Morgunblaðið - 12.03.1971, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 12.03.1971, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. MARZ 1971 Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson. Rilstjórar Matthías Johannessen. Eyjóifur KonráS Jónsson. Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson. Ritstjórnarfuiltrúi Þorbjörn Guðmundsson. Fréttastjóri Björn Jóhannsson. Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson. Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti S, sími 10-100 Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80. Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 12,00 kr. eintakið. KOSNINGAR í INDLANDI Oinn nýi Kongressflokkur Indiru Gandhi hefur unnið mikinn sigur í þing- kosningunum í Indlandi og hlotið hreinan meirihluta í indverska þinginu. Hér er fyrst og fremst um að ræða persónulegan sigur Indiru Gandhi, sem hefur ferðazt um landið þvert og endilangt, meðan á kosningabaráttunni befur staðið. Hún hefur nú hlotið ótvírætt umboð kjós- enda til þess að framkvæma stefnuskrá flokks síns, sem að mörgu leyti er mjög róttæk. Kongressflokkurinn hefur lengi verið kjölfestan í indversku lýðræði. Hinir miklu yfirburðir flokksins og meirihluti hans í indverska þinginu hafa skapað festu í indverskum stjórnmálum, sem ella hefði ekki verið fyr- ir hendi. En fyrir nokkrum misserum klofnaði Kongress- flokkurinn, þegar ágreiningur kom upp milli ýmissa eldri Ieiðtoga hans og forsætisráð- herrans Indiru Gandhi. Kosn- ingarnar nú hlutu að skera úr um, hvor armurinn gengi með sigur af hólmi og raunin hefur orðið sú, að sá sigur hefur fallið Indiru Gandhi í skaut. Lengi hefur verið litið til hinna tveggja stórvelda Asíu, Indlands og Kína, og spurt, hvor þjóðfélagsskipanin eigi betur við í hinum vanþróuðu ríkjum, lýðræði Indlands eða eiuræði og kommúnismi Kína. í báðum ríkjunum er mikil fátækt og sjálfsagt munu áratugir líða þangað til lífskjörin í þessum löndum komast til jafns við það, sem þau eru nú á Vesturlöndum. En það, sem skilur á milli er að í Indlandi ríkir frelsi, en í Kína ófrelsi. En einmitt vegna þess að þarna fara fram átök milli tveggja þjóð- félagskerfa er mikilvægt, að hin lýðræðislega tilraun í Indlandi takist. í rauninni er það stórkost- legt afrek, að það skuli tak- ast að efna til almennra kosninga í fjölmennu ríki, sem Indlandi, vegna þess að fáfræði er þar mikil og ólæsi útbreitt. Þetta gerir það m.a. að verkum. að stjórnmála- flokkamir í landinu velja sér sérstök tákn og hinir ólæsu kjósendur merkja við táknin. Fram hjá því verður ekki lit- ið, að miklir gallar eru á framkvæmd kosninganna í Indlandi enda ekki við öðru að búast miðað við allar að- stæður. Kosningabaráttan að þessu sinni varð mjög hörð og pólitísk morð vom framin víða um landið. En það tókst þó að leiða kosningarnar til lykta og úrslitin liggja fyrir. Indira Gandhi hefur komið mörgum á óvart í forsætis- ráðherraembætti. Þegar hún var kjörin til starfans var búizt við, að hún yrði fyrst og fremst handbendi gömlu mannanna í Kongressflokkn- um. En dóttir Nehms hefur reynzt sterkur leiðtogi og við hana eru nú miklar vonir bundnar. Verkefnin, sem framundan eru í Indlandi eru mikil. Fátæktin í landinu er óskapleg en fámenn yfirstétt lifir á miklum framlögum úr ríkiskassanum. Þessi forrétt- indi vom afnumin, en Hæsti- réttur Indlands dæmdi þá að- gerð ólöglega. Gera má ráð fyrir, að það verði eitt af fyrstu verkum Indiru Gandhi að breyta landslögum til þess að geta afnumið með eðlileg- um hætti þessi óeðlilegu sér- réttindi. Hagvöxturinn í Indlandi hefur verið of hægur á und- anfömum ámm, en til þess, að hann verði aukin þarf að skapa skilyrði í Indlandi fyr- ir erlendri fjárfestingu þ.á.m. einkaaðila. Eftir er að sjá, hvort hin róttæka stefna Indiru Gandhi leiðir ríkis- stjórn hennar út í ógöngur að þessu leyti. Vandamál Ind- lands eru mörg og sérstæð. Þau em m.