Morgunblaðið - 12.04.1972, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. APRÍL 1972
/. 10
„Ég trúði því ekki,
að mér bráðlægi á
að leita mér læknis“
Spjallað við Halldór Davíðssoo um gláku
1 dag eru 30 ár liðin frá því
að Halldór Davíðsson varð fyrsit
var við glákuna, sjúkdóminn,
sem í dag hefur ieitt til þess að
hann skynjar aðeins örlítinn
mun á degi og nóttu, en sér ekk
ert í kringum sig.
y Halldór er nú 77 ára að aldiri
og búsettur í Reykjavik. Hann
var bóndi að Syðri Steinsmýri í
íMeðaUandi, er glákan gerði
ífyrst vart við sig, kvæntur og
8 barna faðir.
f Halldór segir svo frá, er hann
ifyrst gerði sér grein fyrir að
eitthvað var í ólagi
imeð sjónina: „Það var að vor-
lagi, að ég fór sem oftar með
byssuna út á skytterí. Ég gerði
talsvert af því að skjóta og var
held ég sæmiiega góð skytta.
Þegar ég miðaði notaði ég
hæigra augað og þennan dag
skildi ég ekkert í því að mér
ifannst ég ekki sjá eins vel og
daginn áður. Ég sá einhverja
undarlega, bláa og rauða depla
og mér gekk illa að finna skot-
markið, en ég hugsaði ekkert
frekar um það.“
Halldór heldur áfram: „Þessir
einkennilegu deplar reyndust
þrálátir og einkum varð ég var
,við þá, er ég horfði á ljós. Eftir
stuttan tíma ákvað ég að fara
til héraðslæknisins og láta
hann skoða mig. Hann skoðaði
miig mjög vandlega og sagði fátt.
Þá var í heimsókn hjá honum
annar læfcnir og sfcoðaði hann
mig líka. Síðan heyrði ég þá
segja: „Það er eniginn va.fi á því
að hér er glóika á byrjunar-
stigi.“ Þeir lögðu hart að mér að
fara til Reykjavíkur og leita til
augnlæknis."
Hér þagnar Halldór stundar-
kom en segir sdðan: „Ég vildi
bara að ég hefði farið að þeirra
ráðum, en það gerði ég því mið-
ur ekki að mér bráðfliægi á. Nú,
undan og ég gat ekki hugsað
mér að fara frá búinu yfir há-
annatimann. Ég trúði því held-
ur ekld að mér bráðlægi á. Nú,
eftir sl'áttinn, tók sdiájtuntíðin við
og eitt af öðru, þannig að það
var komið fram í nóvember, er
ég loksins fór til Reykjavikur.
Ég ætla að vona að enginn láti
sig henda þau mistök að fara
ekfci að læknisráðum þegar
sjónin er í veði.“
Halldór segir að þegar hér
hafi verið komið sögu hafi
sjónin á hægra auga verið orð-
in það slæm, að hann hafi alls
ekki getað lesið með þvi eða not
að það til annars en að igreina
birtu. Hann var þegar í stað
skorinn upp til að reyna að
hamla gegn sjúkdómnum. Sá
uppskurður tókst mjög vel eftir
atvikum. Læknirinn sagði HaU-
dóri að hætta væri á að sjúk-
dómurinn breididist yflr i
vinstra augað og hann yrði að
koma strax til Reykjavíkur ef
hann yrði var við að svo færi.
Halldór heldur áfram: „Nú
liðu 10 ár, næstum upp á dag,
þvi að haustið 1952 fannst mér
sjónin daprast á vinstra auga.
Ég fór strax til læknisins i
sveitinni, en með þeim tækjum
sem hann þá hafði tókst honum
ekki að finna neitt athugavert.
