Morgunblaðið - 10.01.1970, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. JANÚAR 1970
Gunnlaugur Auðunn
Jóhannesson-Minning
HANN lézt að sjúkrahúsimi á
Hvammstanga á nýársdag sL 75
ára að aldri, fæddur 16. nóv.
1896 að Auðunnarstöðium í Víði-
dal. Þar bjuggu foreldrar hans,
Ingibjörg Eysteinsdóttir og Jó-
hannes Guðmundsscoi og stóðu
að Gumnlaugi traiustir stofnar.
Víðidalurinn er bæði litríkuæ og
vfðáttumikill og í þessu um-
hverfi ólst hann upp. Hugur
hans stóð snemma til bókiariinn-
ar og fróðleiksmaður var hamn
aUa ævi. Því var það að hann
fór ungur að árum til náms í
gagnfræðaskólanm á Akureyri
og lauk þaðan prófi og settist í
Memntaskólann í Reykjavik. En
þá urðu þáttaskil í lífi hans, því
um það leyti veiktist hann af
lömunarveiki og hafði hamn ekki
heilsu til að stunda nám niema
lítilsháttar eftir það. Fór hann
þá norður til móður sinmar og
komst til furðu góðrar heilsu, en
varð þó jafnam að styðjast við
staf eftir þessi veikindi. Bjó
hann um nokkum tíma með móð
ur sinmi á Auðunnarstöðum eða
þar til hann giftist eftirlifandi
kornu sinni, Önnu Teitsdóttur
frá Víðidalstungu, merkri og
góðri komiu og bjuggu þau sitt
t
Við þökkum öllum vinum og
ættingjum fyrir auðsýnda
samúð við andlát og útför
9onar míns og bróður okkar
Vilhjálms Ingibergssonar.
Málfríður Jónsdóttir
og systkin.
t
Þökkum innilega öllum, er
vottað hafa okkur samúð og
vináttu við andlát og jarðar-
för
Erlings Jónssonar
húsgagrnabólstrara.
Gnðrún Einarsdóttir
Elísabet Erlingsdóttir
Atli Ásbergsson
Hörður Erlingsson
Oddi Erlingsson.
t
Þökkum auðsýnda samúð og
vinarhug við andlát og jarð-
arför föður okkar, tengdaföð-
ur og afa
Auðuns Oddssonar.
Böm, tengðabörn og
bamaböm.
t
öllum ættingjum og vinum
þökkum við hjartanlega vin-
áttu og hlýhug vi'ð andl'át og
útför eiginmanns, föður og
tengdaföður
Þorsteins Jóhannssonar
frá Stóro-Gröf.
Mínerva Sveinsdóttir
Sólberg Þorsteinsson
Áslaug Sigfúsdóttir
Hallfríður Þorsteinsdóttir
Bjöm Gíslason
Sveinn Þorsteinsson
Helga Jónsdóttir
Jón Þorsteinsson
Pálína Pálsdóttir
Steingrímur Þorsteinsson
Svava Stefánsdóttir
Páll Þorsteinsson
Margrét Eggertsdóttir.
fyrsta búskaparár á Auðunmar-
stöðum, en fluttust að Bakkákoti
í sömu sveát árið 1922, þar sem
þau bjuggu æ sfðan. Þau eigmuð-
ust 9 böm, eitt misstu þau ungt
en hin eru öll komin til mann-
dóms og fLest hafa þau eignazt
sín eigin heimili
Þegar þessi unigu hjón byrj-
uðu búsifcap í Bakkakoti var jörð
in sannkallað kot. Túnáð lítið og
þýft og húsakostur aílDur mjöcg
lélegur. En Gunnliaugur var bjart
sýnn og framsækinm og aUa tíð
mjög athatfnaisamur og hófst
hamn því fljótt handa við að
byggja upp bæði íbúðar- og grii>a
hús. Vamn hann mikið einm að
þeirri byggimgu, sérstaklega að
inmréttimigu. Litlu sáðar bygigði
hamn steinsffceypt fjártoús og
hiö'ðu og má það þrekvirki kall-
ast hvemig hamn svo fatiaður
maður gat staðið í slíkum fram-
kvæmdum, otftast mjög fáliðað-
ur. En þaæ kom sérsiök verk-
hyggni og verklagni séæ vel, sem
gierðu erfið störí miklu léttari.
