Morgunblaðið - 10.01.1970, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10, JANiÚAR 11970
13

liöfðuim talað um sávaxandi
slku/ld Rúonieina við Vestur-
Þýzíkal'and en maður í mið-
stjóminni, sem ég þekki, sikaut
því að mér, að skuldin næmi
Ihvorfki meiira né minna en 13
milljörðtum mairfca, og Þjóð-
verjaæ væru tekniir að beita
ýmsum ráðum til að fá hama
lækkaða. Síðast, en efldki sízt,
höfðum við verið að ræða efna
hagsvandræðin í Sovét og afar
(kosti þá, sem Rússar haifa ný-
lega sett Rúmenum, m.a. um
að 40 þúsund menntaimenn
verði sendir í fafnigabúðiir. Þegar
við ræddurn þesisa afaafcosti
fynst, litum við á þetta sem
hveirja aðra fjanstæðu, en þrá-
látua* arðrómuir um hireinisanir
í hádkólanum staðfesti að
nolklkru þessair lausaÆregnir,
sem þó muniu orðum aufcnar að
einihverju leyti.
— Það, sem Rússar eru ein-
faldlega að gera, er að nota sér
síðam. Sennilegast þyfldr mér,
að hann haifi verið filuttur til
afskekkts héraðs, e.t.v. norður
í Tramsilvaníu. Ég tel vairla á-
stæðu ti'l að óttast, að til höiku
legra aðgerða hafi verið gripið
gegn honum, þó að það sé
aldrei að vita. En það etr mifldð
að leggljaist af í seíimni tíð.
Frægur yfirlæ'knir og áhrilfia-
maður í Cluj féll í ónáð hjá
fldkkmum fyrir skömmu. Við
hann var beitt þeirri aðferð, að
fyrst vair hamn sakaður um
skattsvilk, talinn hafa haft tekj
ur á við 3000 enfiðismenn, og
síðan gerður áhriifalaus héraðs
læflmir í afskeikktu héraði.
— Við Jan litum á afllar þess
ar aðgerðir sem ótvíræðar bend
imgar til okkar, jafnvel þving-
anir, til að hafa olkkur á burt,
áður en við kæmuist að of
miikflu. Ég Skal játa, að við
voirum orðnir býsma slappir á
taugum, það var aldrei að vita,
hefur ótafamörkuð fjárráð og
lifir gjarna óhófslífi, hinir
svörtu Mercedes-Benz bílar
hemmar eru einu fóllksbílamir,
sem sjást á vegunuim. Allix
reyna að sýna styrfcleikamerki
í ytra smiði, fataburði og þess
háttar, og fyrirfitningin skeim
úr augum verzlunarfólks, þeg
ar ég bað um „öreigaisíg.arett-
ur“. Mikið er lagt upp úr góð
um klæðaburði. Alfatnaður
karhmanns kostar mámaðax-
laun, en Rúmemar vilja glaðir
borða miaísgraut á hverjum
degi til þess að geta klætt sig
vel.
— En þótt ákveðið hliutfail
sé milli kaupgjaflds og verðlagis
fer það allt úr skorðum og er
algerlega marfclauist vegna
mútufcerfisims. Em'glinn virðdst
iteflja það fyrir neðam Síma
virðingu að þiggja mútur eða
„bacsis", og enginn fær neitt
gert án þess að greiða bacsis.
Frá höfuðborg Rúmeníu.
þá ólgu, sem hvatningar Caus-
escus til gagnrýni í blöðum,
m.a. á landbúnaðarmál, ungl-
ingavandamál o.fl., hafa vakið,
og auðvelda og efla á þann
hátt áhrif Moskvumanna í
flokknum. Á fundi æðstu
manna í Austur-Evrópuríkjum
í Moskvu í haust voru þær
kröfur lagðar fyrir Causescu,
að hann hefði sig hægan, herti
tökin á menntamönnum og
sýndi meiri samstöðu með
Comecon og drægi úr viðskipt-
unum við Yestur-Evrópu.
VEITT EFTIRFÖR —
BRÁÐÓKUNNUGIR MENN
f HEIMSÓKN. —
DR. X HVERFUR
— Taugaistríðinu gegn Dr. X
var haldið áfram allt fram í
miðjan desember þegar ég fór
heirn. Við uhðum greinilega og
oft varir við menn, sem eltu
okkur á götum og í sporvögn-
um. f raun og veru vissum við
aldrei, hv)enær við töluðum
saman einslega og hvenœr e<kki.
