. Hvað J.W. Stalín varð-
ar, þá hafa 20. og 22. flokks-
þimgið sýnt, að ákveðnir per-
sóraulegir veikleikar svo fram-
úrskarandi flokksleiðtoga geta
(haft hinar verstu afleiðiragar í
för með sér fyrir flokkinn. Ég
hef líka mínar neikvæðu hlið-
ar: of mikla sjálfstrú, ört skap
lyndi, tíða óþoliramæði og til-
(hraeigiragu til að krefjast of
mikils af öðrum. En aðrir
höfðu einnig slæma eiginleika:
óheftan hroka, ótakmarkaða
metraaðargimi, dálæti á bak-
tjaldamakki og ósvífni til út-
rýmiiragar þeim, sem þeim lík-
aði ekki við.
í lok rnarz 1950 var í sfkyndi
kallaður saman fuindur mið-
stjórnar kommúnistaflokks Sló
vakíu. Félagi Siroky, sem kom
inn var frá Prag, lagðd fraam
skýrslu, þar sem hann ásakaði
(rithöfundinn) Novomesky og
mig, fyrir „þjóðemislegan borg
arahátt". Aðeinis tveir menn
var gaumgæfilega skoðaður, en
þó sérstaklega felustaðir, eins
og eyru, hár og endaþarmur.
Ég varð að klæðast fangelsis
tötrum og var lokaður inni í
klefa. Erfið Golgataganga yfir
heyrslina, málflutnings og fanig
elsisvistar, sem átti eftix að
standa í næstum því 10 ár,
hafði byrjað.
Þrjú ár og þrjá mánnði sat
ég í gæzluvarðhaldi, lengst í
Gustav Husak „svikari og ske mmdarvargur“, nú valdamestur
Tékkóslóvaka í Prag.
svita. Fré hitanum á efri hæð-
inni raiður í kulda kjiallarans —
þannig gekk það dag og nótt.
Þrír emþættismenn skiptuist
á að yfirheyraa mig allan sólar-
hringirara, við yfirheyrsluranar
gerðu þeár araraað hvort að
móðga mig, auðmýkja mig,
berja mig eða ógna mér, þeir
færðu sér í nyt þaulihiugsað
pyntinlgakerfi. „Fl’Oklkuriinn
setti mig á þennan stað, flokk
urinn flutti þig á þen'nan stað
— og fíokkurinn hefur þegar
ráðið örlög þín. Þú verður að
játa! Þú skalt játa: yfirsjón,
ágalla, staðfestuleysi, landráð
og skemmdarverk. Þetta eru
fyrirmæli flokksiras.“ Undirrit-
uð sakarjátning skyldi fást,
hvað sem það kostaði!
Þegar ég hafði verið í tvö ár
í fangelsirau, sagði ég dag nokk
um við majórimin, sem var 'hægri
hörad Doubeks og einikiaráðgjafi
haras, að ég gæti ekki sikilið, að
öryggisstofnanir ökkar beittu
svo barbarískum yfirheyrslu-
aðferðum. Hann hló og ætlaði
að telja mér trú um — enda
þótt ég hefði þegar safmað per
sónulegri reynslu í meira en tvö
ár — að engu líkamleigu of-
beldi væri beitt, heldur aðeins
„sálfræðilegum" aðferðum.
vissu, áður en til þessa kom,
hvað þarma var um að vera.
Hinir gátu ekki frekar en ég
skilið hvað þaroa fór fram og
hvers vegna.
Ég vadði mig með því, að ég
hefði aldrei verið þjóðernás-
simmi, heldur þvert á móti,
hefði ég frá upphafi stjórn-
málalegs ferils míns staðið
átoaft gegn silóvakískum þjóð-
eranistilfinminigum, gegn þjóð-
emis-fasistahreyfingumni og
gegn afturahaldi í hvers komiax
myrad. Ég benti í því sambamdi
á, að félagar mínir hefðu þekkt
mig lengur en einn dag.
Á næstu fundum forasætis-
nefhdar miðstjórnairininar kom
frekari gagnrýni fram. Eins og
alltaf beygði ég mig fyrir valdi
flötoksforystuniniar og tók hlýð-
inn gagrarýrai, en í sakleyai
mínu var mér hulin ráðgáta,
hver voru upptök henmar og
dulinn tilgangur. (Síðar sagði
mér einn af yfirheyrendum min
um í fangelsinu: „Við höfðum
tekið frá pláss fyrir þig hér,
þegar á meðan þú hélzt, að þú
værir konungur Slóvakíu“)
Valdamestu félagaroir komu
mér í skilning um, að ég yrði
um tíma að virana á öðru sviði,
eftir eitt eða tvö ár yrði allt
aftur í lagi. Ég var fjarlægður
úr forystu slóvakísku ríkis-
stjórnarinnar, og mér var fal-
in stjórn landbúnaðardeildar
miðstjórnar kommúnistaflokks
Slóvakíu. Ég var áfram í mið-
stjóran kommúnistaflokksinis, og
fulltrúi á þjóðia'nsiamkundunni.