Hann var góður smiður bæði á
tré og járn, þótit hamn befði
aldrei laart neina iðn.
Þá var einmig túnið tekið til
ræktunar. Gamla túnfð sléttað
og nýtt tún erjað. Þrátt fyrir
hr jóstrugan og grýttan jarðveg,
var lamdið erjað og melar og
óræktarmóar urðu grænar grund
ir. í dag er svo þetta lélega kot
orðið að arðsamri jörð. Gumn-
laugur kunni illa við nafnið
B'akkakot og fyrir um það bil 25
árum fékk harnn nafn’inu breytt
í Bakka eins og jör'ðin mun upp-
runalega hafa heitið. Efcki var
fjármumunum fyrir að fara í upp
hafi búskapar. Þar var forsjáln-
in og hyggjuviitið stoðin. Hver
athöfn var þuigsuð til hins ýtr-
asta og reynt að gera sér sem
gfeggsta grein fyrir notagildi
henniar. Fyrir öllum nýjimgum
var hugur hans opinn. Hann var
t.d. fyrsti maður í sínum hreppi
sem keypti sér útvarpstæki og
það mofckuð áður en Rikisútvarp
ið tók til starfa. Eimmig raflýsti
hann með vindratfstöð. Einnig
var hann fljótur að notfæra sér
hvers kamar landbúnaðarvélar.
Verkin sýna merkin.
Gunmlaugur stó'ð ekki einm í
önn dagsins, því konia hans var
mjög diuigmaikil og haigsýn hús-
móðir og snemma fóru börnin að
létta undir.
Þegar ég í dag lít yfir jörð-
ina hamis Gunmliaugs og leiði hug
ann að því að sitatfurinn hans
varð alltaf að fylgja hverju fót-
máli, íinnst mér allt þetta svo
stórkostlegt og umdrast átökin
sem þama hafa gerzt.
En svo er það maðurinn, Gunn
laugur Auðutnn, félagshyggju-
maðurimn og sönigmaðurimn,
sem varði mörgum stundum til
a'ð koma samam í glöðuim hóp og
syngja. Harm var í kariakór
sýslummaæ um fjölda ára og þótti
þar sem annars staðar góður
liðsmaður. Hann var heill og
ótrauður samvinmiumaður í þess
orðs fyllstu mierkingu, án þess
að fylla flokk þeirra sem einir
þykjast réttkjömir samvinnu-
menn. Væru rnargir slikir að
hugsun og heilindum væri þessi
hreyfing með öðrum blæ í dag.
Gunnlaugur var glaðlyndur,
bóngóður og velviljaður. Þess
vegna veit ég að sveitumgar
hains sakna nú vimar í sta'ð. Nú
mætir hann ekki með þeim í
manmfagniaði, keimur með góð
ráð og deilir með þeim geði.
Hvert það trúnaðarsrtarf sem
honum var falið, áleit hann
skyldu sína að inma atf hendi aí
fórntfýsi og alúð. Heiðarleg við-
skipti voru honum í blóð boæin.
Það var hjónunum á Bakka
mikið gleðiefni að yngsti sonur
þeirra, Ragnar, hetfuæ nú tekið
við búi af föður sónum og virð-
iist ætla að starfa í sama anda
og hann og er það vissuiega
ánæigjuefni þegar synimiir taka
þamnig við arflieifð siinni og
halda meækimu á lotft.
