Morgunblaðið - 12.04.1972, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGU'R 12. APRtL 1972
Endurskoðun stjórnarskrárinnar;
Tillögur liggi
Þingsályktunartillaga
Gunnars Thoroddsens
GUNNAR Thoroddsen hefur lagt
svohljóðandi tillögu til þings-
ályktunar fyrir Alþingi:
Alþingi ályktar að efna til
endurskoðunar á stjórnar-
skránni. Undirbúingur þess
verks skal falinn ellefu nianna
stjórnarskrámefnd, er þannig sé
skipuð, að Alþingi kýs sjö
menn, Hæstiréttur nefnir tvo og
lagadeild Háskóla Islands aðra
tvo. Forsætisráðherra kveður
nefndina til fyrsta fundar. Nefnd
in skiptir sjálf með sér störfum.
Stjórnarskrárnefndin skal
semja frumvarp til nýrrar stjórn
arskrár.
Stjórnarskrárnefnd gefur þeim
hagsmuna- og áhugamannasam-
tökum í landinu, er hún telur
ástæðu til, kost á að láta í té til-
lögur um endurbætur á stjórnar-
skránni.
Nefndin skal haga störfum
svo, að leggja megi tillögur henn
ar fyrir Alþingi 1974.
Kostnaður við störf stjórnar-
skrárnefndar greiðist úr ríkis-
sjóði.
Tillög'unni fyligir svohljóðandi
gpeinargerð:
Stjórnarskrá íslands er að
stofni til nær eitt hundrað ára
gömiul. Krisitján konungur ni-
undi gaf I.slendingum stjórnar-
Skrána árið 1874, á þúsund ára
afmæli íslandsbyggðar. Stjómar
skiáin hafði ýmisar umbætfr að
færa landsmön.nuim, en um
marga hiuti var henni áfábt.
Síðan hefur stjórnarSkránni
verið breytt níu sinnum. 1903
fenguim vér imnlendan ráðherra,
búsettan á ÍSlandi. 1915 öðluðust
konur kosningarrétt, og ýrnsar
fleiri breytingar voru gerðar. —
1920 var stjómarskránni breytt
til samræmis við samibandslögin.
1934 var kjördæmaskipun lands-
ins breytt og kosningarréttur
lækkaður úr 25 árum í 21. Árið
1942 var kjördæmiaskipuninni
enn breytt, og sama ár var gerð
önnur stjórnanskrárbreytinig til
tiil þess að greiða fyrir stofnun
lýðveldi-s. 1944 var Iýðveldið
stofnað og þær breytingar gerð-
ar, sem leiddi af sambandsslit-
um við Danmörfou. 1959 var land-
inu sikipti í 8 kjördEemi með hlut
bundnum kosninigum, og gildir
sú skipan enn. Loiks var gerð sú
breyting 1968, að kosningaraldur
var færður úr 21 í 20 ár.
Allar þessar breytingar hafa
snúizt um einstök atriði, að visu
mjög veigamikil, en heMdarend-
urskoðun á stjómarSkránni hef-
ur aldrei farið fram. I sambandi
við lýðveldisstofnunina var fyrir-
fyrir ’74
hugað að íramkvæma slíka end-
urskoðun og að setja landini;
nýja stjómarskrá. En úr því
varð ekki.
Stjórnarskrá ÍSlands er úrelt
um marga hluti, sem eðlilegt er.
Þær 'gjörbreytingar hafa orðið
síðan er hún var sett varðandi
þjóðlíifið aMt, huigmyndir manna
um atvinnumál, stjómmái og fé-
lagsmál, viðhorf ríkisvaldsins
gagnvart fólkinu og mannrétt-
indi, og margt þarf að endur-
Skoða og breyta og öðru við að
auka og gera nýmæli.
Um leið og það er vndirstrik-
að, að mieð tillögu þessari er ráð-
gerð endurskoðun á öMrum
ákvæðum stjómarskrárinnar,
skul'u hér rakin noikkur atriði,
sem ffliutningsmaður vilil sérstak-
liega benda á tU aithugunar:
1. Skipun Aliþingis, hvort þimig-
ið Skuli vera ein mállstofa; starfs
hættir Alþingis og starfsaðstaða.
2. Kjördæmaskipun. Kannað
sé með hliðsjón af íslenzkri
reynsliu og úrlausnum annarra
þjóða, hvort umnt sé að sam-
ræma á viðhl'íitamdi hátt einmenn
ingskjördæmi og Mutifaililskosn-
inigar.
3. Kosninigarréttarskiilyrðin.
4. Kosningas'kylda, hvort á
móti kosningarrétti eigi að
Skylda hvem kjósanda tM þess að
neyta atkvæðisréttar að forfalla-
lausu'.
5. Þimgræðið, hvort setja skuli
í stjómarskrána regliuir um þing-
ræðið og um heimild forseta til
þess að skipa minnihiutastjóm
og utanþirags- eða embætt!s-
mannastjóm. Athuga þarf leiðir
tiil þess að draga úr hættu á Iam.g
varandi stjómarkreppum.