En eftir að ég hafði einu
sinini verið brennimerktur sem
staðfestulaus og borgaralegur
þjóðernissinni, höfðu öryggis
stofraainirraar frjálsar hendur.
Að morgni 6. febrúar 1951, var
ég kvaddur á fund í miðstjórn
kommúnistaflokks Slóvakíu.
Þar biðu mín þrír menn, sem
miðuðu á mig byssum sínum, og
tilkynntu mér, að þeir ættu að
hadtaka mig samkvæmt fyrir
mælum öryggisráðherraras. Þeir
settu mig í handjárn og bundu
fyrir augu mín, síðan fluttu
þeir mig á ókunman stað. Á
þennan hátt varð ég að kveðja
flokksstarfið, sem ég hafði helg
að 22 ár ævi miranar.
Þeesa sömu nótt var ég
klæddur úr hvenri spjör í
Ruzyne fangelsi, líkami minn
Ruzyrae fan.gelsi, sem heyrði
undir öryggisraáðumeytið. Þetta
var ríki Joseps Doubeks þar sem
heiðarlegir menn, trúir flokkn-
um, voru, af duldum hvötum,
hópum saman gerðir að njósn-
ururn, skemmdarvörgum og
svi'kurum. Hér voru flokks-
starfsmenn gerðir að líkamleg-
um og andlegum krypplinigum,
hér var soðinn saman grautur
lyga og blekkinga, sem síðan
var notaður á meistaraLegan
hátt sem sörarauraangagn og
gegndi hlutver'ki „óhrekjanlegs
vitnisburðar“. Lífsþróttur
manna var brotinn niður og
lög lýðveldisinis fótuim troðin.
Aðferðiir Doubeks og kumpánia
hans hröktu heiðarleiga menn,
sem þjónuðu kommúnismanum,
að barmi geðveiki og sjálfs-
morðs.
24 stundum síðar var ég
fluttur í höll utan Prag. Hand-
járan og augnabindi voru á þess
um árium óaðskiljanlegur hluti
einkemnisbúninigsins. Skrifstof-
urnar voru á hæðinni fyrir of-
an fyrrum íbúð gósseigandans.
Fyrir neðan han>a, þar sem áð-
ur voru kartöflugeymslur,
voru niú óhitaðir fanigaklefar.
Þetta var í febrúar og svo ís-
kalt, að verðirnir fyrir utan
klefana héldu ekki á sér hita,
þrátt fyrir skinrastígvél, pelsa
og skinnhúfur. Ég var í venju
legum fangaklæðum.
Yfirheyrsluherber'gin voru
svo ofhituð, að embættismenn-
iirnir sátu þara á skyrtumini á
meðan ég varð að staruda hundr
uðum. klukkusturada saman fyr
ir framain þá í vetrarfrakka.
Líkami minn varð blautur af
Úthald mitt var fyrst að þrot
um komið eftur 72 stunda sam-
feldar ruddaiegar yfir'heyrsl-
ur og pyntingar: f þrjá daga
og þrjár nætur stóð ég ætíð
uppréttur, fyrst í frosti, síðan
í 'hdta, undir ólýsanlegum þrýst
ingi frá filhnaustum toarlmöiran-
um otg fétók minirasta magn
matar og mér var ektoi veitt eiran
ar sekúradiu hvíld.
Líffærá roín vor-u svo ör-
þreytt, að skynfæri min bruigð
ust, fótleggir mínir bóiigniuðú,
það leið yfir mig oftar en einu
sirani. Sjón og heym gáfust
upp. í fyrsita skipti á ævi minini
Tékkóslóvakíu
sá ég, hverraig teppamurasitur
varð lifaindi í fjarstæðukerand
um hreyfingum. Purpuralitar
mýs skriðu eftir veggjunum.
Ég gat ekki lengur hreyft
tungu mína, ég gat varla stun
ið upp eirau orði. Ég var svipt-
ur viljastyrk mínum. Ég átti
aðeins eina einiustu ósk, að geta
lokað augum mínum í eitt and-
artak, að geta lagzt niður eitt
andartak.
Þó leyfðu yfiirheyirendur
mínir méir ekki að loka aug-
uraum. „Skrifaðu fyrst undir,
svo geturðu hvílt þig! ‘ Að lok
um skrifaði ég undir, enda þótt
ég vissi ekki hvað. Þeir leyfðu
mér að liggja í tvær stundir
niðri í ísköldium klefanum. En
alltaf á stundarfjórðunigs fresti
rufu verðirarair svefn minn: Ég
varð að standa upp, segja nafn
mitt, ger.a nokkrar líkamsæfinig
ar og mátti síðan leggjast aft-
ur til hvíldar.
