Morgunblaðið - 12.04.1972, Blaðsíða 23

MORG UMBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. APRfL 1972
23
að kunnur hestamaður kom til
m.ín á síðasta Æjórðungsinróti
nyrðra, sem haldið var að ELn-
arsstöðuim. Sagði hann við mig:
„Þetta mót er fyrst og fremst sig
ur ifyri.r Hólmjárn." Það var
rébt. Þar komu margir úivals-
gripir fram af stofni hans.
H.J. Hölmjám lagði gjarnan
málefn'um hestamanma lið á fileiri
sviðum en hrossarælkt. Hann rit-
aði m.a. ágætan greinaflökk í
tflmarit L.H. Hestánn okkar.
Fjallaði igreinaflokkur þessi u,m
hrossarækt og erlend hestakyn.
Eftir síðasta landismót L.H. fór
ég þess á leit við hann, að hann
semdi igrein fyrir ritið og skyidi
hún fjalla um aðdraiganda að
stwfnun L.H. og fyrsta landsmót
þess, sem haldið var á Þingvöll-
u.m 1950 og Hölmjárn stjórnaði
af rögigisemd og skörungsskap.
Vegna veikinda hans, gat
þó ekki orðið af þessu, en síð-
ar sendi hann mér langa og
greinangóða ritgerð um þettia
efni. Mun hún er tímar
líða verða LjH. ómetanleg sögu-
leg heimild. Vænti ég þess, að
stjóm LJH. sjái sér fært að láta
hana koma fiyrir almenningssjón
ir t.d. á aldanfjiórðungsaf-
mæli L.H.
Nú er H.J. Hólmjám allur.
Það hygg ég, að honum hafi ver
ið gleði við ævilok að sjá vax-
andi áhuga 'landsmamna á hesta
mennsku og sjá samtök þeirra
blómstra og eflast til stærri og
stærri átaka. Og hitt hefur ekki
siður verið honum gleðiefni að
viita hrossastofn sinn í hönd'um
ungra áhuigamanna, sem
vissulega munu halda áfram á
þeirri braut, er hann lagði
ótrauður á.
Fyrir hönd L.H. vil ég þakka
H.J. Hlðlmjiám ómetanlegt braut
ryðjandastarf, og ættingj'um
hans, vinum og vandamönnum
(filyt ég fylistu samúðairkveðjur.
Albert Jóhannsson,
föntn. L.H.
Fregnin urn andllát H.J. Hólm-
járns barst hingað að Hólum á
öldum ljósvakans fyrir nokkr-
uim diögum. Ýmsir munu verða
ifiil þcas að minnast Hólmjáæns
og rekja æviatriði hins látna
heiðurs- og merkismanns. Mun
ég því ekki gera æviferil Hóilm-
j'árns að umræðuefni nema að
mjög litlu leyti. Tiligangur minn
er fyrst og fremst sá að færa
honum þakkir Bændaskólans á
Höl'um og þakkir Hrossakyn-
bótabús rílkisins, sem hér
er starfandi fyrir öll hans störf
í þáigu þessara stofnana.
H.J. Hólmjárn var kenn-
ari við Hólaskóla 1914—1916 í
tfjarveru föður síns, sem
var einn af kennurum skólans
en sat þessi ár á þingi fyrir
Skagfirðiniga. Hólimjám var aft-
ur kennari við Hólaskóla 1963—
1968 og á sfcólinn honum þakk-
ir að gjalda fyrir ved unnin
störf. Hann var einn allra bezt
menntaði búvísindamaður á
landi hér og er mér vel fcunn-
ugt um, að hanni fylgdist manna
bezt með ölilum nýjunigum á því
sviði, keypti erlend tlímarit og
toækur um landlbúnaðarmái,
einkum búifjámæíkt, sem hin sið-
ari ár var honum hugleiknust af
fræðigreinum hans. Það sýndi
hann og í verki, er hann gekkst
fyrir stofnun Landssamibands
hestamannaféllaga árið 1949 og
var hann formaður þess til 1951.
Árið 1950 skipulagði Hólmjám
fyrsta Landsimót hestamannafé-
laga, sem haldið var á Þingvöll-
um og stjómaði því. Vann hann
þar ómetanleigt brautrýðjanda-
starf.
