Morgunblaðið - 01.10.1971, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐI©, FÖSTUDAGUR 1. OKTÓBER 1971
Sérstaða íslands mætir skilningi
en viðræður tal dar nauðsynlegar
Rætt við Friðjón Þórðarson
um aðalfund Þingmannasam
bands NATO
AÐALFUNDUR Þingmanna-
sambands NATO var haldinn í
Ottawa, höfuðborjf Kanada, dag-
ana 23. til 29. september. Fund-
inn sátu um 150 þingmenn frá
aðildarríkjum Atlantshafsbanda-
iagsins, þar af frá íslandi: Frið-
jón Þórðarson, fráfarandi formað
ur íslenzku sendinefndarinnar;
Geir Hallgrímsson, Pétur Péturs-
son og Bjarni Guðbjörnsson, sem
tók við formennsku íslenzku
sendinefndarinnar í upphafi aðal-
f undarins.
Morgunblaðið hafði samband
við Friðjón Þórðarson, þegar
han,n kom frá þingmannafur.din-
um í gær, en hann hefur sl. fjög-
ur ár verið formaður íslenzku
sendinefndarinnar.
— Hvað viltu segja um störf
sendinefndarinnar þessi fjögur
ár, sem þú hefur verið formaður
hennar?
— Það má segja, að starf nefnd
arinnar hafi ekki verið mjög
virkt né mikið að vöxtum, enda
hefur staða íslands innan banda-
lagsins ekki verið í breranidepli
á undanförnum árum. Sérstak
lega vil ég geta þess, að nefndin
hefur öll þessi ár verið skipuð
fulitrúum lýðræðisflokkanna
þriggja og hefur jafnan staðið
saman sem einn maður, hvað
ályktanir og viðbrögð til hinna
ýmsu mála snertir.
— Hvernig hagaði aðalfundur-
inn störfum sínum?
— Fyrstu þrjá dagana var
starfað í nefndum, en þar er um
að ræða auk fastanefndar fimm
aðalnefndir: stjórnmálanefnd,
hermálanefnd, vísinda- og tækni-
nefnd, fjárhagsnefnd og mennta-
málanefnd.
Samkvæmt venju okkar á for-
Dreginn
á bindinu
— vitni vantar
RANNSÓKNARLÖGREGLAN í
Reykjavík auglýsir eftir vitnum
að heldur fruntalegri framkornu
við karimann úti fyrir Veitinga-
húsinu við Lækjarteig nm klnkk
an 01.30 aðfararnótt laugardags-
ins 25. sept. sl.
Þar var ekið aftan á manninn
og er hann hafði komið undir sig
fótunum og hugðist tala við öku
mann bílsins, sem var Volkswag-
en, var gripið innan úr bílnum í
bindi hans og hann dreginn með
bílnum, þar tii hann féll i götuna
— Afstaða
Framhald af bls. 32.
lenzki flugvöilurinn er óhjá-
kvæmilegur fyrir Atlantshafs
bandalagið til þess að sjá
bandariska hernum fyrir að-
stöðu til eftirlits úr lofti eða
á sjó eða sem miðstöð kaf-
bátavarna á þessum hluta
Norður-Atlantshafsins, hvar
er þá hægt að finnan annan
sambærilegan stað? — (b)
Þýðir þessi pólitíska stefnu-
breyting íslenzku rikisstjórn-
arinnar það, að Sovétrikin séu
að ná fótfestu á Islandi á
kostnað Vesturlanda, og er
þá hugsanlegt, að í framhaldi
af þvi freistist íslenzka rikis-
stjórnin til þess eða verður
hún talin á það að ganga úr
Atlantshafsbandalaginu?"
maður íslenzku sendinefndarinn-
ar jafnframt sæti í stjórnmála-
nefndinni og tók Bjarni Guð-
björnsson þar sæti, en við hinir
sátum fundi í öðrum nefndum
þingsins, þótt við færum nokk-
uð á milli og sætum raunar ein-
staka fundí í öllum nefndunum
að undanskilinni hermálanefnd-
inni. En við höfum aldrei tekið
þátt í störfum hennar. Sú af-
staða kann þó að orka tvímælis,
þar sem við þurfum að hyggja
betur að því, hvernig við viljum
haga vörnum landsins í fram-
tiðinni og að hvaða leyti við ís-
lendingar getum tekið þátt í
þeim.
Að loknum nefndarstörfum, er
skýrt frá niðurstöðum þeirra á
Sameinuðu þingi, sem við svo
köllum, og stóðu fundir þar í
tvo daga, 27. og 28. sept. Þar
voru ályktanir einstakra nefnda
ræddar og afgreiddar.