Það eru rnú rúm 20 ár síðam ég
kom fyrst að Bakka og ailtaf
hefir það veri'ð mér mikil gleði
að ræða við minn hógværa og
ljúflynda tengdiatföður og jatfnan
fór ég fróðairi atf hamis fundi,
enida vaæ hanm víðlesinn, átti gott
bókasatfn, sem hanm nottfærði sér
vel þegar tóm gatfst tdl og minn-
ið sveik ekki. Öll hans fnam-
koma var hrein og heiðairiieg. A
þvi bygigðist hans farsæld, sem
var mikii. Þakklætið er því efst
í huga mínium, er ég kveð þenn-
am góða dreng, sem niú hetfir lok-
ið sínu ævistarfi hér á jörð og
ég trúi því að niú bíðd hans nýtt
starf í sæilli heimkynmum og
góður guð blessi hann og veimdi
etftiriiifamidi ástviná hiams.
Stykkistoólmi, 7. jan. 1970.
Ámi Helgason.
Magnús Sigurðsson
bóndi Leirubakka
-Minning
Sól hefux setzt í síðasta sinn
yfir Landssveit, fyrir mann-
legum sjónum Magnúsar Sigurðs
sonar bónda á Leirubakka.
Hann var fæddur að Leiru-
bakka þ. 15. október 1888. Hann
lézt þann 28. desemher s'l. á
82. aldursári. Hann verður til
grafar borinn í dag að Skarði í
Landissveit. Frá vöggu til grafar
hafa spor hans legið, undantekn
ingarlítið, um þessa fögru sveit,
sem líf hans og starf var tengt
órjúfanlegum böndum.
Ein af annarri slitna þær ræt
ur, sem tengja íslenzkt þjóðlíf
við gamla og gróna menningu lið
inna alda. Magnús Sigurðsson
var sannur fulltrúi sinnar kyn-
slóðar, þeirra, sem af þögulu
þolgæði barðist við óblíð nátt
úruöfl og erfið lífsskilyrði án
þess að láta sér til hugar koma
að gefast upp eða flýja af hólmi.
í fari haras var að finna beztu
einkenni þess fólks, sem byggði
þetta harðbýla land á liðnum
öldum og skilaði þjóðinni ósundr
aðri kynslóð fram af kynslóð til
þeirra, sem nú byggj a landið.
Með honum er horfinn einn
minna beztu vina. Að hann var
tengdafaðir minn, réð þar ekki
öðru um, en að vegna þess lágu
leiðir okkar saman. Og ef til vill
hefur það einnig orðið til þess
að ég reyndi að gera mér gleggri
grein fyrir lífssögiu hans, er
hennd hef ég kynnzt að mestu
leyti af hans eigin, og þó meira
af annarra sögn, þar sem fund-
um okkar bar ekki saman fyrr
en á efri árum hans. Saga hans
er um margt lík flestra þeirra
er lifðiu þá tvenna tima, sem jrf
ir landslýð gengu, frá síðari
hluta fyrri aldar og til okkar
daga. En bakgrunnur ævi hans
er, fyrir mér, með nokfcuð sér-
stökum blæ. Er þar hvorttveggja
umhverfið, þar sem hann ól all-
an aldur sin-n og ætt hans og
uppruni.
Magnús átti til óvenju kjarn-
mikils fólks að telja. Faðir hans
Sigurður Magnússon bóndi að
Leirubakfca, var eitt af 21
barni hjónanma Magnúsar Jóns-
sonar og Sigríðar Guðmundsdótt
ur, sem lengst bjuggu í Skarfa-
nesi. í „íslenzkum sagnaþáttum“
(1. h.), hefir Guðni Jónsison mag
ister gert betri grein fyrir per-
sónueinkennum þeirra en ég væri
fær um að gera. En bæði afþví,
sem þar segir og því er aðrir
kunmigir hafa sagt um þau, má
auðveldlega ráða að sú lífsbar-
átta er þau háðu, hefur ekki ver
ið neinum heiglum hent. Það er
fagurt land þar sem leifar gamla
bæjarins á Skarfanesi standa nú,
en ómjúkum höndum hafa vetr-
arhörkur hlotið að fara uim bú-
lendur þar. Þó var annar vá-
gestur ennþá áleitnari, sem eyddi
landkostum þar, ekfci síður aðra
árstíma, en það var sandfokið.