Árið 1963 gerðist Hólmjám
toóndi á Vatnsleysu í Viðivíkur-
hreppi í Skagafjarðarsýslu og
bjó þar, unz hann brá búi s.l.
haust, seldi jörðina og filufitist
til Reykjavíkur. Frá 1963 til
1968 dvaldist hann þó að vetr-
inu.m á Hólum við kennslu og
varð bú hans smáim saman ein-
gönigu hrossabú — hrossakyn-
bótabú. Er ég þar kominn að
öðru megtnatriðiniu, sem ég vildi
vokja athygii á. — Hólmjárn
hóf hreiinræktun hrossa af
Svaðasfiaðastoifni á Vatnsleysu
og voru hross hans, Vatnsfeysu
hrossin löngu lanidiskunn og
margviðurkennd og verðlauiiuð
á hrossamótum og sýning-
um. Frá honum er og íkaminn
kjaminn í Hrossakynibótabúiinu
á Hólum og ber mér því fJh.
>eirrar stofnunar að þakka
Hólmjám óeigmigjamt braut-
ryðjandastanf í þágu íslenzkrar
hrossaræktar.
H.J. Hólmjám var emdægur
vinur og velunnari Hólaskóla
og Hölastaðar, enda tenigd-
■ur sitaðn'um sterkum böndum firá
ungum aldri. Ættfólki Hóflm-
jáms ölI'U og vinum sendi ég
með þessum Mnum hugheilar
samúðaiikveðj'ur héðan frá Hód-
um.
Haraldur Árniason.
Hólmjárn sýndi mér eiitt sinn
ljósmynd af Hólapiltum frá ár-
inu 1896. Þar var faðir minn
meðal nemenda. Fyrir miðju sat
skeggjaður og fyrirmannleg-
ur skólastjórinn og á hnjám
hans sonur hans, fimm ára
hnokki. Siðan myndin var tek-
in hefur mikið vatn til sjávar
runnið og nú er sonurinn, Hólm-
járn Jósefsson Hólmjárn, lagður
til hinztu hvílu, eftir svo mikið
og margþæfit ævistarf, að til sif-
reka verður að telja.
Sem framkvæmdastjóri Félags
íslenzkra iðnrekenda um 11 ára
skeið, kynntist ég félags-
málafrömuðinum, iðnrekandan-
um og, frjálshyggjumanninum
Hólmjárni, eir reyndist ráðholl-
ur og ágætur I samstarfi, enda
hafði hann menntun og starfs-
reynslu umfram flesta aðra.
Skapheitur var hann, og átti
því létt með að afla sér andmæl
enda í afstöðu til manna og mál-
efna, en aldrei svo, að neinn
erfði það við hann.
Harin fylgdi ávallt þeim mál-
stað, er hann taldi réttastan, án
tillits til vinsælda eða hagnaðar.
Mér er ljúft að minnast sam-
starfsstunda okkar fyrir 20 ár-
um og sameigLnfeigrar baráttu
fyrir máfefnum iðnaðarins, en
Hólmjárn átti um skeið sæti i
stjórn F.l.I. á einhverjum mestu
umbrotatímum I sögu félagsins,
og vann þar mikið sköpunar-
starf.
En mér er ekki síður ofarlega
í huga, er Hólmjám bauð mér
að heimsækja sig að Vatnsleysu
I hitteðfyrrasumar, þar sem
hann bjó einn hinu mikla hrossa
búi, og sýndi mér hvernig hann
hafði tamið ótemjurnar við að
hlýða kadli í högum úfii, og hve
fagurlega áratuga ræktun hafði
sett svip á hvern einstakling I
70 hesta stóði.
Það var unaðslegt að eiga við
ræður við aldinn, íslenzkan
höfðingjann, þennan sólarhring,
sem ég átti þarna viðdvöl.
Slí'k minning er mikils virði.
Ég kveð þig, gamli vinur, og
óska þínum nánustu allr-ar bless
unar.