Alltaf gat einhver fyl'gifiskur
orðið áheyrsfla að samtali á al-
mannafæri eða falinn hljóð-
nemi numiið hveirt orð innan-
húss. Til dæmis get ég sagt
þér að síðasta kvöldið, sem ég
var í Búkarest, var Jan að
sflcrifa grein, sem ég tók svo
með mér til Lundúna. Þá skrif
uðust þau hjónin ó þvert yfir
borðið á smásneplum. Við vor-
um hætt að þora að tala saman
upphátt, hvorki á þýzku né
norisfcu.
— Ýmsir bráðókunnugir
menn tóku nú að vikja sér að
Dr. X og gera sér dælt við
hamn, og Ókunnir meinin tófau
að heimisækja hann á ýmisum
tímum. Ekki fór hann í gratf-
götur um, að þar voru útsend-
arar lögreglunnar á ferð og
njósnarar Securanta.
— Dr. X var búinn að binöa
fastmælum að koma og kveðja
mig, daginn áður en ég fór frá
Rúfaarest. Hann kom elkki, og
ég hef eflckert firétt af honum
hvað morgundagurinn bæri í
skaiuti sínu. Ég féklk að fara
hindrunarlaust úr landi, flaug
heim um London, Glasgow og
Kaupmannahöfn. Elf Jan og
fjölskylda hans eru elkki farin,
fara þau áreiðanlega í þessum
mánuði. — Ég get bætt því við,
að Dr. X, sem er einlægur
marxisti er þó malður kristinn
og sækir kirkju reglulega, en
til þess þarf mikinn kjark fyr-
ir rnann í hanis stöðu.
BRÉF OPNUÐ OG LESIN
— Annairs er efcfci alveg að
masr'ka, þó að ég hafi efckert
frétt af Dr. X, vini mínum, því
að bréf eru opnuð og lesin af
opinberum aðilum. Tvisvar
fék'k ég opnuð bréf að heimain,
og þeim hafiði ekki verið lok-
að aftur. Einu sinni fékk ég
bögguíl sendan frá móður
minni. Ég var lengi að finina
slkrifstafuna, þar sem átti að
afhenda mér böggulinn, en það
tðkst að lakum. Starfsmennirn
ir þar fóru nú að opna böggul
inn, sem vitanlega var eflckert
athugiavert, venjufleg tollskoð-
un, en innan í bögglinum var
bréf. Bréfið tóku þeir, rifu upp
og byrjuðu að lesa eðia reyna
að lesa það. Það var á iislenzku,
sem þeir skildu náttúrulega
ekki staf í. Þá reiddist ég. sló
í borðið og heimtaði böggulinn
og bréfið afihent þegar í stað.
Þeir sögðu, að fyrst yrði ég að
flá hin og þessi plögg stimpfluð
og uppásfcrifuð hér og þar. Ég
vissi, að það mundi taka 2 eða
3 daiga, svo að ég hótaði að
kæra málið fyrir miðstjórn
flokksins, en þair þelkkti ég gó«
an mann og mér velviljaðan.
Þá urðu þeir hræddir og af-
hentu mér sendinguna sam-
stundis.
MÚTITKERFIÐ (BACSIS)
— f Rúmeníu er algert stétta
þjóðfélag og baráttan mjög
hörð. Bændur eru eú stétt, sem
lakast er sett, en „hin nýja
Stétt“, þ.e. fkfcksgæðingarnár,
Hvort sem þú ætlar að láta
klippa þig, eða líáta gera við
eldavél, kaupa vaming eða
leita lættcnis, verður þú að
gredða bacsis. Kunningi minn
einn, sem sjálfur þiggur bacs-
is, 'keypti sér stól og sófa í hús
gaignaverzlun, og kostaði vam
ingurinn 4ra mánaða laun hans.
Fiimmtu mánaðarlaunin fóru
svo í mútur. Verzlunarstjórinn
fék'k mest, armiars var umbeðin
gerð ekki til sölu. Búðarmaðtur
inn tók sitt, annars var ekkert
áklæði til af réttum lit. Sendi-
bílstjórinn hlaut sinn skammt,
annars var ekki víst, að hægt
væri að flytja húsgögnin heim
næstu 2 mánuði, og burðarkarl
amir fengu sitt til þess að þau
kæmust óskemmd upp í íbúð-
ina. Svona er þetta á öllum
sviðum.
VEIKINDI REGÍNU LITUU
OG ÖREIGASPÍTAUINN
— Læknishjálp á að vera ó-
keypis og er það í orði kveðnu,
en reynslan er sú, að fólfc má
deyja drottni stínuim, ef það
veilkist, án þess að læknar
Skipti sér af, nemia baosis komi
til. Við fengum að kenna ó-
þynmilega á þessu, þegar Reg
ína litlla, dóttir Jans og Anettu,
veiktist. Þá urðum við að
greiða hálfan mánalðarstyrk
okkar allra, um 1400 lei, til að
korna barninu í sjúlkrahús og
fá læfcninn þar, annars afar
elskullegan miann, til að skoða
hana. Þetta var oreigaspítali
eða alþýðuspítali þama í hverf
inu, þar sem við bjuiggum.