Ég minntist orða læknisins í
Reyfcjavik, eon aftur urðu mér á
sömu mistökin. Veturinn var að
fara í hönd og einmitt þegar ég
var að hugsa um að leggja af
stað suður gerði mikið óveður
og tfærð stórspilitisit. Það æxlað-
ist einhvern veginn þannig að
ég hatfði mig aldrei 1 það að
koma mér af stað og það var
ekfci fyrr en um vorið að ég lét
af því verða. Þá var augað orð
ið mjög slæmt.“
Halldór var nú skorinn upp
á vinstra auga og uppskurður-
inn stöðvaði sjúkdóminn í bili.
„Ég sá nægilega mikið til að
geta bjargað mér, þar sem ég
þekkti til, en ég gat ekki lesið
Halldór Daviðsson: „Ég varð
að niiða byssu e
lengur. Ég gat þó orðið að
nokkru gagni, gefið skepnum og
innt af hendi önnur störf á bú-
inu, þar sem ég þekkti vel til
allra aðstæðna."
Sjúkdómurinn ágerðist og
1959 brá Hal'ldór búi og flutt-
ist með alla fjölskylduna suð-
ur tii Reykjavíkur. Þar kom
einnitg til að jörðin var að fara
í eyði undir sand og vabn.
Þegar Halldór talar um þá
breytingu, sem orðið hafi á lítfi
hans segir hanin: „Þegar sivona
var komið hugsaði ég aðeins um
að geta orðið að einhverju
gagni. Ég fékk strax vinnu hjá
Blindrafélaginu við burstagerð
og þar starfaði ég þar til á síð-
asta ári, að ég lenti i bílslysi,
sem fór illa með mig og mér
finnst mér hafa hnignað mjög
síðan. Ég hef ekki unnið frá
því að þetta gerðist í septem-
'ber sl. Þeir hjá Blindrafélaiginu
hafa hvað eftir annað boðið mér
að koma til starfa, en ég vil
ekki vinna einhver störf, sem ég
get ekki leyst nægilega vel atf
hendi. Ég vil ekki verða til þess
að brjóta niður það sem ég hef
var við glákuna, er ég var
inn vordag.“
hjálpað til að byggja upp,“ seg-
ir Halldór með festu.
Halldór hefur eins og íyrr
segir örlitla sjón á hægra auga,
en hann er algerlega blindur á
þvi vinstra. Hann gekk undir
annan uppskurð eftir að hann
var fluttur til Reykjavíkur, en
það tókst ekki að bjarga því.
Halldór segir: „Það er mifcil huigg
un að því að hafa þessa litlu
birtu og mér veitir hún mikinn
styrk þó að hún hjálpi. mér ekki
til að komast átfram, því að ég
igeng á allt sem fyrir mér
verður. Það sem mestu máli
skiptir og raunverulega það
eina sem skiptir máli, er að
myrkrið er ekki algert."
Halldór segir að gláka hafi
verið í ætt sinni, bæði föður- og
móðurætt.
Hann segir að lokuim: „Ég get
aldrei lagt nægilega sterka
áherzlu á það við fólk að það
flýti sér til læknis ef það hefur
minnsta grun um að eitthvað sé
að sjóninni. Maður má ekki láta
stjómast af augnablitas ástæð-
um eða hagsmunum, sem engu
máli skipta í samanburði við
það sem maður getur tapað.“
Hreinn Benediktsson, prófessor:
Um heiðursdoktorskiör
Vegna fréttatilkynningar
frá heimspekideild í síðastlið
inni viku um heiðursdofctors
tajör kemsit ég etaki hjá að
iýsa afstöðu minni nofckru
nánar.. Verður jatfniframt e'kki
kornizt hjá að gera grein fyr
ir málinu í heild, einnig þeiim
atriðum, sem vandlega er
sneitt hjá í nefndri „fréttatil
taynningu“, en fram kom í
meginatriðum í gjörðabók
deildarinnar.
Á fundi heimsipekideildar
hinn 28. marz s.l. bar deiid-
artforseti, sem er prófessor í
islenzfcum núfíimabótamennt
um, fram titlögu, sem hann og
nofckrir aðrir deiildarmenn
höfðu undirritað, um að Hall
dór Laxness yrði kjörinn dr.
phil. í heiðursfcyni í tilefni
70 ára afmælis hans.