11.4."72,
PáU S. Pálssom,
H.J. Hólmjám er láitinon á 82.
aldursári. Með honum er horf-
inn sérstæður persówuleiki og
óvenjulegur atgervismaður um
gáifur og menntun. Hann stund-
aði ■ungur háskólanám í land-
búnaði í Danmörku og síð-
■ar framhaidsnám, starfaði þar
siðan um árabil, unz hugurinn
dró hann heim ti.l átthaganna
sikömimu fyrir 1930. Settist hann
þá að í Reykjaivík og igerðist um
svifamikill á ýmsum sviðum at-
vinnu- og félaigsmála.
Ég (kynntist Hölmjámi fyrst
fyrir um það bii 20 árum, og
hin síðustu árin var með ofcfc-
ur náin vináitfia. Hitti ég hann
oift til þess að njóta samvista
hans, og tiil þess að fræðast aí
hionum um hin margvísileigustu
efni, en einkum þó hrossarækt.
Hólmjárn var mjög vel máli far
iwn og ágætlega rififær. Hann
var vinfastur og tryggur í lund
en jafniframt skaþheitur. Hann
var eLnaröur og ákveðinn og gat
stundium verið noikkuð óvæglnn.
einfcum S kappræðum þegar hon
um fannst hallað réttu máli eða
famar krókaleiðir að réttu
marfci, að ég tali nú ekki um,
þegar reynt var að flæfcja mái
með orðgnófit og málskrúði.
Jafnfraimit var hann þá gairnan-
samur og fyndLnn, og var ðkki
laust við að hann gæti valdið
sárindum, sem sumir áttu erfitt
með að gleyma. En Hófimjám
kippfii sér ekki upp við þetta og
datt aldrei ! hug að viikja af
réttri leið tii þess að afla sér
vinsælda, Skýr hugsun og rök-
festa mótuðu fremur öðru mál
hans, og var hann þvi ágætur
fræðari og vinsæll af nemend-
um síniurn.
í barnæsku kynntíst Hóttm-
jám hestum eins og þeir gerð-
ust beztir heima í Skagafirði og
bundust þar þau bönd, sem
aldrei slitnuðu. Á námsárum sín
'Uim lagði hann jafnan ríka
áherzllu á ailt, sem laut
að hrossarækt, og naut þá til-
sagnar víðkunnira sérfræðinga í
þeirri grein, og alia ævi siðan
var hann að bæta við þekkingu
sína á þessu sviði. Veit ég eng-
an mann með jafin yfir-
gripsmiikla þekkingu á ölt-
um sviðum hrossaræktar. Svo
vel þekkti hann beina- og
vöðvabyggimgu hestsins og
hreyfingarfræði að undrum
sætti, og var jafnframt ágætlega
heima í öllum greinum kyn'bóta-
fræðinnar.
EftLr rúmlega 20 ára dvöl í
Reykjavíik, fluttrist Hólinxjám
norður á föðurleifð sína, Vatns-
’ leysu í Viðví'ku rsveiit, og
hóf þar búslkap sexitugur
að aldri. Tók hann þá fyrLr al-
vöru að sinna ræktun
reiðhrossa sem hann hafði
reyndar stundað nokkuð alla tíð
eftir heimkomu sína frá Dan-
mörku. Þekking hans og reynsfia
höfðu sannfænt hann uim það, að
afrekageta hesta stæði að ööru
jöfmu i nánu sambandi við bygg
ingu þeirra, og hafði hann mót-
að sér ákveðnar hugmjmdir um
það, hvernig skagfirzki reiðhest
urinn gæti beztur orðið. Safn-
aði hann nú samarn hrossum af
Svaðastaðastofni, sem hann
taldi að henitað gætu tifi fram-
haldsræktunar. Hér var farið
eftir þeirri grundvallarregl'u
kynbótafræðinnar að setja sér í
upphafi ákveðið markmið og
stefna síðan að þvi með mark-
vissu úrvali. Voru þá eLngöngu
sett á þau afkvæmi, sem töld-
ust marfca spor í átt að lokatak
marki. Var honum ljóst, að hér
var þrotiaust starf fyrir hönd-
um og lamgt til lokaáfanga. Það
vita allir, að þessi leið er kostn
aðarsöm, enda fór það svo að
Hólmjárn, sem hafði farið norð-
ur vel efnum búinn, sneri aft-
ur eftir tvo áratugi félítifil og
farinn að heilsu. Aldrei naut
hann neimna styrkja, en varð
sjálfur til þe.ss að sfiyðja hið op-
inbera, er hann lagði Kynbóba-
búinu á Hólum til, fyriir lágt
verð, þær hryssur, sem
urðu megin uppistaða þess.