Hvað vilt þú segja um
störf stjórnmálanefndarinnar?
1 stjórnmálanefndinni ber
margt á góma almennt um
ástandið í hinum ýmsu löndum
og málefni bandalagsins í heild.
Þar var lögð fram mjög ítarleg
skýrsia hr. Blumenfelds fvá
Hamborg, sem verið hefur fram
sögumaður stjórnmálanéfndar-
innar í mörg ár, en þar var fjall-
að' um þessi mál á breiðum
grundvelii. Það sem vakti at-
hygli okkar Islendinganna strax,
voru ummæli Blumenfelds um
afstöðu ríkisstjórnarinnar til
endurskoðunar varnarsamnings-
ins við Bandaríkin og hugleið-
ingar um það, hvaða áhrif það
mundi hafa bæði fyrir íslend-
inga og aðrar aðildarþjóðir
NATO, ef varnarliðið yrði látið
Nýtt
fulltrúa-
þing FÍB
ÞAR sem þrír stjórnarmenn
F.Í.B. hafa nú óvænt sagt af sér
stjórnarstörfum í félaginu og
sent frá sér yfirlýsingu varðandi
það mál, hefur núverandi stjórn,
þ.e.a.s. tveir aðalmenn og tveir
varamenn ákveðið að kalla sam-
an fulltrúaþing að nýju, hinn 23.
október n.k. til þess að kjósa
menn í stjórn og varastjórn, í
stað þeirra, sem hverfa úr stjórn-
inni.
- N-írland
Framhald af bls. 1.
ráðstafana, en hermönnunum
tókst að hafa hemil á mannfjöld
anum án þess að átök yrðu. Með
þeim tveimur sem létu lífið í
sprengingunni eru þeir nú orðn-
ir 46 sem látið hafa lífið síðan
óeirðirnar blossuðu aftur upp á
Norður-írlandi fyrir sjö vikum.
„Ekki“,
sem hvarf
„Ég er ekki á móti reglugerð-
um eða lögum,“ svaraði Einar
Bergmann, formaður matvöru-
kaupmannafélagsins, Morgunblað
inu í fyrradag, en prentvillupúk-
inn sá sér leik á borði og stakk
„ekki“ í vasann. Morgunblaðið
biðst afsökunar á þessum mistök-
um.
hverfa úr landi. Svipaðar hug-
leiðingar komu fram í skýrslu
framsögumanns hermálanefndar
innar, Mr. Groose frá Kanada.
— Kom afstaða íslands til um-
ræðu í stjórnmálanefndinni?
- Bjarni Guðbjörnsson gerði
þar grein fyrir afstöðu ríkis-
stjórnarinnar og voru tvö aðal
atriði í hans ræðu. Annars veg-
ar að Islendingar ætluðu sér að
vera áfram í NATO, þrátt fyrir
ágreining um þau mál innan rík-
isstjórnarinnar. Hins vegar að
unnið yrði að endurskoðun varn-
arsamningsins við Bandaríkin,
án þess þó að hann gerði ná-
kvæma grein fyrir því, hvernig
henni yrði hagað.
— Varðstu var við ugg hjá
þingmönnum hinna bandalags-
þjóðanna vegna afstöðu rikis-
stjórnarinnar til varnarsamnings
ins?
Geir Hallgrímsson
á aðalfundi Þingmannasambands-
ins í Ottawa.
— Já, ég held að mér sé óhætt
að segja það. ísland er í góðu
áliti sem þátttakandi í þessum
samtökum og hefur alltaf átt
þar skilningi og vinsemd að
mæta.
— Á hvað var einkum iögð
áherzia í ályktun stjórnmáia-
nefndarinnar?
— Nefndin gerði almenna
ályktun, þar sem m. a. var rætt
um ástandið í Griikkiandi og
framtið Atlantshafstoandalagsihs.
Auk þess var samþykkt að setja
á 'aggimar mililiþinganefnd und-
ir forsæti fráfarandi formanns
stjórnmálanefndarinnar, Mr. Jav-
its öldungadeildarþingmanns frá
Bandaríkjunum, til þess að
hyggja gagngert að framtíðar-
horfum bandalagsins og verkefn-
um þess við breyttar aðstæður.
Sú nefnd á að skila áliti fyrir
næsta aðalfund, sem haldinn
verður í Bonn i nóvember 1972.
