Morgunblaðið - 06.01.1971, Blaðsíða 17

MORGUN'BLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. JANÚAR 1971
17
— Undir hvítum
seglum
Framh. af bls. 15
\
En næsta dag, þegar dalurinn
rís á fætur
er skóguriinn horfinn að
heiman frá sínum trjám.
f gráu haustljósi standa þau,
nakin og strjál,
sem förumenn, tepptir við
fljótið,
og þekkja sig ekki framar
fyrir hin sömu tré.
Að sögn skáldsins fjallar þetta
Ijóð um hvernig „mansævin
líður“.
Fræg er setningin úr Síðdeg
isboði T. S. Eliots: „Maðurinn
er alltaf ein<n“. Tómas Guð-
mundsson yrkir í ljóðaflokki
sínum um Mjallhvíti: „Því eng-
inn, ef aðeins hann vonar, /
er einn á þessari jörð“. Veg-
urinn, vatnig 0g nóttin endar á
sáttargjörð: „Og ég og nóttin
verðum aftur ein“. Líf og
dauði hafa sameinast, maður-
inn horfið til upphafs síns.
Þannig er heimsmynd skálds-
ins Tómasar Guðmundssonar
heilsteypt og felur í sér hugg
un, því að skáldskapur hans er
í innsta eðli sinu hylliing —
lofgjörð um líf og dauða.
Tómas Guðmundsson hefur
ekki brugðiist þeirri köllun
skáldsins að vera trúr skáld-
skap sínum. Hann hefur ekki
heldur svikist um að njóta
Iíf3ins. Hann hefur fagnað líf-
inu af trúarlegri tilbeiðslu þess
manns, sem á sér vissu.
Tómas Guðmundsson hefur
með eftirminnilegum hætti
gert grein fyrir viðhorfum gín
um til lifs og listar í bókinni
Svo kvað Tómas. Þangað munu
margir leita, sem fræðast vilja
um skáldið.
Bókmenntamaðurinn Tómas
Guðmundsson er glæsilegt for
dæmi ungum mönnum. Hann
hefur verið strangur við sjálf-
an sig og aðra. Hann ritstýrði
á tímabili ásamt Magnúsi Ás-
geirssyni einu helsta bók-
menntatímariti á Norðurlönd-
um, Helgafelli. Ég hef reyndar
grun um, að Helgafell hafi
hætt að koma út vegna þess
hve þeir Tómas og Magnús
voru kröfuharðir þegar velja
skyldi efni í ritið.
Tómas Guðmundsson hefur
átt sæti í bókmenmtaráði Al-
menna bókafélagsins frá stofn-
un þess og lengi verið formað
ur ráðsina. Það starf er að
mestu unnið bak við tjöldin,
en óhætt er að fullyrða að
Tómas hafi með smekkvísi
sinni og góðum ráðum bjargað
mörgu handriti frá að verða
óhrjáleg bók og þar með
heiðri margra rithöfunda.
Margt af því, sem lofsvert er
um útgáfu Almenna bókafé-
lagsins ber að þakka Tómasi,
en hinu má heldur ekki
gleyma að fleiri hafa lagt sitt
af mörkum til að félagið héldi
reisn sinni.
Fjöldi greina um bókmennt
ir hafa birst eftir Tómas Guð
mundason og lýsa þær í senn
einlægri ást hans á bókmennt-
um og skarpskyggni hans sem
bókmenntamanns og gagnrýn-
anda. Sem dæmi um merkar
ritgerðir af þessu tagi nefni ég
greinar um Jónas Hallgríms-
son, Hannes Hafstein, Einar H.
Kvaran og Gunnar Gunnars-
son. Tímarit eins og Helgafell
og Félagsbréf Almenna bóka-
félagsins eru heimildir um
bókmenntaskrif Tómasar Guð-
mundssonar, en ekki held ég
að sakaði að safna ritgerðum
hans saman í bók. Sú bók yrði
fagur vitnisburður um skáldið
og manninn Tómas Guðmunds
son.
Ekki vil ég láta hjá líða í
þessu sambandi að minnast á
bækumar, sem þeir Tómas og
Sverrir Kristjánsson hafa skrif
að í sameiningu. Þessi bóka-
flokkur ber heitið íslenzkir ör
lagaþætt'ir og síðan 1964 hafa
sjö bindi komið út, þar sem
fjallað er um margvísleg efni
úr íslensku þjóðlífi. Sumir
þáttanna hafa vakið mikla at
hygli og hlotið lofsamlega
dóma.
Ungt listafólk hefur fagnað
ljóðum Tómasar Guðmunds-
sonar, samið við þau lög og
sungið. Ljóðin í Fögru veröld
eru síður en svo gamalt þing.
