Morgunblaðið - 17.03.1972, Side 16

16
>MORGUNBL.AÐIÐ, FÖSTUÐAGUR 17. MARZ 1972
Úígefandí hif Árvalkwc R&ykjavfk
Framkvæm da stjóri Hairaldur Sveinsaon
Rktatjórar Matthías JohonwesSen,
Eýjólifur Korrráð Jónsson
Aðstoðarritstjórl sityrmir Gunnarsson.
Ritstj'ómarfwlteúi Þiorbtjönn Guðrrtundsson
Fréttastjóri Björn Jó'hannsson
Augíýsingastjóri Ámi Garðar Krístinssoo
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstraeti 6, sfmi 1Ó-100.
Augi.'ýsingar Aðalstreeti 0, sími 22-4-80
Áskriftargjald 225,00 kr á mártuði innanlamte
l SaiusasaTu 15,00 Ikr eirvtakið
Caga brezkrar íhlutunar um
^ málefni írlands er ljót.
Segja má, að allt frá 12. öld
og fram á 19. öld hafi Bretar
gert markvissar tilraunir til
þess að knýja íra til að lúta
þeirra vilja. Þessar aðfarir
Breta höfðu hinar hörmuleg-
ustu afleiðingar fyrir írsku
þjóðina. Um miðja 19. öld
fluttust um 2 milljónir manna
úr landi vegna hungursneyð-
ar, sem við blasti. Fyrir 130
árum voru írar 8 milljónir,
nú eru þeir 4% milljón. Af-
skipti Breta af þeim hluta ír-
lands, sem nú kallast Ulster,
leiddu m.a. til þess, að írskir
íbúar þess hluta landsins
hröktust á brott, en enskir
menn og skozkir fluttust
þangað í þeirra stað. Hinir
svonefndu mótmælendur, sem
nú ráða lögum og lofum á
Norður-írlandi, eru afkom-
endur þessara innflytjenda.
Það er ekki fyrr en seinni
hluta 19. aldar, sem nýr skiln-
ingur vaknar meðal brezkra
stjórnmálamanna á þjóðern-
iskennd íra. Fremstur í
flokki þeirra var hinn frjáls-
lyndi brezki stjórnmálamað-
ur Gladstone, sem beitti sér
fyrir heimastjórn írum til
handa, en beið ósigur. Mót-
mælendur á Norður-írlandi,
afkomendur þeirra Englend-
inga og Skota, sem höfðu
flæmt íra burt af þessum
landsvæðum og setzt þar að,
risu upp gegn hugmyndinni
um heimastjórn. Langvinn
barátta hófst, sem leiddi til
þeirrar „lausnar", sem virðist
hafa einkennt heimsveldis-
feril Breta, þ.e. landinu var
skipt. I Ulster eða Norður-
írlandi réðu mótmælendur
öllu og sátu á rétti hins
kaþólska minnihluta. Harm-
leikurinn írski hefur síðan
endurtekið sig öðru hverju og
nú síðustu misseri með afleið-
ingum, sem öllum eru kunn-
ar. Þjóðirnar í okkar heims-
hluta standa agndofa frammi
fyrir átökunum á Norður-lr-
landi og eiga erfitt með að
skilja, hvernig slíkir atburð-
ir geta gerzt hjá slíkri þjóð
nú á dögum.
Til þess að afla vitneskju
um það og veita lesendum
sínum nokkrar upplýsingar
um það, sem er að gerast í
írlandi um þessar mundir,
sendi Morgunblaðið einn af
blaðamönnum sínum, Mar-
gréti R. Bjarnason, til ír-
lands fyrir nokkrum vikum
og hafa birzt eftir hana fjöl-
margar greinar í blaðinu að
undanförnu um átökin þar í
landi. I einni greininni segir
hún: „Vissulega hafði saga
írlands verið róstusöm, en
hvað var að gerast þar nú?