„. bundin tungu- málum og fleiru. En mestu skiptir, að eftir nokkurra missera óróa og baktjalda- makk í indverskum stjórn- málum hafa nú fengizt skýr- ar línur og ótvíræður meiri- hluti eins flokks undir sterkri stjóm. Betri úrslit gátu Ind- verjar ekki fengið — en nú er eftir að sjá, hvort þær vonir, sem bundnar eru við forystu konunnar, sem hefur verið valin leiðtogi fjölmenn- asta lýðræðisríki heims, munu rætast. Nýir gjaldeyrisbankar Ckipan gjaldeyrisverzlunar ^ landsmanna hefur lengi verið gagnrýnt, en eins og kunnugt er hafa aðeins tveir bankar, Landsbanki og Út- vegsbanki, haft heimild til gjaldeyrisviðskipta. Hefur þetta valdið talsverðri óá- nægju. Nú hefur ríkisstjórnin ákveðið að fallazt á tillögu Seðlabankans um breytingu á þessari skipan mála. Þrír nýir bankar munu fá heimild til gjaldeyrisvið- skipta. Eru það Búnaðar- banki, Iðnaðarbanki og Verzl- EFTIR ELÍNU PÁLMADÓTTUR SVÍI að nafni Göran Paltm skrifar um þjóðfélagtstmál. Hafa greinar eftir hann birzt í Þjóðvilljanium. í eilnni þeirra stendur: „Vietnamhreiyfingin hefur spurt sjálfa sig í ritlingi að því hvera vegna hún nái til sivo fárra af eldri kynslóð. Það er spurt hvort baráttu- formin hafi eklki bara verið við hæfi yngra fólks, og hvort ekki hafi verið gert of lítið til að leita fólk uppi á heimilum þess og vinnuistöðum . . .“ Ég stöðvaðist andartak við þeasi orð. Fáum vikum áðuir var ég í Svíþjóð í nokkra daga. Einn dagimn kom ég inn á hótelið í Sandviken kil. 6 til að skipta um föt fyrir kvöldmatinn. Ég kveikti á sjónvarpinu. Þar var barnatími. Við- fangsefnið var kynning á landi úti i heimi — Norður-Vietnam. Þama var fallleg kvikmynd af bændum að plægja hrísgrjónaakra, og börnum á barnaheimiium og á skólabekk. Sagt var að ö'll bönn í N-Vietnam vænu á skemmitifllegum bamaheimiHum. Svo færu þau í skóla. Þetta væru greind börn. Og sjálfir gátu sjón'varpsáhorflend'ur séð að þau voru fallieg líka. Þarna sitja þau á skólabekk og læna, en svo koma Bandaríkjamenm og varpa sprengjum á skólana þeirra, sagði þu'knrinin. Þrisvar sinnum sagði harun að bömin mumdu vilja fá að lifa í friði en vondu Bandaríkjamennirnir kæmu öl'lum að óvörum og bombarderuðu skóliana þeiirra, Ekki var minmst á að þesisi þjóð þarna ætti nieina nágranina, ekki að hún æbti í stríði við nieinn. — Ekkert annað en þetta var sænisiku bönnunum sagt. Svona er hægt að ná til unga fóilksims. Hvennig talað er við fullllorðna fólkið veit ég ekki. Ég hafði ekki tækifæri tiil að hortfa á sænskt sjónvarp nema í þeitta eina skipti. Satt að segja gil'eymdi ég næstum að skipta um föt, svo ákaft hl'ustaði ég á bamaffæðsluna. Og sá þá í lokin, að höfumdar myndairinnar voru þeir sömu, sem sýnd hafði verið eftir kvikmynd í íslenzka sjónvarpinu nýlega. Þetta er líkl'ega dæmigerð banmamynd. Fulllorðnir, sem sæju hana, mundu karmski minnast þess að í landafræð- inni þeirra var eiltthvað minnzt á Ausit- ur-Indlandsskaga, og mangar þjóðir af suðaustuirmongólastofni sem þar byggju, Síamsbúa og síðar Thaillendiniga, Cambodíumienn, Laosbúa og jaínvel Burmamenn. Og þá, sem hllusta á fréttir, mundi kannðki ráma í ei'tthvað sem heitir Suður-Vietnam. Þeir gætu farið að velta því fyrir sér hvort Norður- Vietnamar væru búnir að sigra og orðnir eiinir um hituna á þessum skaga. Engir aðrir vaeru þar ieingur. Það hetfði bara alveg farið framhjá þeim. En börnin — engin hætta á að þau fari að gera sér reilu út af svolleiðis. Þannig næst til barna og ungs fólks en kanniski ekki hinna fullorðnu, ekki rnema sumna. Þetta er mjög snjölil hugmynd, að ná strax til barnanna, en víst aiilis ekki ný á niálinni. Ég hafði bara eiinhvern vegin alltaf hail'dið, að hún væri ekki nothæf nema í löndum með ákveðinini tegund af þjóðskipulagi. Hún gengi ekki niema, þar sem stjórnvöldin ein leggja línuna, gefa hana fjöTmiðlum og hafa svo fulilt vald á því sem þeir láta frá sér fara með simni eigin lögregliu og sínu dómsvaldi. En svona var þetta nú samt. Satt að segja rann það upp fyrir mér, hvað það þýðir að ná til unga fólksims og æskunnar — og það fór hrollur um mig. Annars er það nú víst mainnlegiur breyskleiki að reyna að l'aga svoiítið sína eigin sögu, svona sér ti)l afsökunar, þó sjaldgæft sé að menn ieggi mikið á sig til að