Gerði hann sér vonir um það,
að búið mundi er fiímar liðu geta
sýnt glæsilegan árangur mark-
vissrar ræktunar. Hólmjárn
hfiaut margvíslegar viðurkenn-
ingar fyrir hross sin á sýning-
um og Landssarwband hesta-
manna gerði hann að heiðursfé-
laga sinuim fyrir frábær störf.
Það er vissa min, að starf hans
mumi á komandi árum bera
þann ávöxt, að hans verði jafn-
an minnzt sem mikifihæfs braut-
ryðjandia í sögu islenzkrar reið-
hestaræktar.
Heilsu Hólmjárns hrakaði
óðum síðasta árið, og ekki getok
hann þess dulinn að hverju dró.
Hann tök öriögum sínurn með
karlmennsku og æðruleysi og
jafnvel gamansemi stundum.
Var því til hins siðasta ávaiiit
hressandi að heimsækja hann,
hvernig sem á stóð. Þá sjaldam
heiilsan gaf honum tóm til, vann
hann að ritgerð uim bestadöma,
og hafði fufilan hug á að ljúka
henni fyrir vorið. Hóimjárn
taidi sig ekki trúaðan á venju-
lega vLsu, en manndómur og heið
arleiki voru það veganetsti, sem
hann fékk ungur í föðurihúsum,
og dugði það honum aLIa ævi.
Þeir sem kynntust tanum bezt,
munu af þaikklæti geyma minn-
ingu þessa mæta manrus.
Haukur Ragnarsson.
H.J. Hóimjám, mágur minn og
vinur, er til moldar borinn í dag
(12.4.). Hann hafði um umdan-
farin ár kennt sj'úkleika þess,
sem varð honum að aldurtila.
HóLmjárn var fæddur 1. febr-
úar 1891 að Bjamastöðum i
Kolbeinsdal, Skagafitði. For-
eldrar hans voru þau hjónin
Jósef J. Björnsson, fyrsti skóla
stjóri bændaskólans á Hólum og
kennari, lengi þingmaður Skag-
fLrðimga og Hólmfríður Bjöms-
dóttir frá Ásgeirsbrekfcu, dugn
aðair- og gáfukona. Móður sinn-
ar naut hann ekki lengi, hún
lézt er hann var aðeins þriggja
ára. Faðir hans kvænfiist aftur
Hi'ldi Björnsdóttur hál'fsysfi-
ur Hólmfríðar, sem reynd-
ist stjúpbömium sínum sem
bezta móðiir. Ólst hann upp í
stórum systkinahópi á mann-
mörgu myndar- ag menn-
ingariheimili.
Árið 1909 útskrifaðist Hólm-
jám sem búfræðimgur frá bænda
skölamum á Hólum aðeins 18 ára
gamalíl.
Árið eftir fer hann utam og
stundar bðklegt og verklegt nám
í búfræðum í Dammörku og lýkur
'kaindidatspróifi frá Búnaðar-
'háskólan'um í Kaupmanna-
hiöfm 1914. Kemur þá heim og
gerist kennari við Hölaskóla i
stað föður síns Jósefs Bjöms-
sonar, sem þá sat á ALþimgi.
Árið 1916 fer hann enn utan
og stundar þá framhalds-
nám við Landbúnaðarháskólann
í Kaupmannahöfn í undirstöðu-
visindum með lokaprófi í land-
búnaðarefnafræði (1919). Effiir
það starfar Hólmjám í Dan-
mörku sem efnafræðingur við
Statens Planteavfislaboratoriuim
í Kaupmannahöfn frá 1919—1921.
Og sem fiorstöðumaður fyrir Jord
brugslaboratoriet friá 1921—
1928.
ÖLl árin, sem Hólmjám dvald
ist í Kaupmannahöfn vann hann
mjög að eflinigu Islendingafélags
ins þar, otg var fbnmaður þess
um árabifi.