Að þessari tillögu fram-
taominni urðu nofckrar umræð
ur um möguleika á, að Háli-
dóri yrði fremur veitt æðri
nafnbótin, dr. litt. Isi. En
það var talið ógerlegt og vitn
að tiil samþykktarinnar frá
1918, þar sem svo væri kveð-
ið á, að sá titiM yrði aðeins
veittur fyrir „afrek í ísflenzk
um fræðum".
Spurðist ég þá fyrir um,
hvort deiildarforseti hefði at-
huigað möguleika á að breyta
samþyfcktinni frá 1918, svo
sem með þyrtfti, til að unnt
væri að veita Halldóri Lax-
ness nafnbótina dr. litt. Isl.
Kiam í Ijós, að þetta hafði
ekki verið athugað. Lagði ég
þá til, að málinu yrði frestað,
sivo að tóm gaatfist til að at-
huga, hvemig bezt yrði stað-.
ið að breytingu á þessari sam
þykkt (enda var á þvá stiigi
málsins enn óupplýst, hvaða
aðili eða aðiljar hefðu gert
samþykktina 1918, þ.e. hverj-
ir ættu að f jalla um breytingu
á henni nú). Gæfist þá og
tóm til að athuiga aðrar hug-
myndir, sem frarn höfðu kom
ið. Yrði síðan boðað til ann-
ars deildarfundar eins fljótt
og unnt væri efitir páska.
Með því að ég hafði þann-
ig orðið til að benda á einu
leiðina, sem fulTur sómi var
að, tiil að unnt væri tfyr-
ir heimspekideifld, ef henni
sýndist svo, að veita HaíMóri
Laxness þann æðsta beiöur,
sem hún ræður yfir, en óg
áleit þó þörtf á að athuga þá
leið betur, bjóst ég fastlega
við, að deildarforseti . teldi
sliíka nánari athuigun sjálf-
sagða, svo að alit yrði gert
tíl að trygigja, að þannig yrði
að málinu staðið, að enginn
gæti þar neitt séð, er betur
mætti fara. Var það og útíáta
laust að fresta kjörinu fram
ytfir páska, enda var málið
eklki á dagskrá íundarins,
heldur borið fram undir liðn
um „Önnur mál“. Auk þess
er jafnan ávinnimgur að und
irbúa mál vandlega fremur
en flaustra þeim aif.
Enigu að siíður var synjað
um fresiÞunina, en samin í
flýti breyting við sam-
þytaktina frá 1918, sem
óg hlaut að igreiða at-
kvæði gegn, þar sem hafnað
hafði verið ábendinigu minni
um náinari athuigun. (í sviga
má geta þess, að .svo óhönd-
II n vinn Benediktsson.
uiglega tókst tíl um þá breyt-
ingu, að á eftir var samiþykfct
in orðin með þvi sniði, að
vafasamit máitti teljast, að á
gjörvaUri kringlu heimsins
væri nofckur sú persóna, sem
hún gæti náð til. Þurfti þvi
að gera breytimgu við breyt-
inguna á fundi viku síðar.)
Siðan samdi deildartfOrseti
í skyndinigu nýja titlögu, þar
sem lagt var til., að Halldóri
Laxness yrði veiittur æðri tit
illinn (dr.litt. Isl.), eif unnt
reyndist, en að öðrum taosti
dr. phil. (Geta má þess, að
deildarforseti lét böka, að
tflutningsmenn væru hinir
sömu og við fyrri tiTlöguna,
þó að sumir þeirra væru raun
ar ekki á fundi.)
Um þessa tiillögu er efcfci
ainnað að segja af mimini
hálfu en þetta: það eitt að
bera fram tillögu um nafnbót
til vara — mola sem hrotið
gæti af borðum deiidarinnar
sem eins konar sárabætur, ef
ekki yrði annars kositur —
þótti mér svo lágkúrulegt, að
ég villdi ekki sitanda að slíku.