réttlæta annarra sögu. Franski rithöfundurinn Pierre Daninos kemuir skemmtiiega inn á þetta á bókinni um Major á eftirliaunium eftir dygga þjón- víða um lönd fyirir rúmurn ára'tug. En Major Thompson hans er dæmigerðuir Emglendimiguir af gamia skólanum. Major á eftirlaunum eftir dygga þjón- ustu í Indlandi, sem ilendir í því, eftir að hafa verið kværatur heiðarlegri breZkri yfirstéttarkomu með hrosisaand- Mt, að eignast léttlynda franska konu og setjast að í Frakklandi. Lætuir Daninos majórinn segja frá raarnum sínum og furðu yfir lifmaðarháttum Frakka. Sjáifur er höfuraduirin'n þýð- amdi bókarimnar, sem ekki getur sem Frakki stillt sig um að geira athuiga- semdir neðanmáls, og er jafn furðu lostimn yfir óskillj aniiegum hugsana- gangi Englendimga. En þegar sonur Thompsons og hinnar frömsku konu hams á að fara að læra sögu, vetrsnar í því. Majorinn fær auð- vitað enska kennsilukoniu. „Hún kernndi í brjósti um heillaga Jóhönmu, sem var brennd eins og galdranorn. Og hún liagði á það áherzlu að í dómstólnum hafðu setið Frakkar og að konungur- rnn Karl 7. heifði ekkert gert til að hjálpa vesa'lings stúlkunni. Brátt kom hún að Napoleon Bonaparte, án þesis að minnast á Trafalgar eða Waterloo, enda hafði Welllington þegar siigrað Napoleon við Vimieiro, mundu það nú vól. Vi-miiei-ro . . . Jæja, þessum litla óróasegg með skrýtnu svörtu húfuna, Napoieon, honum tókst aldrei að sjá diraum sinn rætast, að stíga á enis'ka grund. Því Englendingar höfðu . . . la mer . . . sjóinn og þó einkum „the Brr . . . british navy dear . . . brezka sjóherinn. Napoleon tókst aðeins að sjá Emgland í nokkrar mínútur tilsýndar af Bellerophon, en honium var ekki hleypt á land . . . Maður lætur ekki hvern sem er stíga þar fæti, skilurðu?" sagði kenmslulkoman ungfrú ffytfth. Og Napoleon varð að hlýða brezkum regl- um „the british rule.“ Og hún var komin með þeninan hálfiflraniska dreng alveg ruglaðan á St. Helenu þegar hann var enn með hugann við Watieirioo. Og Major Thompson segir frá á sinn enska hátt, framstoa þýðandanium tiil mikililar skelfingar: „Franskir stoóla- piltar vita alllir að í oruistunini við Fontenoy, gekk franstoi hershöfðinigiimp, M. d’Auberrocbes, einn í áttina til enska iiðsims, tók ofan hattimn, og hrópaði: „Messieurs les Anglais, tirez les Premi- ers!“ (Herra Eraglendingar, Skjótið fyrst). Alllir enskir memendur vita að í orustunmi við Fonitenoy gekk emski hershöfðinginn Milord Hay eiran í áttina til framSka liðsins, tók ofan hattinn og hrópaði: Herira Frakkar skjótið fyrst! Hvað sórfræðimgana sraertiir — sem eru af mismunandi uppruna — þá eru þeir alls ekki saimmála, sem auðvitað eir þeirra starf. Sumir eru sanntfærðir um að þetita hafi eirnum af hershöfðingjum Frákka orðið að orði, þegar hann sá Englendinlgana koma alfl.it í einu út úr brezku þokunni. Þá hafi hamm hrópað (með áherZlum): Messieuirs! . . . Lea Anglaia! . . . Tirez les premiers! eða Herrar mímir! . . . Bmglendingarniir! Skjótið fyrst! Ammar sagnlfræðLnigur sér í þessu klassístoa hernaðairiist síns tíma. Æski- legra var frá sjómarmiði franskrar hernaðariistar að láta óvininn tæma skothýlkin sín fyrist till að geta betur ráðizt á hann á efitir. En fjöldi sagm- fræðinga heldur sig samt við þessa sígildu kenningu um ettskulegt boð og ákafllega firanskt gálanteri. Aðrir kenna um þrjóztou, segja að Milord Hay hafi geragið firam, sveifflað stafinum sínum og hrópað til Auteroche greifa: Herra Framh. á bls. 19 unarbanki. Þeir munu fá þessa heimild í áföngum, eft- ir því, sem þeir hafa fjárhags- getu til, en jafnframt verða þessir bankar að taka á sig nýjar kvaðir og beina fjár- magni sínu í auknum mæli til útflutninigsatvinnuveg- anna, en fyrirgreiðsla til þeirra og þá aðallega til sjáv- arútvegsinis hefur naer ein- göngu verið bundin við Landsbanika og Útvegsbanka. Sú breytinjg, sem nú verður gerð, er í samræmi við þá þróun, sem orðið hefur í bankaistarfseminni í landinu og mun væntanlega auðvelda bonkunum öllum að veita viðskiptaimöninum sínum betri þjónustu.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.