Stóð þar yfir trúarbragða-
deila kaþólskra og mótmæl-
enda? Var þar háð barátta
fyrir mannréttindum minni-
hluta, er lengi hafði verið
misrétti beittur? Stóð þar
enn yfir sjálfstæðisbarátta
gegn yfirráðum Breta? Voru
menn að reyna að sprengja
sundur mörkin, sem skiptu
írlandi í tvo hluta? Áttust
þarna við hagsmunahópar,
er hver um sig vildi fá sem
stærstan bita af þjóðarkök-
unni? Var þetta verkalýðs-
barátta einungis eða var
þarna ef til vill háð hug-
myndafræðileg stjórnmála-
barátta róttækra afla? . . .
eftir það sem ég las, sá og
heyrði og af viðtölum við
mikinn fjölda fólks, fulltrúa
hinna stríðandi aðila, karla,
konur og börn ýmissa stétta,
mótmælendur sem kaþólska,
stuðningsmenn sem andstæð-
ina sambandsins við Bret-
land, hef ég þá skoðun, að
deilurnar á írlandi séu nán-
ast allt þetta og að einn þátt-
ur verði tæpast undan skil-
inn.“
Harmleikurinn írski á sér
því margvíslegar rætur,
sögulegar, stjórnmálalegar og
trúarlegar og inn í hann
blandast nú viðleitni marx-
ískra afla til þess að ná tök-
um á þeim hreyfingum, sem
í landinu eru og beina átök-
unum í þann farveg að þau
taki smátt og smátt á sig
mynd sósíalískrar byltingar-
hreyfingar. Það er saga, sem
við þekkjum víða að úr heim-
inum, að fámennir hópar
marxista reyna að ná undir-
tökunum í þjóðernishreyfing-
um, sem spretta upp.
I dag er væntanleg til Is-
lands ung kona, ungfrú
Bernadetta Devlin, sem í
margra augum er tákn fyrir
baráttu írskra þjóðernissinna
og kaþólska minnihlutans á
Norður-írlandi. Um hana seg-
ir blaðamaður Morgunblaðs-
ins, sem hitti hana á fjölda-
fundi á Norður-írlandi, að
„barátta hennar væri fremur
táknræn fyrir andstöðuna
gegn stjórnum N-írlands og
Bretlands en að hún hefði átt
sérstakan þátt í að móta
hana“. Og ennfremur: „Vafa-
laust hefur basl foreldranna
og fráfall þeirra svo snemma
átt verulegan þátt í að ala
með Bernadettu þær sósíal-
ísku hugmyndir, sem hún
nú boðar — og yfirleitt virð-
ist hún eðlilegt afsprengi
uppruna síns og aðstæðna."
Heimsókn Bernadettu Ðev-
lin til íslands — þótt stutt
sé — mun verða til þess að
auka áhuga íslendinga á mál-
efnum þessarar ógæfusömu
nágrannaþjóðar okkar. Lausn
in á vanda íra er áreiðanlega
ekki á næsta leiti. En í merkri
ræðu, sem Harold Wilson,
fyrrverandi forsætisráðherra
Breta, flutti í brezka þinginu
fyrir nokkrum mánuðum,
benti hann á, að líklegasta
leiðin væri sameining Ir-
lands. Hún mundi ekki verða
á þessu ári eða næsta ári, en
kannski eftir 10 ár eða 15 ár.
Vakti það sérstaka athygli í
hve góðan jarðveg ræða Wil-
sons féll hjá mörgum þing-
mönnum íhaldsflokksins.
ÍRSKUR HARMLEIKUR
iTW! Hundurinn
sm, THE OBSERVER sem gelti ekki
-QT^s
Eftir Roland
Huntford
I einni sögrunni um Sherlork Holm-
es minnist þessi mikli leynilögreglu-
maður á hundinn. sem g'elti að nætur
lagi. „En hundurinn gelti ekki,“ seg-
ir þá Watson læknir. „I»að,“ svarar
Holmes, „er einmitt það undarlega."
Á svipaðan hátt hafa erlendir sendi
fulltrúar í Stokkhólmi veitt þeirri
staðreynd sérstaka athygli að
sænska ríkisstjórnin hefur enga yf
iriýsingu gefið varðandi skýrsluna,
sem birt var sameiginlega af hálfu
Kínverja og Bandaríkjamanna að
lokinni Kinaheimsókn Nixons for-
seta.
