Morgunblaðið - 30.09.1970, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVTKUDAGUR 30. SÍEPT. 1970
13
Þórarinn
tónskáld,
SJÖTUGSARMÆLI hamis v-ar 1®.
Biept. s.l. og hiafla diaigblöðdin
imininBt á það. Ég vil Iþó miinmiaist
tónislkÉldisimis oig verikiamina maieð
mdfckruim límiuim, an bónarinm befi
ég þdkikit aíiðam hiamm kioim himig-
að ti'l Rieyikjaiviik'Uir fyrir meestiuim
fimnmjtíu áruim tál mláims í tóm-
liist.
Lenlgi þekkti þjóðim ekki memia
eitt laig eftir fhiamin, «n þalð var
liaigiið „Heiðbláa fjólan mín
frífta". Þetrtia simiálaig nægði til
oð glera höfumddmm þjóðkiummain.
Bg®ert Stefámsisiom sömig laigið inm
á hljóimp],ötu í Berto áriið 1926
oig platam var síðam til söliu í
Mjóðfæraverzlumuim hér á lamdi,
Bnátt fóru eimisömgtvainar okkiar
aið symgja laigiið opiniberieiga, og
siðar siumglu sumir þeirra, eirns
otg Ekiar Kristjánisisiotn og Elsa
SilgtfúiiB, Isaigið iirnn á hljómplötur.
Brátt varð lagi'ð á , ,allra vörum“.
í dag hivEir frægð hiöfuindiarimis á
ööruim veigamieiri tónismiðiuim,
sem miámiar verður miinrast á hér
á eftir. Þær tóm'smiðiar hafa skip-
að horaum í fremistiu röð is-
lemzkra tómtskálda.
Þórarinm Jómisisiom er fæddur á
Mjóafirði 18. sept. 1900. Hamm
var látinin vinmia algenga vimmiu,
jafnskjótt oig hamm hafði krafta
til, eimis og tíðkazt hefiur hjá al-
þýðufólki hér á lamdl Hamm var
Sjómiaður á róðrarbátuim, ýmiisf á
Mjóatfirði, Noriðfirði eða í Vest-
mamniaieyjum. En hugnr hamis var
mieira bumdimin við tómlistina em
fisíkimm — hamm krotaði nótur
mieð nagla á bátaiþiljumar og
árablaðið, þagar blað og blý-
erotur vair eklki við höndina, Þeg-
ar. Þórarinm var komimm til Ber-
límar og falaðist eftir kenmslu
!hjá prófiessor Koch, dieildaratjóra
tónsmiðadeildar tónliistarskólians,
spurði prófiessiorimm Þórarinm
spjörumum úr uim menmtum hains.
„Bamaskóliamienmtun!“, sagði
prófieisBorimm ag fammist lítið til
tana. Þegar Þórarimn sá, að það
átti alð stramidia á þessu, sagði
hiarun: „Hafið er mimm háakóli!"
og ætlaði út. Þatta lífcaði pró-
fieissoirnium að beyra og sagði:
„Bíðið auigmiaiblik! Þér eiigdð að
kwmipoiraera". Og Kooh varð kienm
ari hans. Siðar fól Kooh horaum
eiö lesa prófiairkir af kórverkum,
sem haran var að gefá út. Þetta
fiamrast Þórarmi mikið traiuist. Þór-
arimm var hjá homum, þar til
prófesisorimin amdaðiist tveimur
árumn sfðar.
Þóraritnm var um tíma í Reykja
vik áður en hainm fór til Berlín-
ar og lærði á fiðtu hjá Þórarmi
Guiðmumdssyni og hljómfiræðd
hjá Páli ísólfisisymi. Árið 1924 fór
hiatntra til Þýzkalianidis oig dvaldi
eftiir það í B'erlín til árisimis 1950
vi'ð mám og ýmts störf. Eftir það
hietfuir hann verið búsettur hér í
Reykjavík og ummið aðaillega að
tómemiiðum.