— Þar gilti sú regla, að móð
ir barns, sem lagt var km, vaæð
að leggjast með því inn á spít-
alann. 4—5 börn em höfð sam
an í rúmi án tillits til þess,
hvað alð þeim gengur. Upp-
þvottur mataráhalda fer þann
ig fram, að leifum er fieygt í
salerni, en síðan er hægt að
Skofla af didkunum í baðkeri
með gráleitum og þyk'kum
vökva, sem einu sinini var
vatn. Þetta er mæðrunum ætl
að að gera sjálfum. Síðan er
didkunum komið fyrir undir
rúmi bamsins og þeix geymdir
þar til næstu máltíðar.
— Jan kom nú heim frá
sjúlkrahúsinu niðurbrotinn mað
ur og sagði mér, að læknirinn
heifði sagt eiftir skoðuniina, að
hjartaíð í Regínu l'itlu væri
fjórum sinnum of stórt og hún
gæti í mesta lagi lifað í stund-
airtfjórðung. Ég reyndi að hug-
hreysta hann og sagði, að þetta
'kæmi eflaki til máflia, sennilega
hetfði lækninium þótt Ihann hatfa
fengið of. lítið bacsis og væri
að reyna að harja út úr honum
meira fé. Ráðlagði ég honum
að ná sambandi við dans'ka
sendiheinrann og leita aðstoðar
hanis, hvað hann gerði umsvifa
laust.
— Sendiherrann haifði þegar
í stað samband við utareríkis-
ráðuneytið og kratfðiist betri fyr
irgreiðslu í málinu, kom síðan
alkandi sjálfur í gljátfægðum bíl
til öreigasjúkrahússins. Barnið
var þegar flutt í airenað sjúkra-
hús, sem ætlað var „hinni nýju
stétt“, og þar var beðið mikil-
lega atfisöfcunar á því, að bam
útlendings Skyldi hatfa verið
flutt í öreigasjúkrahús vegna
grófra mistaika. Hér var aðbúð
in til fyrirmyndaæ, þær mæðg
urnar fengu eitnkastofu og ekki
reyndist annað að bl'essuðu
bairninu en vond inflúensa.
LÖGMÁL
FRUMSKÓGARINS
— Fyrir só’síalista eru það
sár vonbrigði a@ kynnast hinni
óslkaplegu stéttaskiptingu og
vægðarláusu lífsbaráttu í
kommúnistarfkinu Rúmeníu,
þar sem grimmasta atfturhald
ríkir. Traust mitt á jafnaðar-
stetfnunni hefur síður en svo
beði/ð Skipbrot við þessa reynslu
mína, enda ér alls efkki verið
að fraimkvæma neina jafnaðar-
stefnu í þessu landi. Allt hið
göfugasta í sósíalismanum er
fótum troðið. svo sem samhjálp
borgaranna, lausn frá stéttar-
okinu og rétturinin til gagn-
rýni, en lögmál frumskógarins
eru í fullu gildi. Eins og ég
saigði áðan, hefur hin nýja
stétt ótakmorkuð fjárráð, en
vegna vöruSkorts getur hún
étóki varið nándar nærri öll-
um fjárráðum sínum til kaupa
á vamingi. Mikið fer einnig í
bacsis. Sonur Causescus er fræg
ur glaumgosi, og Maurer-fjöl-
skyldan liflir algeru furstalífi.
Almælt er, að hún drekki úr
glösum úr Feneyja-kristal frá
16. ölld, og sé hvert glas jafn-
virði nokkur þúsund dollara.
Mauirer er forseti ráðs ráðherr
anna. Menn berjaist átfram með
kjafti og klóm og alls konar
meðulum. Eina leilðin til að
verða otfan á er að ganga í lið
með og á mála hjá yfiirstétt-
inni, dansa með. Enginn kemst
til áhrifa, metorða eða auðs
nema hann sé viifcur í flofcfcn-
um, og dyggum flókfasmönnum
eru flestir vegir færir. Yfir-
menn stofnana eru oft hrein
fífl, en góðir flofcfcsmenn, —
þótt finma megi greinda og
gegua undirmenn, sem e/kki
komiast áfram, aif þvi að þeir
eæu eítóki fldtóksbundnir.