6. Þimgflokkar err orðnir svo
mi'kiilvægur þáttur i störfum Al-
þingis og stjóm þjóðmáíla, að eðli
legt er, að i stjómartskránni séu
reglur um starfsemi þingfiokika,
réttindi og skyldur.
7. Fjárlög. Lögfest verði í
stjónnarskránni, að fjárlög skuili
afgreidd frá Alþingi, áður en
fjárhagsárið hefst, þ. e. fyrir
áramót. Athugaðar sér leiðir til
þess að takmarka útgjaldahækk-
anir.
8. Vemd iýðræðisins.
9. Þjóðaratkvæði. Settar verði
um það reglur, hvenœr heimilt
Á FUNDI sameinaðs þings í gær
fór fram atkvæðagreiðsla um
þingsályktunartillögu Sjálfstæð-
isflokksins um öryggismál ís-
lands. Var tillögiinni vísað til 2.
umræðn með 43 atkvæðum gegn
9 atkvæðum þingmanna Alþýðu-
bandalagsins:
Tillögugreinin er svolhljóðandi:
„ Alþin.gi ályktar að fela hverj-
u;m þeirra þin.gflokka, sem styðja
þátttöku Islands í Atlantslhafs-
bandalaginu, að tiilnefna einn
fuiltrúa, sem sfculi starfa með
uitanriikisráðherra í viðræðum
við Bandaríikjamenn og aðrar
þjóðir bandalagsins um enciur-
Skulí eða Skylt að bera mikiivæg
mál undiir þjóðaratikvæði.
10. Vaidsvið og verkefni for-
seta Istands. Meðal annars verði
endurskoðuð núgMdandi ákvæði
stjómarskrár um staðfestingu
iaga og synjun förseta.
11. Ármaður ríikisins, hliðstæð-
ur umiboðsmanni þjóðþinga í ná-
g.rannalönduim, hafi með höndum
eftirlit með starfsemi stjóm-
valda, til öryggis borgurum lands
ins.
12. Dómsskipun. Ákveðið verði
í stjórnarskránni, að Hæstirétt-
ur sé æðsti dómstóll í íslienzkum
miállium og hve margir séu dóm-
arar þar. Grundvailarskipun
dómsvaldsins verði ákveðin í
stjórnarskránni og reynt að
tryggja eftir fönigum, að dómar-
ar séu öliium óháðir og sjáií-
stæðir i starfi.
13. 1 stjómarskránni verði
ákveðið, að dámstdlar skeri úr
ágreiningi um það, hvort lög séu
samrýmanleg stjómarskránni.
NÝLEGA lagði ríkisstjórnin
fram á Alþingi frunivarp til höf-
nndarlaga. Frumvarpið var tekið
til fyrstu umræðu í neðri deild
í gær. Menntamálaráðherra,
Magnús Torfi Óiafsson, fylgdi
frumvarpinu úr hlaði, en síðan
urðu nokkrar umræður um
frumvarpið. Er samkvæmt því
gert ráð fyrir því, að réttur höf-
unda sé aukinn verulega og
hann gerður skýrari, sérstaklega
hvað varðar útgáfu og birtingu
hugverka. Frumvarp þetta er nú
borið fram í þriðja sinn, en á
því hafa verið gerðar nokkrar
breytingar, og það fært til sam-
ræmis við nýjustu gerð Bernar-
sáttmálans frá 1971. Á frumvarp
ið því að fullnægja alþjóðleg-
um kröfum um hötfundarrétt,
eins og þær koma fram í sátt-
málanum.
Frumvarp um höfundarlög var
fyrst borið fram árið 1962, en
hlaut þá ekki afgrei ðslu. Var
það frumvarp samið af Þórði
Eyjólfssyni hæistaréttardómara,
en þáverandi mienn.tamálaráð-
herra, Gylfi Þ. Gíislason, hafði
samkvæmt röksbuddri dags.krá
neðri dei'Idar, falið honum að
semja frumvarpið 1959.
Skoðun á varnarsamningi Islands
og Bandaríkjanna á grundvelli
No r ðu r - A11 an t sha fssaim n i n gis in s,
þábttöku íslands í störfum banda
lagsins og skipan öryggismálla
landsins."
Lauk fyrri umræðu um þessa
tillögu sl. fimm'tudaig, en þá var
atkvæðagreiðslu frestað.
Þá fór fram atkvæðagreiðtsla
uim þi n.g.sál ykt unartil iög u Alþýðu
flökksins um öry.gigiismál lslan.dis,
Og var henni vísað ti'l 2. umræðu
með 49 saimlhljóða atkivæðum.
Báðum tiillög'un um var vtísað
tiil AJlSherjarnefndar.
14. Almiemniir dómistölair eða
Hæstirétbur eimn dæmi i máluim
út af embættisrekstri ráðherra
15. Hæstiréttur, en ekki Al-
þingi, Skeri úr um lögimæti al-
þin.giSkosninga og kjörgenigi
þingmanna.
16. Ákveðið. verði í stjómar-
skránmi, að óháður embættiism.a3
ur, saksóknari rikisins, fari me3
ákæruvaldið.