Boðskapur þeirra og skáldleg-
ir töfrar eru æskunnar. Hún
kann að meta hið „undarlega
ferðalag“, sem þau skýra frá,
og gerir með því Tómas Guð
mundsson að sínu skáldi.
Ég vil að lokum þessa af-
mælisirabbs færa Tómasi Guð
mundssyni persónulegar þakk-
ir. Með fágaðri framkomu
sinni og eðlislægri hjartahlýju
hefur mér alltaf þótt hann
dæmigerð ímynd þess skálds,
sem þarf ekki að ástunda sýnd
armennsku til að vekj a eftir-
tekt. Samfylgd hans hefur ver
ið mér mikils virði. Ég veit að
hann hefur verið hollráður
mörgum ungum skáldum, sem
leitað hafa til hans. f dag er
hann höfuðskáld íslands og
rödd hans er síður en svo
þögnuð. Ljóðið, sem hann
flutti í Þjóðleikhúsinu við
frumsýninigu Marðar Valgarð®-
sonar í fyrra, sannar okkur
það, að hann á enn brýnt er-
indi við samtíð sína.
— Líknarstarf
Framh. af bls. 13
anna er að heimsækja aldna og
sjúka í heimahúsum, en þessi lið
ur í starfinu er enn í mótun að
sögn Sigríðar.
— Tilgangur þessara heim
sókna, er sá að veita persónu-
lega aðstoð og upplyftingu, en á
ekkert skylt við heimilishjálp.
Konurnar lesa t.d. fyrir sjúkling
ana eða gamalmennin, aka þeim
til læknis og fleira þess háttar.
Talsvert hefur verið um þessar
heimsóknir, og hefur bæði verið
leitað til okkar og eins höfum
við frétt af einstaklingum sem
við höfum boðið aðstoð, en
eins og ég hef áður sagt, þá er
þetta starf enn á byrjunarstigi
og í mótun.
TÓNABÆB
Eins og flestum er kunnugt,
þá hefur borgin rekið opið hús
fyrir aldrað fólk í Tónabæ. Hitt
er ekki eins víst að allir viti að
konur úr kvennadeild Rauða
krossins og konur úr hinum
ýmsu safnaðarfélögum I borg
inni veita mikla aðstoð við þessa
starfsemi. Tónabær er opinn 2—-
3 i hverri viku fyrir aldraða og
mæta þá þessar konur, spila við
fólkið, sjá um kaffiveitingar, að
stoða við föndurvinnu og fl., en
í allri þessari starfsemi er fólg-
in mikil vinna af hendi sjálf-
boðaliðanna.
Að lokum sagði Sigríður Thor
oddsen að hún vonaði að fleiri,
bæði karlar og konur gengju í
Rauða krossinn, til þess að
hjálpa þeim við að hjálpa öðr-
um og sagðist hún vona að hin
frjálsa samhjálp yrði aldrei úr
sögunni.
Núverandi stjórn kvenna-
deildar Rauða krossins skipa:
Sigríður Thoroddsen, formaður,
Geirþrúður Bernhöft, Katrin
Hjaltested, Halla Bergs, Sigríð-
ur Helgadóttir, Björg Erlingsen
og Guðrún Holt.
— Smá
hugleiðing
Framhald á bls. 16.
rennsli um árfarveginn og foss
inn væri ekki skert frá vori til
hausts.
Ég veit að þeir eru margir,
sem ekki mega til þess hugsa,
að neins konar tækni sé beitt
í sambandi við Gullfoss, og
munu því hneykslast á þessum
bollaleggingum mínum, en eins
og fyrr segir, á að mega beita
vísindum og tækni á jákvætt
ekki síður en neikvætt, og
stendur ekki í hinni helgu bók,
að maðurimn eigi að gera sér
jörðina undirgefna? (en ekki
bara standa og glápa!).
Það er mjög margt fleira at-
hyglisvert og, eins og vænta
mátti, skemmtilega fram sett í
grein Halldórs Laxness, en það
er orðið framorðið og ég fer að
hætta og hátta. Aðeins eitt eða
tvö atriði verð ég þó að minn-
ast á. Halldór spyr hvað við ís-
lendiingar eigum að gera við
peninga, að vísu bætir hann við
„þegar búið er að útanskota fyr-
ir okkur fegurstu stöðum lands-
ins“. Jú, sumir fljúga til Maj-
orku, og raunar ekki svo fáir,
það er satt, en Halldór veit-
ekki síður en hver annar, að
„peningar eru afl þeirra hluta
sem gera skal“, og þó að trú-
lega sé mikið til í því, að við
íslendingar kunnum ekki með
peninga að fara, þá vitum við
báðir, að hér hefur margt og
nytsamt verið gert, sem ekki
hefði getað gerzt án peninga
(og strits hugar og handa).