Undan því urðu þau hjón Sig-
ríður og Magnús að færa bæ
sinn tvívegis. Og sýnir það bet-
ur en orð, að ekfci hafa þau láit-
ið smámund vaxa sér í augum.
Þrátt fyrir ertfið lítfskjör komiu
þau til mamnis, sánum stóra bama
hópi, þeim sem sjúfcdómar náðu
ekki að granda þegar í bernsfcu.
Þetta dugmikla fólk dreifðist
víða um land og hefur getið sér
gott orð fyrir dugnað og sjálfs-
bjargarviðleitni. Magnúsar og
Sigurðar í Skarfamesi hefi ég
ekki heyrt getið nema að góðu
hvar sem á þau hefur verið
mimnzit. Magmús var af kunnug-
um talinn hinn vandaðasti og
bezti maður. Og forvitnilegt
hefði mér þótt að kynnast Sig-
ríði í Skairfamesii, svo oft sem
ég hef heyrt hennar getið vegna
sterkrar skapgerðar hennar og
ieiftrandi greindar og orðfimi.
Sigurður sonur þeirra gerðist
bóndi að Leirubakfca. Hefur
hann trúlega verið minnugur
þess hvað foreldrar hans urðu
að berjast hörðum höndum fyrix
tilveru sinni og barna simna. Hef
ég heyrt til þess tekið hvað bú-
skapur hans einkenndist af for-
sjálni og fyrirhyggju, enda var
efnahagur hans góður alla tíð.
Ekki mun ofmælt að hann hafi
verið talinn góður maður og
gegn af öllum, sem þekktu hann.
Koma hans var Anna Magnús-
dóttir frá Landakoti á Miðnesi.
Þau eignuðust fjögur börn, þrjár
dætur, Sólveigu, Magneu og Sig-
rúnu, sem allar eru látnar og
einn son Magnús bónda á Leiru
bakka, sem nú er einnig látinn.
Eins og ég gat um í upphafi
þessara hugleiðinga minna, var
Magnús fæddur að Leirubakka.
Þar ólst hann upp í föðurhús-
um og hóf búsfcap þar árið 1913,
ásamt fyrri konu sinmi Einar-
línu Einarsdóttuæ, þá kornungri.
Að sögn kunnugra var hún
óvenju tápmildl og dugn-aði
hennar viðbrugðið. Ötulleiki og
jafnlyndi húsfreyjunmar hljóta
að hafa verið ómetanleg stoð
dugmiklum mamni, sem var að
byrja búskap á þeim tíma. Magn
ús og Einarlína eignuðust 7
börm. Þau voru: Amna, Einar, Ár
mann, Sigurður, Gunnar, Hulda
og Hrefna.
En þá dró upp hið dekksta
ský, sem skyggt getur á lífs-
hamingju og framtíðartoorfur
ungs mamms og föður margra
barma. Æivi hústreyjuniniar var
ókynidilaga lofcið. Húin ilézt áiriS
1926, skömmu eftir fæðingu sjö
unda barms þeirra hjóna. Veit
ég að fá spor hefur Magnús tek-
ið á ævi sinni, þyngri en þau, er
hann bar það barn burt af heim-
ili sínu, en hún ólst upp annars
staðar. En úrræðin voru ekki
mörg eins og á stóð og velferð
barnsins var þyngri á metunum
en vilji hans sjálfe. Á þeim tím-
um örbirgðar og allsleysiis, hjá
öllum þorra manna, lá varla ann
að fyrir manni með mörg móður-
laus börn en að skipta þeim milli
hjáLptfúsra nágranna til umönn-
unar. Bæði mér og öðrum kann
að vera það lítt skiljanlegt að
hann skyldi efcki hverfa að því
ráði. Svo miklu auðveldara hefði
það verið. En ekki er ólíklegt
að þrautseigja ættmenma hans
hafi verið honum í blóð borin.