17. Skýr ákvæði verði sett um
stöðu sveitarfélaganna í því
skyni að tryiggja sjálfsfOrræð'i
þeirra. Jaifmframt séu athugaðar
hugmyndir og tilliögur urn nýja
umdæmaskipun eftir fjórðumig-
uim, kjördæmuim og öðrum mörk
uim.
18. Athugað verði, hvemiig
dreifa megi váldi og verkefnuim
hins opinbera, sbr. m. a. 17. l'ið,
og koma í veg fyrir samsöfnum
valds og verfcéfna á fáa staði og
fárra hendur.
Eftir að frumvarpið fná 1962
var samið, hafa orðið ýmsar
breytin.gar á erl'endum og ajlþjóð-
iegum höfundarrétti. Skipti.r þar
mestu nuáli, að á ráðsbefnu Bern-
arsambandsríkjanna, sem haldin
var í Stokkihólmi 1967, voru sam-
þykktar víðtækar breytimigar á
Bemarsáittmálanum. Nokkrar
breytingar voru enn geirðar á
sáttmálanum á ráðstefnu sömu
ríkja í París 1971.
Á árimu 1970 fól þáverandí
mennbamálaráðhenra, dr. Gylifi
Þ. Gislason, þeim Knúti Hail'lis-
syni, deMdarstjóra í mennta-
málaráðuneytinu, Sigurði Reynl
Péturssyni, hæstaréttarlög-
manni, og dr. Þórði Eyjólfssyni
að taka frumvarpið frá 1962 til
endurskoðunar og gera á því
þær breytingar, sem hæfa þættu,
m. a. með tilliíi til hreytinga,
sem gerðar höfðu verið á Bern-
arsá'ttmálanum. Urðu þeir sam-
miála um allmargar breytiinigar
á frv., og var það síðan lagt
fyrir Alþingi 1970, en hilaut ekki
afgreiðslu. Nú hafa sömu menn
enn athuigað frv. að beiðní
menntamálaráðlherra, Magnúsar
Torfa Ólafssonar, og gert á því
nokkrar breytingar, m. a. sam-
kvæmt tillögum frá Rílkisútvarp-
imu, og er frv. nú lagt fyrir Al-
þingi í því fbrmi.
I umræðunum um frumvarp-
ið, spurðist Gyifi Þ. Gíslason fyr-
ir uim það, hvort Rikisútvarpið
hefði formlega samlþýkkt, að
fruimvarp þetta næði nú fram að
ganga. Upplýsti hann, að í þau
tvö Skipti sem frumvarpið hefði
verið lagt fram áður, hefði
siíkt samþykki ékki legið fyrir,
og hefði það heft framgang máls
ins. Þá spurðist Gyflfi einnig fyr-
ir um það, hvort þrömgur fjár-
hagur Ríkisútvarpsims nú, hefði
þau áhrif, að samdráttur yrði á
útsendingum sjómvarpsins.
Menntamálaráðherra, Magnús
Torfi Ólafsson, sagði að sér hefði
verið tjáð, að Ríkisútvarpið gæti
sætt sig við núverandi mynd
frunwarpsins, enda hefði við síð-
usbu endurskoðun þesis verið tek-
ið íiilit til sjónarmiða þess.
Þá taldi ráðherra að slæmur
fjárhagur stofnunarimnar hefðí
ékki samdrátt á útsendingatíma
i för með sér. Hins vegar gæti
hann haft þau áhrif, að frestað
yrði lemgimgU' útsendinigatima
sjónvarps.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 53., 55. og 57. tölublaði Lögbirtinga-
blaðsins 1971 á Lymgheiði 16 þimglýstri eign Báru Böðvars-
dóttur, fer fram á eigninni sjálfri mánudaginn 17. apríl
kl. 15.30.
Bæjarfógetinn í Kópavogi.
Fiskiskip
Til sölu: 300, 270, 250 lesta fiskiskip. Höfum kaupanda að
góðum dragnótabát, aflt að 46 lestum.
FISKISKIP, Austurstræti 14, 3ja hæð.
Símar 22475 — 13742.
Tæknifræðingar — TæknifræHingar
Að gefnu tilefni er tæknifræðimgum eindregið bent á
að hafa samband við skrifstofu Tæknifræðingafélagsins
áður en þeir ráða sig hjá Rafmagnsveitum Ríkisins.
Taeknifræðingafélag Islands.
Tilkynning frá
Hjukrunorskóla íslonds
Umsóknareyðublöð skólarts verða afhent dagana 14.—29.
apríl frá kl. 9—18 á virkum dögum.
Undirbúnimgsmenmtun skal helzt vera 2 vetur í fram-
haldsdeild gagnfræðaskóda, hliðstæð menntun eða meiri.
Skólastjóri.
*________________________________________________
ÖryggisniálatilL sjálfstæðismanna:
VISAÐ TIL
2. UMRÆÐU
— þingmenn Alþýðubandai. á móti
Framhaid á bls. 25
Frumvarp til höfundalaga:
Réttur höf unda aukinn
og gerður skýrari