Heim tifi Islands kom hann ár
ið 1928 og byrjaði þá stíörf hér
í Reykjavífc við uppbyggingu
iðnaðar og margháttuð félags-
og framfaramál, en eflaust verð
ur þeirra starfa Hólmjárns
minnzt af öðrum.
Árið 1952 fluttist HóLmjám
r orður í Skagafjörð ásamt seinni
konu sinni Elímu Guðmoundsdótt
ur og unguim syni þeirra, Jóisef
Jóni, þar sem hann hafði keypt
bújörð föður síns, Vatnsleysu í
Viðvíkursveit. Á Vatnsleysu hóf
hann margs konar umbætur á
jörðiinni, ræktun, framræslu
lands, igirti og verndaði gróður.
HneLgðist búskapur hans að
hynbótum sauðfjár og góðhesta.
Jafnhfiiða búskapnum stundaði
hann kennarastörf á Hófi'um á
vetrum.
Efitir að HóLmjám hætti bú-
skap ag bennsLustörfuim, fl'Utitist
hann nú á síðasta ári hingað tiil
Reykjavikur. Festi hér kaup á
í'búð og naut þess að vera í ná-
lægð sinna góðu og gjörvulegu
barna frá fyrra hjónabandi Her-
varar og Amar.
Hólmjám var óvenju einarð-
ur í framkomu. Skapriikur
hreinn og beinn, málsnjafii
og rökfastur, enda gagwmemwt-
aður gáfu- og drengskaparmað-
ur.
Ungur að árum kynntist ég
Hólmjámi, þá strax og æ síðan
reyndist hann mér sem eLnlæg-
ur vinur og ljúfmenni, sem ég
þakka nú að leiðarfiakum.
Vinir og vamdamenn geyma
og blessa minningu hans um
ólkomin ár.
Ástvinum hans vottum við
hjónin okkar dýpsfiu samúð.
Ragnar Jóliaimesson.
Fró barnnskólum Reykjavíkur
Innritun sex ára bama (f. 1966) fer fram í barnaskólum
borgarinnar (Æfingaskóli Kermaraskólans meðtalinn)
dagana 13. og 14. april n.k. kl. 16—18.
Föstudaginn 14. apríl kl. 16—18, fer einnig fram inn-
ritun bóima og unglinga á fræðsluskyldualdri, sem flytj-
ast mLlli skóla fyrir næsta vetur. (Sjá nánar í orðsend-
ingu, sem skólamir senda heim með bömunum).
Fræðsiustjórinn i Reykjavík.
Auglýsing um
áburðarverð 7972
HeiLdsöLuverð fyrir hverja smálest eftirtalinna áburðar-
tegunda er ákveðið þannig fyrir árið 1972.
Við skipshlið á Afgreitt á bíla
ýmsum höfnum í Gufunesi
umhverfis Land
Kjami 33.5% N kr. 8.420— kr. 8.480—
Þrífosfat 45% P2O5 — 7.240.— — 7.400—
KaU klórsúrt 60% K-_>0 — 5.260— — 5.420—
Kalí brst. súrt 50% K2O — 6.820— — 6.980—
Túnáburður 22 — 11 — 11 — 7.840— — 8.000—
Garðáburður 9 — 14 — 14 — 7.240— — 7.400—
Tvigild blanda 26 — 14 — 8.340— — 8.500—
TvígiLd blanda 23—23 — 8.760— — 8.920—
Kalkammon 26% N — 6.920— — 7.080—
Kalksaltpétur 15.5% N — 5.160— — 5.320—
Þrígild blanda 12—12—17 + 2 — 8.960— — 9.120—
Þrígild blanda 15—15—15 — 8.940— — 9.100—
Tröllamjöl 20.5% N — 10.360— .— 10.520—
Uppskipunar- og afhendingargjald er ekki innifalið I ofangreindum verðum fyrir áburð kominn á ýmsar hafn-
ir. Uppskipunar- og afhendingargjald er hins vegar irrni-
falið í ofangreindum verðum fyrir áburð, sem afgreidd-
ur er á bíla í Gufunesi.
ÁBURÐARVERKSMIHJA RlKISINS