Morgunblaðið - 12.04.1970, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12, APRÍL 1970
17
Framboð
S j álf stæðismanna
Listi Sj álf stæðisf lokksins í
Reykjavík var svo sem vænta
mátti í meginatriðum byggður á
úrslitum prófkjörsins. Hvernig
sem mönnum líka þau í einstök
um atriðum, þá hafa aldrei fleiri
tekið virkan þátt í framboði og
raunverulega ráðið því. Tví-
mælalaust er það til heilla að
hafa Geir Hallgrímsson í efsta
sætinu. Að því mátti færa mörg
rök, ekki sízt skýlausan úrskurð
prófkjörsins. Þá er yfinlýsing
Geirs um áhrif kosningaúrslit-
anna um áframhaldandi setu
hans sem bongarstjóri í senn
drengileg og ótvíræð.
Um framboð hinna flokkanna
er ekki mikið að segja, enda
eru þau hvergi nærri öll kom-
in fram enn. En hvergi er þar
að sjá nokkurn mann, sem
Reykvíkingar, — jafnvel
andstæðingar Sjálfstæðismanna
— væru þekktir fyrir sem borg-
arstjóra.
Löngu gleymdur,
nú látinn
Um páskana lézt í Bandaríkj.
unum Brúning fyrrv. ríkisikansl-
ari Þýzkalands. Hann var flest-
um fyrir löngu gleymdur, jafn-
vel í sjálfu Þýzkalandi, hvað þá
í öðrum löndum. Þó var Brún-
ing fyrir rúmum mannsaldri, eða
á árunum 1930 og næstu þar á
eftir, á meðal þekktustu stjórn-
málamanna heimsins. Hann var
síðasti ókvikuli lýðræðissinninn,
sem skipaði ríkiskanslaraem-
bætti Þýzkalands fyrir Hitlers-
tímabilið. Brúning var úr mið-
flokknum þýzka, þ.e. kaþólska
fiokknum, sem varð fyrirennari
flokks Adenauers. Og er það
naumast tilviljun að þessi flokk
ur skyldi lengst halda uppi merki
lýðræðis fyrir daga Hitleirs og
vera fyrstur til að hefja það á ný,
að þeim liðnum. Á dögum Brún-
ings reyndist ómögulegt að
mynda meirihlutastjórn. Hann
varð því að reyna að sjá mál.um
borgið með samningum á alla
vegu og svokölluðum neyðartil-
skipunum, sem um sumt líktust
bráðabirgðalögum hérlendis.
Tryggð Brúnings við lýðræðiog
lögmæta stjórnarhætti var óum-
deilanleg en örðugleikamir
urðu honum ofurefli. Heims-
kreppan var þá sem állra hörð-
ust, hver höndin uppi á móti
annarri innanlands og skilningur
vesturveldanna á nauðsyn
styrktar við hih betri öfl i
Þýzkalandi sáralítill eða enginn.
Brúning var tvímælalaust mik-
ilhæfur stjórnmálamaður og
hinn síðasti valdamaður, sem af
raunsærri alvöru veitti Hitler og
öfgum hans mótstöðu. Æsingam-
ar gegn Brúning voru hins veg-
ar gengdarlausar og urðu ekki
sízt til að rugla um fyrir þýzk-
um æskulýð. Fyrir þá, sem sáu
þann æshrulýð ganga af göflun-
um, er hörmulegt að verða vitnj
að svipaðri sjón í sjónvarpi nú
á dögum í þroskuðum lýðræðis-
löndum eins og sjá mátti t.d. i
fréttum af hinum æpandi lýð í
kringum Robert heitinn Kenn-
edy fyrir hið hörmulega morð
hans. Endalyktirnar í Þýzka-
landi urðu þær, að mannvinur-
inn Brúning varð að flýja land
en Hitler brifsaði til sín völdin
sjálfum sér, þýzku þjóðinni og
öllum heiminum til ómetanlegr-
ar ógæfu.
*
A mjóum
þyengjum
Á mjóum þvengjum læra
hundarnir að stela, segir máls-
mun léttara hljóð í seinna bréf-
inu, en heildarmyndin sýnist þó
ekki breytast. Mjög vel er samt
látið af tannlæknisþjónustu á
spítala, sem manni skilst vera
ókeypis og kemur það raunar í
bág við það, sem útflutnings-
agentinn sagði hér í sjónvarpinu"
nú í vikunni.