— Fyrir nokkru var ákveðið,
að startfsmenn ffloitóksins yrðu
að hatfa háSkólapróf. Prófgráð-
urnar er ekíki ertfitt að fá, ann
að hvort með því a@ ógna pró-
fessorunum eða greiða nógu
mikilð í bacsis. Ég varð vottur
að því, að hópur stúdenta var
rekinn út úr kennslustofu í
hásfcólanum, en inn kom hópur
flolkfasffúnsjónera til a@ „taka
próf“ í viðurvist eins prófess-
ors fyæir ldkuðum dyrum. Síð-
an er doktorsgráðunum veifað
og skiiyrðunum flullmægt.
— Sannleikurinm er sá, að
mjög fámenm kllka notar völd
sín yfiir atvinnutækjunum
sjálfri sér til framdráttar. Það
er elkki stéttfllaiust siameignar-
þjóðfélag eða sósiialismi í Rúm
eníu fremur em á tungflinu.
Þetta urðu mér óskapleg von-
brig@i. í Tékkóslóvakíu haf@i
kommúnistafldtókminn tæp
50% atkvæða etftir stríðið, em
aldrei hetfur verið litið á rúm
enska kommúnistatfldkkinn sem
fulltirúa fólksins. Hann óx að
vísu úr 2 þúsundum meðlima
1939 í 2 milljónir 1946, en meg
inhluti autóningarinnar eru
gamlir nasistaæ og aðrir, sem
af tóliókimdum voru að bjarga
eigim ákimni í nálægð nýrra yf
iirvalda og Rauða hersins. T.d.
gekk öll nasista-öryggielögregl
an í lið með flokknum eins og
hún lagði sig. Rúmenía er eina
Austur-Evrópulandið, sem
ailiduieii vaæ afsitaMmiisieriað, þar
varð engim breyting eftir
dauða Stalíns á stetfnunni í inn
anlandsmálum.
— Núverandi utanríkisstefna
er að vísu sjáltfstæð gagnvart
Rússum, hversu lengi sem hún
fær að vera þalð, og það hefur
villt Vesturlandamönnum sýn.
Innanlamds rífcir mifcil harð-
stjórn, jafnvel meiri harðstjórm
en í Sovétrikjunum sjállfumx.
Causescu er e.t.v. frjálslynduf
í eðli sínu, en það er þjarmað
að honum úr ýrnisum áttum, og
þess verður sennilega etóki
langt að bíða, a@ honum verði
velt úr sessi og nýir menn taki
við.
Sv. P.
— Bókmenntir
Framhald af bls. 10
fneista þess, hvetrsu fimlega hon
um takist a@ víkja a!ð einhverju,
sem ber keim af slíku. Hann seg
ir frá Gilbert nokkrum, sem
hann var samtíða á sjó, og fræð-
ir lesandann lítillega á því,
hvert var efni ýmissá frásagna
þessa félags hans. Meyjar í Casia
blanca gerðust ærið aðgangsfuek
ar við hanm, en „út slapp hann
þó árla dagis, mietðam þrennimigim
enn var í fasta svefni, en illa
var hanm klæddur og allslaus í
buddu sinni og líffærum." Það
er alkunnugt, að einsigld segl-
skip Vestfirðinga kölluðu sunn-
lenzkir sjómenn „punga“ enda
„kuggurinn því nær jafnbreiður
um miðju, milli borðstokka, og
hanm var lamgur milli stefnis og
skuts,“ segir bókarhöfundur og
bætir síðan við: „Heiti þessara
smáskipa var því allvel í sam-
ræmi við lagið og ekki svc ólíkt
mannspung, því nytsama líffæri
karlkynsins.“ Jæja. hver skyldi
efast um sannigildi þessara síð-
ustu orða!
Bókim er priemtoið á góðam
pappír og með skýru letri, og
hún skartar mörgum teikning-
um ög nokkrum liosmyndum. Þá
er hún og i bandi. sem hér áður
fynrum var kallað „skraut-
band,“ og mynd er á kápunni
eftir Pál Hermann Guðmum'dis-
isiom,
Trúilaga enidiiist Páli Hailfflbjöms-
syni heilsa, oifca og vilji til að
skrifa fleiri bækur, og þar eð
auðíiætt er, að mjög hefði mátt
bæta um þessa bók mieð tiltölu-
lega lítilli fyrirhöfn. er ekki ó-
sanngjarnt að bera fram- þá
krötfu við útgetfaindiann, að hamm
láti í samráði við höfundinn
búa hiamdritið siómiaisamiiega umd-
ir prentun.
Guðmundur Gíslason Hagalín.
Sölubörn óskast
Sölubörn óskast til þess að selia blöð og baekur, há sölulaun.
Komið að Ægisgötu 7 (rétt hjá Slippnum) eftir hádegi
á laugardag.