Þótt sænska stjórnin teljist hlut-
laus er hún vön að birta athuga-
Richard Nixon.
semdir sínar varðandi flesta alþjóða
atburði. Sérgreirt hennar virðist vera
málefni Asíu. Opinberar yfirlýsingar
eru gefnar út um alUit, sem gerist í
Indókína, og stundum eru þær haf?
ar beint eftir Olof Palme forsætis-
ráðherra. Nýjasta dæmið um þetta
er friðartilboð Norður-Vietnama og
Viet Cong, sem haut góðar undir-
tektir. Varðandi skýrsluna um Kina-
heimsóknina sagði hins vegar tals-
maður sænska utanríkisráðuneytis-
ins í fullri alvöru: „Við höfum ekk-
ert um þau mál að segja, sem ekki
beinlínis varða okkur.“
Eðlilegasta skýringin á þessu
væri sú, að til þessa hafi Svíar verið
að birta yfirlýsingar varðandi ríkis-
stjórnir, eins og til dæmis stjórn
Bandaríkjanna, sem eru langt í
burtu, og sem láta siig ilitliu skipta
gagnrýni frá Stokkhólmi. Öðru
Chou En-lai.
máli gegnir varðandi Sovétrikin, í að
eins 20 mínútaa fjarlægð með þotu
yfir Eystrasalt, sem ekki eru frábit-
in hefndaraðgerðum, eða I það
minnsta að svara fyrir sig. Og ferð
Nixons forseta er þersýnilega við-
kvæmt mál í Kreml.
Eðlilegt hefði verið fyrir hlutlaus-
an aðila að bera lof á viðræður Kín-
verja oig Bandarikjamanna oig þau
fyrirheit, sem þær gáfu um auknar
líkur fyrir friði í heiminum. En það
hefði vafalítið valdið óánægju í
Moskvu. Hefði hins vegar skýrslan
um viðiræðurnar verið gagnrýnd,
hefði það valdið gremju í Peking.
Sú gremja — þótt hún hefði ef til
vill glatt yfirvöld í Hanoi, sem Svíar
hafa átt sérlega vinsamleg samskipti
við — hefði hins vegar getað stefnt
allri Austurlandastefnu Svía i hættu
Aðallega hefði hún getað skaðað við
skiptin, sem Svíar hafa sérstakan
áhuga á að efla. Þögnin var því
heppilegust.
Vera má að ofanskráð sé algjör-
lega rangt mat. Það sem gerzt hef-
ur hjá sænskum stefnumótendum,
eins og hjá svo mörgum öðrum, er að
þeir hafa vaknað upp með nýjum
og ókunnum heimi. Það er orðin göm
ul lumma að lýsa því yfir að tvi-
póla heimur Bandaríkjanna og Sovét
ríkjanna sé liðinn undir lok, og við
hafi tekið þrí-póla heimur þessara
ríkja tveggja og Kína. Sé þetta rétt
— sem enn er ósannað — torveldar
það verulega alla mörkun utanrikis
stefnu. Sérstaklega á þetta við um
Svíþjóð. Þótt Svíar hafi jafnan verið
andvígir þvi að tvö stórveldi væru
ráðandi öfl í alþjóðamálum, er stað-
reyndin sú að utanrikisstefna þeirra
hefur verið mörkuð á þeim grund-
velli. Undanfarin 160 ár hafa Svíar
miðað afstöðu sina við að þóknast
Olof Palme.
þeim sterkari af rikjandi öflunum
tveimur. Á Napóleonstim'unum stóð
valið um Bretland og Frakkland;
þegar Prússfland eflldist á 19. öld
sneru Svíar sér þangað. Á undan-
förnum áratugum hafa þeir hallazt
sitt á hvað milli Bandaríkjanma og
Sovétríkjanna, þeir sneru sér að
þeim fyrrnefndu meðan veldi þeirra
var i hámarki, en sneru þaðan eftir
því sem veldimiu hnigmaði.
Ruglimgur virðist nú kominn á
þetta þægilega jafnvægi. Hvert verð
ur hlutverk Kína? Verður það þann-
ig að enn eimir stórveldfe'hagsimuniir
bætast á alþjóðasviðið? Eða verður
það óbeinna, með breytingu á af-
stöðu Sovétríkjanna til Vesturveld-
anna, sem orsakast af ótta við þró-
unina í austri? Þessar spurningar og
fLeiri vailda mitelium heiilabrotum hjé
sænska utanríkisráðuneytinu. Litið
ríki, sem þarf að vernda hlutleysi
sitt — og verzlum — hefur ekki ráð
á mistökum.
Svo virðist þess vegna sem særysk
ir stefnumótendur séu um þessar
mundir i algjörri óvissu. Þeir eru
neyddir til aðgerðarleysis. Ólíklegt
er að þeir marki nýja stefnu fyrr en
málin skýrast á ný, og það verður
vart fyrr en að Iokinni Mos'kvuiheim-
sóten Nixons foseta í maí. Ef til vill
eru þeir etetei einir í þessum vanda,
en þeirra vandi er augljósari.