Hin þögla kúgun
Gömlu húsin við Lækjargötu. Ljósm. Mbí: Ól. K. M.
Reykjavíkurbréf
-—4+- Laugardagur 12. apríl
hátturinn. Hann kemur upp í
huga manns í samba'hdi við þá ó-
öld, sem fer nú víða vaxandi
Fréttir um flugvélarán, mannrán,
morð, nú síðast dráp á sendi-
herra Þjóðverja í Guatemala,
glymja stöðugt í eyrum manna
og með nokkru af þessu má
fylgjast í sjónvarpinu. Flugvéla-
ránum fer ört fjölgandi, þau
bitna stöðugt á fleiri og fleirum
og verða þar með sífellt hættu-
legri. Að nokkru sprettur þetta
af því, að ekki hefur verið brugð-
ist nógu hart við. Fyrir nokkr-
um árum var t.d. Tshombe fyrrv.
forsætisráðherra á ferð með
flugvél yfir Miðjarðarhaf. Yélin
var þá neydd til þess að lenda
í Algier og þar var Tshombe
haldið í fangelsi misserum sam-
an, þangað til hann lézt. Allt
var þetta í senn á móti réttum
lögum og öllu velsæmi. Tshombe
var umdeildur maður, og e.t.v.
hinn mesti skúrkur. Um það
skortir okkur hér öll skilyrði til
að dæma, enda skiptir það engu
máli. Réttarreglur eiga að vera
öllum til vemdar, ekki einungis
einhverjum útvöldum. En Algier
ríki, sem hélt Tshombe með ólög
lim, varð ekki fyrir neinum óþæg-
indum af þessum sökum. Fuli-
trúar þess strunzuðu um hjá
Sameinuðu þjóðunum, eins og
verndarar réttar og velsæmis,
svo sem ekkert hefði í skorist.
Hvað höfðingjarnir hafast að,
hinir ætla sér leyfist það.
Venjulegir óbótamenn, meira og
minna truflaðir, ásamt svoköll-
uðum skæruliðum (oftast öfga-
fullum vinstri sinnum) hafa
óhikað fetað í fótspor þessara
þjóðarleiðtoga, sem voru teknir
jafngildir eftir sem áður, þrátt
fyrir mannránið. Flestum ofbýð-
ur þegar saklaus sendiherra er
myrtur, suður í Mið-Ameríku, og
segja, að innanlandsdeilur megi
ekki bitna á erlendum sendi-
mönnum. Víst er það rétt. En
málið er þó ekki svo ein-
falt, að hermdarverkamönnum
eða skæruliðum megi umsvifa-
laust haldast uppi að knýja fram
kröfur sínar með því að ræna
erlendum sendimönnum og hóta
þeim lífláti, ef ekki er við kröf-
unum orðið. Sé endalaust undan
siliku látið, þá er öruggt að
ófögnuðurinn fer í vöxt. Hér er
sannarlega um að ræða efni, sem
alþjóðasamtök, og þá ekki sízt
Sameinuðu þjóðirnar, verða að
láta til sín taka af fullri alvöru.
„Þessi ferð
ekki til f jár”
í Morgunblaðinu hinn 8. apríl
birtiisit greirj eftir Pál Sigur-
jónsson og Jóhann Jónsson um
dvöl íslenzkra verkamanna í
Sviþjóð. Þessir tvímenningar
telja, að aðrir tveir, sem frá
dvöl sinni sögðu ekki alls fyrir
löngu, hafi gert of mikið úr
ókostunum og illum aðbúnaði
þar ytra. En undir lok greinar
sinnár segja Páll og Jóhann orð-
rétt um utanferð sína:
„En þó þessi ferð hafi ekki
verið til fjár, þá teljum við okk
ur hafa haft mikið gagn af
henni.“
Engin ástæða er til að vé-
fengja þessa umsögn. Of mikið
veður hefur verið gert út af ut-
anferðum eða „landflótta" ým-
issa íslendinga síðustu mánuð-
ina. Bæði hafa færri farið en
ætla mætti af ýmsum skrifum um
þessar utanferðir og eins fer því
fjarri, að það jaðri við landráð,
þó að menn hverfi úr landi á
meðan illa árar og leiti þangað,
sem þeir hyggja aðsér muni bet-
ur vegna. Allir hafa gott af því
að sjá sig um, enda komast ftest-
ir að raun um, að þeir hafa séð
ástandið annars staðar í hilling-
um og gert of mikið úr ókost-
unum hér. Þess vegna fýsir
flesta að hverfa heim aftur og
koma hingað reynslunni ríkari.