Það er akfci ýkja mifciið af
vöxtum, sem þjóðim þekkir af
tómisimiiðum Þórarins, því fátt eitt
hietfur verið giefið út. I korasiert-
isöluim oig í útvairpi hafa heyrzt
etftir hamn tónsmíðar við og við
og raokfcrar eru til á hljómplöt-
uim. Þóra-rinm hietfur samið fiðliu-
vemk, orgelverk, eimsömgislög og
kórlög. Merki'legasta fiðluiverkið
er Prelúdía og tvöföld fúga um
nafnift Bach. Lagið er samið fyr-
iir eintóilkisffðlu ám umdirleiks.
Jónsson,
sjötugur
Mörg tómisikáld hatfa sprieytt sig
á að siemja tómisimiíðar um tóraama
í miatfná Bachs og varð Bach sjálf-
ur tfyrstiur til þesis. Frægiar eru
orgleitó'nismiíðar etftáæ Liiszt og
Regler um þasisa þraurt og Schu-
mamm sanndi 6 fúgur um natfraið.
Þóriariran leysti þesisa erfiðu
bragþriaut atf hendi mieð prýði,
og má bemida á, að hiainm valdi
þiamm kosrtimm, sem var þyngBtur,
því hamm var buindinm við tak-
markamir hljóðfaeriisimis. Þetta
Býnir, að hamn hetfur ekki slegið
vindhöiggiinm við mám®i hjá pró-
fiasisior Kodh. Hvalð inndlhialdið
sniartir, þá er (þertta föigur miúsák
og svífur þar amidi Bachs yfir
vötnurauim, einis og vera þer í
sliku verki. Tómismiðin er edm-
stabt afrek í fetonzkri tónlisL
Þetta -vark hetfiur verið le'ikið
beigigjia miegiin Atiamitshafisiinis, em
hér á lamidi er það þekkt i mieð-
farð otkfcar ágiæta fiðluismillimigB
Björnis ÓlafBSoraar.
Aminflið fiðlullag etftir Þómrimm
er „Humoresque", sem er sniot-
urt laig og heyrðiist í igamla diaiga
leilkið atf þýztoum hljóðtfæraieiik-
uruim í veitimigaisal Hófieiis Sfcjaid-
breið hér í Reykijaivík. Þriðja
fiðilulaigdJð eftir hamm er „Hug-
leifting" fyrir G-isrtremg, sem
leifcið hetfur verið opimfberlega í
Reykjaivik. Þessi þrjú fiðluiverk,
sam nú hatfa verið taáim, haía öll
verið geíim út.
Tvaar origeltánisimiíðar etftir
Þórarinm hafia verið ieikmar op-
inberiega í Reykjavík, öninur er
Marche funebre, samim í minm>-
imgu Sveims Björmssiomar forseta
við fráfall hamg í fiebrúar 1962,
em him er Sonata fyrir orgel 1956.
í fyrsta katfia oiigelsómötuinmar er
gamla ísletnzka sálmaiiagið „Upp
á fjailið Jesús vemdi“. Bæði
verkin eru veigamikil og vönd-
uð.
Kirkjutóniiiist hefur ávallt átt
hiuga tónskáldsimG, eims og orgel-
sónatam ber vott um, og erara-
freimur hefur hainn samfið stáirna-
lag, sam komið batfa út fjöl-
rifiuð.
Ei'nisömigisilögim sium eru vel
þekkt. Áður befur verið mimrnzt
á laigið „Heiðtoláa fjóton mm
friða“. Öneur þiekkt eirasömgslöig
éru: „Ave Maria“ (latmieski text-
iran), „Nú máttu hægt um heim-
inn lífta“ (Þorsteimm Erlimigssiom),
„Norffur við heimskaut“ (Kristj-
án Jómssom), sem hefur sterkiam
norræraan svip. Þá staal mieíma
„Hylla skal um eilífft alla"
(Davið Stef ánisison), „Lóan“
(Páll Ólafsisiom) og Loikis tvö löig
við fruimiíiaminn texita etftir sjáiít
tóinstoáldið: „Smalavísa", sem
eiininiig er niefnt „Paistioraie", og
„Vögguvísa". Hér eru alðeimB tal-
in þau löig, sem oftaist hafia hieyrzt
í útvarpi og hljómleikiasöiium.