Loksiras var mér leyft á
næstu átta dögum og nóttum
við og við að sofa í tvær stund
ir — en á þeim tíma var ég allt-
af vakiran, látinn standa upp og
Tímasprengjan í
segja til raafnis. Á þeninan hátt
raáðu þeir markmiði símu: Ég
uradiriritaði það, sem þeir höfðu
sett á blað. Þeir 'höfðu skrifað
náður, það, sem þeir vildu sjálf
ir lesa, ekki það, sem ég hafði
sagt þeiim. Það var uradirritað,
ekki af verajulegum mianini,
heldur af píndu úríhraki, sem
réði e-kki lengur yfir skynsemd
sinini.
Ég eyddi þremur vitoum í
þeissari höll óttaras. Sam sjúkl-
ingur var ég aftur fluttur til
Ruzyne, lemstraður af barsmíð
og þakinn frostbólgu. Eitt
hjiairtaáfiallið fylgdi öðrru. Ég
þarfraaðist læknismeðferðar.
í byrjuin matrz 1951, þegar ég
hafði lesið skýrsluna um þess-
ar yfiríheyirslur í hölliirani, féll
ég strax frá öllum „játniin!gtwn“
míraum. Þar með hófsit aniraar
þáttur kvalastríðsinis og sömu
aðferðum var bei'tt. „Sálfræði-
legu aðferðirnar“, sem Doub-
ek og kumpánar hans beittu,
voru fólgnar í því, að viðhalda
raauðungarjátndn/gunnd, hveriau
dýru verði sem það væri
keypt, — fanganium skyldi
etoki vexða stætt á því að
losraa undain hetnini. Fjórar vik-
ur ruddalegrar yfirheyrsiu all
an sólarhirinigiran leiddu aftur
til þeirrar niðurstöðu, sem óisk
að var: fullkomiras líkamlegs
vanmættis og sinniuleysis og
loks „játningar“, sem var skrif
uð niður í þessu óeðlilega
ástandi og var í samræmi við
óskir og fyrirsögn yfirtieyrend
amina.
Aftur fékk ég dálitla hvíld,
og enn eimu sinnii féll ég frá
öllum lygum og fölsuimum.
Þriðji þáttur píslanna stóð í
þrjá mámiuði, ágúsit, septemiber og
og októbar 1951. Enira eirau sinni
vairð ég að láta sömu pymitimg-
arnar yfir mig ganga, og aftur í
byrjun nóvember 1951 undirrit
aði ég sviksamlegt skjal. Þeir
höfðu brotið mig niður, þeir
höfðu þvingað mig með bar-
smíð til að undirrita í þriðja
sinn falsanir og lygar, en nú
eirundg í síðasta sinn. Eftir eimn
ar viku hvíld féll ég aftur frá
þessum lygum.
Á þessum fyrstu ellefu mán
uðum gæzluvarðhaldsins lærði
ég smátt og smátt að skilja, það
sem mér hafði ekki áður verið
ljóst. f upphafi hafði ég trúað
öry ggisstof nunum, að þeim
væri stjórnað af flokknum. í
fyrstu var ég sannfærður um
það, að í mínu tilviki hefðu orð
ið sorgleg mistök. Hundruðum
klukkustunda varði ég, til þess
að skýra staðreyndir niður í
minnsta smáatriði. Eftir þessa
ellefu bitru mánuði var mér
Ijóst, að starfsaðferðir örygg-
isstofnananná áttu ekkert sam-
eiginlegt með glæsilegum hug-
sjónum kommúnismans, þrátt
fyrir einhverja leiðsögn hans
og stjórn. Hér var miklu frem-
ur um venjulega glæpi að ræða,
ekki aðeins samkvæmt gild-
andi lögum tékkóslóvakíska
lýðveldisins, heldur einnig sam
kværrat kenininigum marxiisimains
— leniinismaras og samkvæmt
bugm5áiium 'hinis koornim-
úniska hum/anisima. Mér var
ljósit, að fynr eða síðar
myndu aðferðir þessar, þessir
glæpir gegn gömlurn flokksfé-
laga og starfsmanni, verða af-
hjúpaðar, og réttlætið myndi
stökkva þeim á flótta.
Ég batzt heitstrengingu. Ég
sór og sárt við lagði, að ég
skyldi aldrei verða sannleikan
um ótrúr, hvorki gagnvart sjálf
um mér né öðrum, en láta lífið
ella. Ég hafði unnið flokknum
Framhald á bls. 21