Hótelið reyndist
herskáli
Af blaðaskrifum, opinberum
umræðum og nú síðast ummæl-
um útflutningsagenta frá Ástra-
líu mætti ætla, að verulegur
fjöldi fólks hefði flúið land
s.l. ár til að setjast að í Ástralíu.
Hagstofan segir hins vegar að á
tímabilinu frá 1952 hafi þetta
raunar ekki verið nema 250
manns, þar af á ársbili 1. des.
1968 til 1. des. 1969, 170 með
öllu og öllu, þ.á.m. ósjálfráða
smábörnum. Sérstök áherzla hef
ur verið lögð á að fá þangað
sem stærstar fjölskyldur. Vafa-
laust hefur innflytjendunum
vegnað misj afnlega. í bréfi, sem
sá, er þetta ritar, hefur séð, seg-
ir m.a., eftir að sagt hefur verið
frá ferðinni og komið er í „hótel
ið“, sem ferðalangarnir bjugg-
ust við að koma í:
„En svo kom óvæntur endir á
sælunni. Við urðum svo skúffuð,
því að innflytjendaíbúðirnar
eru ekki skemmtilegar. Þetta
eru braggar eins og voru heima
á stríðsárunum. í þeim er ekkert
vatn og klósettin eru smáspotta
frá okkur, svo að maður þreyt-
ist á þessu að bera vatn heim
og fara með næturgagn, því að
litlu krakkarnir geta ekki farið
ein á klósett. Þvott verður mað-
ur að þvo í höndunum í léleg-
um þvottahúsum. Svo líkar okk-
ur ekki maturinn.-------
Við keyptum rafmagnspönnu
sem ég steiki stundum á, en
það verður nokkuð dýrt að
kaupa mat og elda, því að við
þurfum að borga fyrir okkur
hér.“ Þó er svo að skiilja, að
ekki þurfi að borga með sér i
fyrstu og þá fáist einnig at-
vinnuleysisstyrkur um sinn. Síð-
an segir:
„Við ætlum að koma okkur úr
þessu, en við ráðum ekki við að
kaupa hér nema gamalt. Hér eru
gömul hús léleg og með úti-
kömrum." Þá er sagt frá því, að
ekki fáist lán í banka út á hús
nema að nokkru og verði því að
taka okurlán til fjögurra ára.
Þess vegna réði þetta fólk af að
kaupa hjólhýsi „trailer", sem út
af fyrir sig er sagður góður og
vistlegur, en nokkuð þröngur.
Ur því á að bæta með því að
hafa tjald fyrir framan og
smíða í það gólf enda sé þar
hægt að hafa lítið borð og stóla.