Að lokum vil ég geta þess, að
ég hef eing og Halldór Laxness,
ávallt verið mikill aðdáandi
Sigríðar Tómasdóttur í Bratt-
holti, þótt mér hafi að vísu ekki
auðnast að sjá hana, en þegar
hann lætur að því liggja, að um
urkynjun sé að ræða meðal
kvenna í „nágrenni þessa vatns-
falls“, þá ber það vott um, að
hann hefur í seinni tíð gert víð-
reistara um aðrar slóðir en
Biskupstungur og Hreppa!
3. janúar 1971
Guffmundur Marteinsson.
— Jarðarbúar
Framhald af bls. 12.
wn sjálfa borgina ásaimt út-
borgum eða öðru þéttbýli sem
beiinlínfe er temgt henni.
I Sknanini, sem fjallar um
hið eiginlega borgarsvæði,
eru eftirtaldar 20 borgir tald-
ar stærstar í heiimi:
Borg fbúar Ár
Tókíó 9.012.000 1968
New Yorfe 7.964.000 1968
London 7.763.800 1968
Moskva 6.942.000 1970
Sj anghaí 6.900.000 1957
San Paulo 5.684.700 1968
Kaíró 4.225.700 1966
Rio de Jameiro 4.207,300 1968
Peking 4.010.000 1957
Seoul 3.794.900 1966
Nýja Delhi 3.621.100 1969
Chicago 3.550.400 1968
Buenos Aires 3.549.000 1969
Leníngrad 3.513.000 1970
Mexíkóborg 3.483.600 1969
Tíentsín 3.220.00 1957
Kalkútta 3.134.100 1969
Ósaka 3.078.000 1968
Karatsjí 3.060.000 1969
Dj akarta 2.906.500 1961
Þessi skrá tekur ekki til
mokkurra stórborga, þar sem
stór hluti borgarbúa býr fyrir
utan sjálfan borgarkjarnainin.
Meðal þeirra er París með
samanlagðan stórborgaríbúa-
fjölda upp á 8.196.700, Los
Angeles með 6.859.000, Fíla-
delfía með 4.828.500 og Det-
roit með 4.127.400 íbúa.
FRJÓSEMISSTIG
í árbókinni eru upplýsiing-
ar um frjósemisstigið í 80
löndum. Með frjósemiisstigi er
átt við raunverulegam fjölda
fæðinga á hverja komu, en
ekki getu kvenma til að aia
börn, sem talin er vera að
meðaltali 12 börn á kven-
manmsævi. Flestar konur hag
nýta eioungis hluta af frjó-
semisskeiði — vemjuleiga að-
eins um þriðjung eða fjórða
hluta eða emm miirana.
Hæstu tölum-ar koma frá
Jórdaníu og Bahráin, þar sem
hver kona elur að meðaltali
fimm börn. Mörg lönd í Asíu,
Afríku og Ástralíu hafa fjög-
urra barnia meðaltal.
í Evrópu er meðalta.lið
kringum tvö börn á hverja
konu. Meðal undantekninga
eru þó Albamáa, þar sem með-
altal á konu er fjögur böm,
og Irland, þar sem meðaltal-
ið er þrjú böm. f Bandairíkj-
unium og Kamiada er meðail-
talið eiminig þrjú börn á
hverja komu.
Sérstök tafla hefur að
geyma skrá yfir fjölda liffandi
fæddra dætra í 92 löndum
miðað við fjölda kvenma. í
Pakistan fæðast 3,7 dætur á
hverja komu, og er það hæsta
meðalital í heimi. f Vestur-
Berlín fæðast hins vegar 0,9
dætur á hverja komu, og er
það lægsta meðaltal í heimi. í
mörgum vaniþróuðum löndum
fæðast rúmlega 3 dætur að
meðaltali á hverja konu, en
í iðnaðarilöndunium eir meðal-
talið tæplega 1,5.
Meðal Evrópulanda sem
hafa hærra meðaíltal má
nefina Albaníu með 2,7 dætur
á hverja komu, ísland með
1,6, írlamd með 1,9, Rúmeníu
með 1,8. Samsvarandi tölur
fyrir Ástralíu eru 1,4, fyrir
Kanada 1,2, fyrir Japan 1,1,
fyrir Nýja Sjáland 1,5 og fyr-
ir Bandaríkin 1,3 dætur á
hverja konu.
BÖRN FÆDD UTAN
HJÓNABANDS
Upplýsinigar um börn, sem
fædd eru utan hjónabands,
li-ggja fyrir. frá 115 löndum
og sýna miklar sveiflur.