— Með hvaða hætti var mál-
staður íslendinga í landheligis-
málinu kynntur á þingmanna-
fundinum?
— Auðvitað ræddum við þau
máíl i einkasamtöltum við ýmsa
menn, sem þarna voru. T. d.
ræddi ég iandhelgismálið við
hinn nýkjörna forseta samtak-
anna, Mr. Murphy frá Kanada
og virtist han.n mjög vinsamleg-
ur okkar máistað. Sömu við-
brögðunum áttum við hvarvetna
að mæta i einikasamtöluim, að
fulltrúarnir virtust skilja af
stöðu íslendinga, en töldu eðli-
legt og sjáWsagt, að hún yrði
rædd milli bandalagsþjóðanna og
reynt að komast að samkomu-
lagi. í stað þess að taka einhliða
ákvörðun.
Einnig var á fundinum dreift
bæklingi ríkisstjómarmnar um
landhelgismálið, en hann var
undirbúinn af fráfarand,i rlkis-
stjórn og unnin af sérfræðingum
hennar. Norðmenn höfðu orð á
því við mig, að þeim þætti þessi
bók vel úr garði gerð.
En fyrst og fremst var lánd-
helgismálið kynnt í ræðu Geirs
Hallgrímssonar í Sameinuðu
þingi, þar sem han.n talaði einin
íslendinganna. Fjallaði hann all-
ýtarlega um landhelgismálið og
lagði höfuðáherzlu á ríka nauð-
syn þess fyrir íslendinga að færa
út landhelgina og minnti á sam-
stöðu þeirra í málinu. Jafnframt
benti hann á, að það væri éðli-
leg verkaskipting hjá bandalags-
þjóðunum, að íslendingar önn-
uðust fiskveiðarnar í stað þess
að hín háþróuðu iðnaðarlönd
styrktu fiskiflota sinn með háum
fjárhæðum og legðu auk þess
toll á ísienzka fiskinn, en sneru
sér að öðrum verfkefnum, seim
þeim væri nærtækari.
— Hvaöa undiirtektir hlaut
ræða Geirs á fundinum?
-— Þetta var góð ræða að mín-
um dómi og hlaut góðar undir-
tektir. Þó vék einn þingmann-
anna, Mr. Wall, sem er frá ná-
grannahéraði Hull, að ræðunni
með þeim hætti, að hann sagðist
skilja hvað fyrir íslendinigum
vekti í landhelgismálinu, en þar
með væri ekki sagt, að íslend-
ingar gætu svipt brezka fiski-
menn veiðisvæðum, sem þeir
hefðu sótt um aldaraðir. Við fs-
lendingarnir ræddum við hann á
eftir hver I sínu lagi og sagði
hann þá, að það fyrsta sem geira
þyrfti, væri að tala saman og sjá,
hvað út úr því kæmi.
— Hvað viltu segja um önnur
mál, sem rædd voru á þinginu?
— Ég vil sérstaklega taka það
fram, að menm sem lítt þekkja
til þessara samtaka, skoða þau
fyrst og fremst sem hernaðar-
samtök. En eftir minmi reynslu
að dæma, er þar fyrst og fremst
um samvinnu þjóða að ræða, sem
vilja vernda frelsi sitt gegn ýms-
um ógnum, sem að kunna að
steðja.
Eins og nöfn nefndanna bera
með sér, er þar fjallað um mörg
mál, sem miklu varða, t.d. í vis-
inda- og tækninefndinni. Þar eru
tekin til meðferðar vandamál
þau, sem stafa af hávaða af flug
þotum, glíman við eiturlyfin, um
hverfisvernd og mengun hafs-
ins, t.d. það, hvernig koma eigi
í veg fyrir tjón af völdum olíu
í sjó, svo sem ef árekstur verð-
ur milli oliuskipa.
Um þessi mál öll voru gerð-
ar ályktanir. Þar eru náttúru-
lega allir meira og minna sam-
mála og vinna saman með að-
stoð færustu vísindamanna að
lausn þessara mála.
I þessu sambandi má ekki
gleyma þvi, að íslendingar hafa
notið hárra vísindastyrkja og fé
hefur verið veitt af hálfu At-
lantshafsbandalagsins, m.a. til
gróðursfarsrannsókna á hálendi
landsins, til rannsókna á veður-
fari o.fl., en veðurathugunarstöð
in á Hveravöllum er reist fyrir
framlag frá bandalaginu.
Sóttu þingmenn allra banda
lagsþjóðanna þingið?