Og þrátt fyrir ótrúlega örðuig-
leika tókst honiurn að halda heim
ilimu saman. Engan þarf að
undra þó að fráfall þessarar
umigu móður og húsfreyju hatfi
skilið eftir óatfmáanlegt spor í
lífi hans sjáife og bama hans.
Árið 1932 kvæntist hann í
annað sinn. Seinni kona hans
var frændkona hans Jóhanna
Jónsdóttir frá Minni-Völlum í
sömu sveit. Eftir það var til-
vera heimilisins á Leirubakka
ekki í hættu. Traustari eigin-
kona held ég að sé vandfund-
in. Til hans endadægurs setti
hún velferð og vilja hans ofar
sínum eigin. Þau eignuðust þrjú
böm: Svavar, Jónu og Jón. Hin
síðairi ár hefur yngsti sonur
þeirra, Jón, séð um búið á Leiru
bakka og hefir þannig gert föð-
ur sínum kleift að halda búi
sínu á þeirri jörð, þar sem hann
hóf búskap fyrir 56 árum.
Skin og skúrir hafa skipzt á
í lífi Magnúsar, eins og fiestra
mianmia. Þagar heifur verið miinnzt
á hans þungu raun, sem missir
konu hans var frá mörgum ung-
um börnum. Tveimur bömumsín
um hefir hann séð á bak íblóma
aldurs síns. Gunnar sonur hans
dó um feæmingaraldur og Hulda
dóttir hans lézt fyrir fáum árum
frá fjórum börnum. Baráttan við
erfið lífskjör framan af ævi,
tók þungan skatt af hans ann-
ars óvenju mikla líkamsþrótti og
'heilsu hans fór hnignandi hin
síðari ár. Framfærsla svo mann-
margs heimilis hefur verið allt
annað en auðvelt viðfangsefni,
öll hin fyrri búskaparár hans.
En nýir tímar og fjárhagslega
hagstæðari, breyttu búskapar-
háttum hans eins og flestra ann
ari'a landsmanna. Magnús tók
vélar og framfarir í búskapar-
háttum í sína þjónustu og bætti
jörð sína mjög og mun túnið þar
gefa af sér í góðu meðal ári, um
1500 hesta af töðu ef talið er
samkvæmt gömlum mælikvarða.
Synir hans studdu hann við end
urbætur jarðairinnar og með
þeirira aðstoð byggði hann mynd
arlega vatnsaflsstöð í landar-
eign sinni og gerði með því elds-
neytisöÆliuin titl heimdlis sínis
óþarfa með öllu. Hann hafði
mikla ánægju af að umgangast
búfé sitt og vildi búa vel að
því, þó að síðari árin yrði hamn
vegna vanheilsu að draga sig í
hlé frá bústörfum. En hugur
hans var bundinn því verkefni,
jafnvel eftir að kratfta hans
þraut. Síðustu márauði ævi sinn-
ar lá hann rúmfastur og mjög
þjáður. Hann fékk síðustu ósk
sína uppfyllta að enda ævi sinia
á heimili sínu og æskustöðvum.
Eins og að líkum lætur með
föður tíu bama, kunni hann
því vel að böm væru á heim-
ili hans, löngu eftir að hans eig-
in böm voru vaxin úr grasi. Var
auðséð, þó ekki hefði hann um
það mörg orð, að það var hon-
um til mikillar ánægju, hvað
börn hans öll héldu sambandi
sínu við æskuheimilið. Bama-
böm hans voru þar einnig tíðir
eestir um lengri eða skemmri
tíma. Sonansonur hane, Gunnar
Einarsson, ólst upp hjá honum
og Jóhönnu konu hans, og er
mér kunnugt um að hann var