Karlakórlögin eru ökki mörg,
sem sumgiin hafia verið opiimber-
iegia, ©n 'þau eru frumleg og
mengjuð. Hugtovæmmiin í radd-
setningu og uppbyggingu lag-
ainna er með þeim ágætu/m, að
metmaðaingjiaimir sömigstjórar hafa
talið þau verðug viðtfamgsefmd
fyrir sig. Fyrst Sfcal niefina „Ár
vas alda“ (Völuispá). Stefið er að
vísu úr íslenzku þjóðlagi, em
tónidkáldið viranur vel úr því og
er lagið aligeriega sjáifistæð tón-
smSð tánskáldsinis. Það má því
mieð réttu eigna tómiskáldirau lag-
ið á sama hátrt og Bach hatfa
verið eigmuð ’þau görraurt lútersk
sálmalög, sem hamn 'hefur radd-
sertt, iþví þar er stdUimn og búm-
ingurimm, iagið sem listaverk,
eigm tónakiáldisims. Ammað is-
leinzkt þjóðlaig, sem Þóraíriinm
betfuir fiaæið toöntium uim, er „Ein-
um unna ég manniiium“. Eitt atf
snjölkusitu fcórlögium Þónarims er
„Úr Lákakvæði" (Guðimumdur
Bengþórssom). Miemzfcir taarla-
kórar hatfa milfcið sumg'ið þetrta
iaig. Enrafremiur staal ruetfna
„Verndi þig englar“ (Stgr.
Thorst.) og JrÉg heilsa þér Is-
land“ (textiinm etftir tómskáldið).
Lotas staai nefina eiiitt tUtaoimu-
meistia fcórlagdð „Huldur" (Griím-
ur Thoimaem). Þertrta iag gierir
mdfclar kröfiur til kórtsinls.
Þórarimn Jónastoin er tóraslkáld
í fylisrtu mierkimigu ortðlsdms, þvd
hairan leggur tii frá eilgin brjóstti
ag tónsmíðlar harns eru með per-
sórauieintaeninum 'hötfumidiarims. List
bainis hvEir á bimiuim talassólsk-
rómamtiiska memminglararfi 19.
aidiarimraar, sem mótaði hanm á
yingri ánuimL Hinar róttæku
srtetfniur 20. aldarininiar emu hom-
um elkki að skapi. Tónsmiðar
hams eru vel glerðar og list hams
er sömm.
Þóraiimin JómsisiO'n er gáfiaður
maður og vel meranrtaðiusr, þótt
sflcólaglagiam hatfi eklki verið iöng,
eiins og áður hetfár verfð dnepið
á, Hamm er hógivær imaðiur og
mærgiærtinm og vel metinira atf
toiieguim sáruuim. Hamm er hlé-
dræigur og hefiur siig Mtt í
finammii, era hetfiur vakamcti áhiuiga
á þvi, sam gerisrt í tónliisitariíí-
inu. Sjiálfiur umir baran sér bezt
við tómiaiglaismíðiar í kyrrð og
raæði.
Á sjötuigBafimæJimu var iþesisum
rnæta mainmd sýmidur miargivisileg-
ur sómi. Haldiimm var taoinisert,
þar sem 17 eimsöinlgislög etftir
hamn voru sumigin, Mum hiamm þá
hatfa fiumdáð, hve list haras er
vel meitim og hve mikiium vin-
saefldiuim haran sjálfiur á að fiagina.
Að loflcum óstoa ég þeGSum
glaimla og igóða viini mírauim allra
hei'lla mieð sjötuigsiaÆmœ'lið og
þyftoist ég virta, að margdr vilja
taflca -uinicliir þá ósk með mér.
Baldur Andrésso-n.
Börn eða oðr/r
óskast til að bera út Morgunblaðið í Garða-
hreppi (FITJAR, ÁSGARÐUR OG FL.)
Upplýsingar í síma 42747.