Skýrslur frá ákveðnum
pörfcum Rómönisku Ameríku
og Vestuir-Indíum benda til,
að þar fæðist yfi.r 70% alilra
barraa utan hjómabands. Á
sama tíma eru börn fædd ut-
an hjónabands í Arabiska
sambamdslýðveldinu og ísrael
innan við 1%. í Evrópu sveifl
ast hlutfallið milli 1,1% í
Grikklandi og 30% á fslandi.
Nýjusfcu tölur frá Bandaríkj-
uinum eru 9,7 prósent frá Emg
landi og Wales 8,5%, frá Kam
ada 8,3% og frá Ástralíu
7,7%.
f árbókinni er hinis vegar
lögð áherzla á, að upplýsing-
ar séu í mörgum tilvifeum
óáreiðamlegar. Félagsleg við-
horf vallda því, að raunveru-
legur fjöldi bann-a, sem fædd
eru utan hjónabands, er ekki
gefinrn upp. Tölurnar, sem
gefnar eru, veita samt laus-
lega hugmynd um umfang
vandamálains í tillteknum
löndum.
BARNADAUÐI
vera allgóður mælikvarði á
heilbrigðis- og velferðar-
ástand á hverjum stað, er á
undanhaldi víða uim heim.
Lægst er dánartala barna
í Svíþjóð eða 12,9 á hvern
1000 lifandi fædd böm. f Hol-
landi er bamadauðinn 13,1 á
hver 1000 böm, í Noregi 13,7
og í Fiinmlaindi 13,9. f viissum
löndum Afríku, Asíu og Róm-
önisku Ameríku er barnadauð
inn enn kringum 100 á hver
1000 lifandi fædd böm.
— Engin
Framhald af bls. 12.
með 200 miKjón simálesfcuim
a/f hrísgrjónum. Þesisi aiúlkn-
ing stafaði bæði af góðum
veðurskillyrðum í helztu hris-
grjónaræktarlönduim heims
og af áframhaildandi tækni-
framförum, ekfei sízt sífell't
meiri útbreið®lu hrisgrjóna-
tegunda sem gefa aif sér
mikla uppskeru.
.— Hveitiiframlleiðslan minink
aði um sex prósent. Sam-
dráttuirmn var aligengaisbur í
iðnaðarlöndum og löndum
með miðstýrðum efnahags-
kerfum, en í Asíu og Róm-
önskiu Ameríku fengu mörg
lönd betri hvéitiuppskeru en
nokkru sinni fyrir. Meðal
þeirra voru Indland, Pakist-
an og Argentlna.
-— Kjötiframileiðslan jóksit á
að gizka um tvö prósent, en
meðalaukning síðastliöinn
áratug nam fjórum prósent-
um.
— M j ólikiu r f'ramle iðtsla n vai
óbreytt. í Austur-Asíu, Ástra-
llíu og Rómöinsku Ameirílku
jókst hún, en minnkaOi að
sama skapi í Bandaríkjun-
um, Vestur-Evrópu og Sovét-
ríkjunum.
— Sykurframleiðslan jókst
um íimm prósent efitir sam-
drátt 1968.
—- Framl'eiösila sítrúsávaxta
jókst aftur í náílega ölHum
löndum.
-— Teframileiðslan jókst um
tvö prósent og náði hámarki,
þar sem voru 1,1 millljón
lestir.
— Kaffii- og kafeó-fraun
leiðsllan réfcti við eftir milk-
inn samdrátt árið 1968.
Barnadauði, sem taliinn er
Skriistofumaður óskust
Innflutnings- og verzlunarfyrirtæki óskar að ráð mann til að
annast innfiutnings- og tollpappíra ásamt fleiru, sem við
kemur innflutningi.
Tilboð sendist til afgr. Mbl. fyrir 12. 1. merkt: „Framtíðar-
vinna — 4348".
Frá sjúkrasamlagi
Reykjavíkur
Snorri Jónsson læknir hefir sagt upp störfum sem heimilis-
læknir frá og með 1. febrúar 1971.
Þeir samlagsmenn sem hafa haft hann að heimilislækni snúi
sér til afgreiðslu samlagsins, hafi samlagsskírteini meðferðis
og velji nýjan heimilislækni.
SJÚKRASAMLAG REYKJAVÍKUR.
Númskeið í vélritun
hefjust 7. januar
Kennsla eingöngu á rafmagnsritvélar.
Innritun og upplýsingar í símum 21719,
36112 og 41311
VÉLRITUN FJÖLRITUN SF.
Grandagarði 7.
Þórunn H. Felixdóttir.