„Það verður þröngt inni en veðr
ið er yfirleitt svo gott að flestir
eru alltaf úti.“ — „Ég veit ekki
hvernig ykkur þykir þetta en
hér búa margir í hjólhýsum. Það
eru stór svæði fyrir þessa
vagna. Þar eru klósett, böð og
þvottahús með vélum, sem mað-
ur fær afnot af.“
Hugsa til
heimferðar
„Eins og er hugsum við mikið
um að fara aftur heim og það
gera margir íslendingar hér,
þótt þeir vilji ekki viðurkenna
það í bréfum heim. Ég mundi
ekki ráðleggja nokkrum manni
með mörg börn að fara þetta,
nema að geta farið með nóga pen
inga. Það er erfitt að komast
áfram. Það er allt í lagi fyrir
ungt fólk, sem er að byrja. Það
fær hærri lán, því að þetta fer
eftir aldri mannsins. En að vera
með fullt af börnum og þurfa að
kaupa allt, það er hægt og mað-
ur fær meira fyrir peningana en
heima. En það má ekkert út af
bregðast, mönnum getur verið
sagt upp vinnu fyrirvaralaust
og ýmislegt annað og að vera
blianlkuir hór, ihlýbuir að veria æg(i-
legt.“ Síðan er sagt frá íslenzk-
um miðaldrahjónum með mörg
börn. „Þau segja okkur, að allt
séu lygar og svik frá þeim hér.“
Sem betur fer hefur bréfritar-
inn sjálfur allt aðra sögu að
segja. Hann hefur fengið ágæt-
an innlendan mann sér til leið-
beiningar og þegar seinna bréf-
ið er skrifað, þá er hann búinn
að fá sæmilega vinnu svo
að endarnir virðast ætla
að ná saman. Þess vegna er
Svo hættuleg sem einstök of-
beldisiverk eru þá er samt hin
þögla kúgun, sem rnenn nú eru
stöðugt vitni að, enn ískyggi-
legri. Af Tékkum heyrist nú lít-
ið. En þeir eru bersýnilega hnýp
in þjóð í vanda. í minna mæli
má sjá hið sama í Finnlandi. Full
trúar Finna voru hér fyrir tveim
ur mánuðum á þingi Norður-
landaráðs. Skynbærir menn
sögðu, að sá fundur hefði verið
hinn bezti, sem Norðurlandaráð
hefði haldið. Svo var ekki sízt
vegna samkomulagsins, sem þar
ríkfci um Nordek-ráðagerðir.
Nokkur tvíveðrungur var þó í
finnska fulltrúanum, en fæstir •
lögðu mikið upp úr honum.
Bjartsýni um fulla aðild Finna
hélzt fram yfir þingkosningarn-
ar þar í landi, nú snemma í marz.
Bæði úrsliti kosninganna og skoð
anakannanir sýndu yfirgnæf
andi stuðning við Nordek. En
þá var allt í einu breytt til og
sagt, að nú væru Finnar algjör-
lega horfnir frá því að undirrita
samningana, þó að til undirrit-
unarinnar hefði verið settur á-
kveðinn dagur. Hið versta var
að ástæðurnar, sem fram
voru færðar, höfðiu þegar
legið fyrir á Reykjavíkurfundi
Norðurlandaráðs. Hér var því
ekki til að dreifa nýjum atvik-
um, er vörðuðu sjálft efni máls-
ins. Frá hinum raunverulegu á-
stæðum var ekki sagt berum orð
um. Haft hefur verið á orði, að
Finnland yrði að hafa fleiri sjón
armið í utanríkisstefnu sinni, en
samstarf við Norðurlöndin, og að
aukinni samvinnu í Evrópu mið-
aði nú hratt áleiðis. Um þetta er
í sjálfu sér óþarft að fjölyrða.
Engum dylst, að hér er hin
þögla kúgun á ferðum. Hvað sem
veldur, þá hefuir FLnnuim ver-
ið bannað að taka þátt í þessu
auka samstarfi við Norðurlönd-
in. Finna verða að una hinni
þöglu kúgun, hvenær sem henni
er beitt. Málskrafsimenn á Norð-
urlöndum þegja um þefcta svo og
vaxandi ánauð Tékkóslóvakíu,
en fjölyrða þeim mun meira um
þann hluta heimsins, sem okkur
er fjarsfcur og þeir þekkja minnst
til, enda snúa þeir þar við stað-
reyndum eftir því sem þeim þyk
ir henta fyrir áróður sinn.
Þórarinn segir:
Kjaraskerðing
fyrsta orsök
batans
Á sínum tíma var sagt, að at-
kvæðamikill ritstjóri hérlendis
hefði í einni blaðagrein étið ofan
í sig marga árganga af blaði sínu.
Þórarni Þórarinssyni hefur nú
tekist að slá ekki einungis þetta
met, heldur öll önnur í ofaníáti.
Sjálfur hefur Þórarinn endalaust
hamrað á því, hversu svívirði-
leg og gersamlega ástæðulaust
væri sú skerðing lífskjara al
mennings, sem hér hefur orðið.
Það er og ekki Þórarinn einn,
sem hefur haft þetta fyrir aðal-
uppistöðu málsflutnings síns.
Slíkt hefur verið meginásinn í ÖU
um samþykktum og meiriháttar
ræðum Framsóknarmanna síð-
ustu misserin.
Upphaf stjórnmálaályktunar
aðalfundar miðstjórnar Framsókn
Framhald á bls. 16