Með því að ekfci hafði held
ur fengizt tóm tiil að iganga á
fullnægjandi hátt frá breyt-
ingu á samþyikltatinni frá
1918, vildi óg efcki bera á-
byrgð á þessari aifgreiðslu.
Þótti mér, að sómi deildarinn
ar yrði því minni af þessu
máli sem lengra yrði haldið á
þeirri braut, sem deildarfbr-
seti hafði markað. Sat ég því
hjlá, og náði tíllagan þá eteki
fram að ganga.
1 þess stað þótti mér ein-
sýnt, að menn gerðu hrein
lega upp faug sinn um, hvem
heiður þeir vildu sýna Hall-
dóri Laxness, síðan yrðu
skapaðar nauðsynlegar for-
sendur, þ. á m. með breytingu
á eldri samþyklkt, ef því væri
að skipta, og máJIið loks af-
igreitt með eðliilegu og venju-
legu móti.
Tveimur dögum síðar, 30.
marz (skírdag), barst svo
fundarboð, þar sem boðað var
tíl sérstafcs deildarfundar 11
páskaleyfi), og var aðeins
eiitt mál á daigSkrá: „Frétta-
flutningur próf. Hreins Bene
difctssonar í Morgunblaðinu
30. marz 1972 um fumd Heim-
speteldeiidar 28. marz 1972.“
Bkki get ég neitað því, að
mér þótti deildartforseti gera
mér mikinn heiður með þvií að
boða þanniig til sérstafcs fund
ar mán vegna — á sama tíma
og hann virtist ekki geta
huigsað sér að halda sérstak-
an deildarfund tiil heiðurs
Halldóri Laxness eða að heið
ursdofctorskjör kæmi yfirleiitt
á dagskrá deildarfundar nú,
svo sem venja er.
Á dagsfcrá fundarins var
einungis þetta eina mál, sem
nefnt var, ekfci einu. sinni
hinn tfasti liður „Önnur máil“.
Fól fundarboð því beinlinis i
sér, að ekiki yrðu afigreidd
önnur mál en þetta eina. Var
fundurinn, sem ekfci var
ýkja f jölimennur, því eiigi bær
að gera ályiktanir í nafni
heiimspékideildar lí öðrurn mál
um. Enda segir svo í 2. migr.
19. gr. hásfcólaregluigerðar um
deildartfundi: „Fundarefni
skal greina í f undarboði."
Engu að síður voru gerðar
ályktanir í tveimur málium,
sem eklki voru á dagsfcrá
(auk breytimgarinnar við
breytinguna á samþytaktinni
frá 1918).
Annars vegar var álytat-
að, að emginn „stiigsmunur"
sé á tiitlunuim tveim. Eru rök
in þau, að dr. liitt. Isl. sé fá-
tíðari fyrir þú sök eina, „að
hann hefur eirogöngu verið
veittur fyrir afrek í íslerozk-
uim fræðum og vísindamönn-
um, sem þeigar hatfa borið tit-
iilinn dr. phil,“
Vart þarf að taka fram, að
þessi rök fá etafci staðizt.
Hvorttveggja er, að í um 2/3
hllutum þeirra rúimilega 30 til
viika, seim dr. phil.-nafnbótin
hefur verið veitt í heiðurs-
skyni, var um að ræða fræði
menn í íslenzkum fræðum,
sem flestir höfðu dr. phiL-
gráðu áður, og svo hiitt, að
einn þeirra sex, er hlot-
ið hafa æðri nafnbótina,
hafði efcki einu sinni hoáskóla
próf, hvað þá doktorspróf.
Það getur því ekki farið
miilli mála, að litið hefur ver-
ið svo á, að dr. liitt. Isíl. væri
hin æðri nafnbót og því
sjaldnar veitt, ailt frá því er
samþytakt var 1918, að hana
Framhald á bls. 11.