— Nei, þar var enginn full-
trúi frá Grikklandi og enginn
frá Danmörku. Danir töldu sig
ekki geta sent fulltrúa vegna
nýafstað'mna þingkosninga og
þeirrar óvissu, sem ríkir í dönsk
um stjórnmálum um þessar
mundir.
Forseti þingmannasambands-
ins situr aðeins í eitt ár og var
röðin komin að Danmörku að
hafa forsetann næsta starfsár.
En víkja varð frá þeirri reglu
í fyrsta skipti vegna fjarveru
Dananna og forseti var kjörinn
Mr. Murphy frá Kanada, eins og
ég sagði áðan.
— Hvað vilt þú segja um niður
stöður fundarins?
— Fundurinn var vel heppnað-
ur að mínum dómi, en hitt ber að
sjálfsögðu að hafa í huga, að
þetta er fyrst og fremst fundur
þingmanna aðildarríkjanna. Þeir
koma saman, ræða málin, kynn-
Friðjón Þórðarson,
alþingismaður.
ast og gera ályktanir, en samtök-
in hafa ekki raunverulegt fram-
kvæmdarvald, heldur eru álykt-
anirnar sendar til Atlantshafs-
ráðsins og viðkomandi ríkis-
stjórna.
— Hvað er þér einkum minnis
stætt frá dvölinni í Kanada?
— Sunnudaginn 26. sept. var
efnt til ferðar fundarmanna frá
Ottawa til North Bay, en þar er
ein af höfuðstöðvum sameigin-
legs varnarkerfis Bandaríkjanna
og Kanada. Stöð þessi er í mjög
skemmtilegu umhverfi við stórt
vatn og virðist mjög fullkomm
og gegna mikilvægu hlutverki.
Það vakti sérstaka athygli okk
ar íslendinganna, að yfirmaður
þessarar stöðvar, Mr. Magnusson,
er íslenzkur í báðar ættir og fað
ir hans frá ísafirði. Við ræddum
nokkuð við hann og sagðist hann
hafa haft lítið samband við Í3-
iand og íslendinga, en taldi sig þó
eiga föðurbróðir á íslandi.
-— Hvað viltu segja að lokum?
— Ég verð að segja það, að það
var mjög skemmtilegt að. koma
til Kanada í fyrsta skipti.
Kanada er það land, sem stend-
ur okkur íslendingum að vissu
leyti næst vegna búsetu margra
manina þar, sem eru af
islenzku bergi brotnir. Og
þó að það séu ekki marg-
ir þeirra í Ottawa eða aust-
urfylkjum Kanada, þá er auð-
fundið, að þeir njóta góðs álits
sem velmetnir borgarar í hvert
skipti, sem minnzt er á þá.
Síðasta kvöldið, sem við vor-
um í Ottawa, vorum við boðnir
heim til Mr. Benediktssonar,
fyrrv. þingmanns í Kanada, sem
ættaður er úr Þingeyjarsýslu.
Þar voru saman komnir nokkrir
menn íslenzkrar ættar, m.a.
Thorson, fyrrum hæstaréttar-
dómari, sem komin er yfir átt-
rætt, en hann er ættaður úr
Biskupstungum í Árnessýslu.
Dóttir hans, frú I.ahey, er ís-
lenzkur konsúll í Ottawa og
greiddi hún götu íslenzku sendi-
nefndarinnar á allan hátt.
— H. Bl.
— Grímsey
Framhald ai' bls. 10
notað í hann. Þetta breytir að
sjálfsögðu ekki heildarkostnaði,
en breytir hlutföllum, þannig
verður gerð brimvarnargarðsins
dýrari og hin verkin ódýrari.
Þetta hefur þýðingu, þar eð
óeðlilegt virðist, að Grímseying-
ar beri kostnað af brimvarnar-
garðinum. Hafnabótasjóði er ætl-
að að standa undir kostnaði
vegna tjóna af náttúrunnar völd-
um og hefur fjárveitinganefnd
Alþingis ráðstöíunarvald i þeim
tilfellum.
Grímseyingar hafa enn ekki
sótt um bætur úr sjóðnum
vegna þeirra kostnaðarhluta af
brimvarnargarðinum.
Grímseyingum hefur verið af-
hent eintak af uppgjöri hafnar-
gerðarinnar, en engar athuga-
semdir hafa borizt varðandi upp-
gjörið til okkar.
Grimseyingum voru sendar all
ar teikningar og þeim kynntar
áætlanir um framkvæmdir, en
engar ákveðnar óskir komu
fram um breytingar.
Hafnamálastofnun ríkisins.