Morgunblaðið - 30.06.1972, Síða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 1972
Úítgofandi hf Árvakur, Rfeykijavík
Pra'rryk.vaMTi da »tj óri Haraidur Sveins«on.
RitSitfórar Mattlhías Johannossen,
Hyifóllfur Konréð Jónsson.
A&stoðarritstfóri Styrm'ir Gurvrtarsson.
Rhstjórrtarfullórói twrbjjönn Guðmundsson
Fróttastjóri Björn Jóthannsson
Augiýaingeatifóri Árrri Garöar Kristinsson.
Ritstjórn og aifgreiðsia Aðoistreati 6, sími 1Ó-100.
Augöýsirvger Aðalwtr'æti 6, sfmí 22-4-80
Ásíkrrftargjafd 226,00 kr á 'mánuði innanlands
I tousasöTu 16,00 Ikr eirvtakið
Tniestum var ljóst, þegar nú-
verandi ríkisstjórn var
mynduð fyrir um það bil ári,
að fljótlega myndi síga á
ógæfuhliðina. Þrír ólíkir
flokkar stóðu að stjórnar-
mynduninni, og þegar áður
en þeir komu sér endanlega
saman um samstarf og mál-
efnayfirlýsingu, var ljóst, að
erfitt yrði að sætta hin ólíku
sjónarmið, sem flokkar þess-
ir hafa haldið á loft. í mál-
efnasamningi stjórnarflokk-
anna var t.a.m. strax lýst yf-
ir því, að þeir væru ósam-
mála um grundvallaratriði
utanríkisstefnunnar. Þannig
var það frá upphafi nokkuð
víst, að svo ósamstæðir flokk-
ar gætu ekki tekið viðfangs-
efnin föstum tökum.
Til viðbótar þessum atrið-
um kom svo, að verulegur
persónulegur rígur hafði um
langt skeið verið milli ein-
stakra manna, sem tóku sæti
í ríkisstjórninni. Þannig birt-
ust t.d. skömmu fyrir stjórn-
armyndunina greinar eftir
Magnús Kjartansson, þar sem
hann lýsti forystumönnum
Framsóknarflokksins sem
stækasta afturhaldi í íslenzk-
um stjórnmálum. Á sama
tíma mátti lesa yfirlýsingar
Hannibals Valdimarssonar
um, að Alþýðubandalagið
væri sprottið af stólparót
Kommúnistaflokks Islands.
Hannibal lýsti ennfremur
Magnús Kjartansson og aðra
foringja Alþýðubandalagsins
örgustu kommúnista og and-
stæðinga lýðræðis og þing-
ræðislegra stjórnarhátta.
Persónuleg ágreiningsefni
gerðu stjórninni því einnig
erfitt fyrir frá upphafi.
Að vonum var því ekki vel
spáð fyrir ríkisstjórninni.
Menn óttuðust vissulega, að
þetta sundurlyndi myndi
leiða til fálmkenndra stjórn-
arathafna og lítillar festu í
vinnubrögðum. í öðru lagi
gat það ekki horft til heilla,
hversu mikil völd féllu í
hendur kommúnistum, eins
og Hannibal Valdimarsson
hefur nefnt forystumenn Al-
þýðubandalagsins. Það gaf
þegar vísbendingu um stór-
aukinn sósíalisma og mið-
stýringu stjórnmála- og fjár-
málavalds eins og raunar
komið hefur á daginn.
Óánægjan og sundurlyndið
milli stjórnarflokkanna hef-
ur smám saman farið vax-
andi. Síðustu vikur hefur
þessi óeining magnazt til
mikilla muna og víða komið
opinberlega fram. Fyrir
skömmu réðst Nýtt land, mál
gagn Hannibals Valdimars-
sonar, að Lúðvík Jósepssyni
vegna nefndar, er hann skip-
aði til þess að endurskoða
bankakerfið. Blaðið gaf í
skyn, að hér væri um sýndar-
mennsku að ræða og ekki
væri að vænta umbótatil-
lagna frá nefndinni.
Nýtt land hefur einnig ráð-
izt harkalega að Lúðvík
Jósepssyni vegna þróunár
verðlagsmálanna. Blaðið hef-
ur haldið því frpm, að ríkis-
stjórnin hafi algerlega misst
tökin á verðstöðvuninni og
ennfremur krafizt þess, að
stjórnin sneri við af þeirri
braut, sem hún er nú á. Af
sendinga frá Keflavíkurflug-
velli. Þessi yfirlýsing varpar
sama tilefni hefur Nýtt land
fullyrt, að Lúðvík Jósepsson
hafi brugðizt launþegum í
landinu og stuðlað að því að
gera þá ríku ríkari á kostnað
þeirra, sem minna mega sín,
eins og það var orðað.
Óneit.anlega hefur málgagn
félagsmálaráðherrans hér
haft í frammi mjög harðvít-
ugar árásir á viðskiptaráð-
herrann, sem á sama tíma
hefur haldið því fram, að allt
væri í stakasta lagi í efna-
hagsmálum þjóðarinnar. Þeg-
ar skoðanir stjórnarflokk-
anna stangast á með þessum
hætti er lítil von til þess að
unnt verði að taka á þeim
vandamálum með festu, sem
nú blasa við í efnahags- og
verðlagsmálum.
Þá hefur það gerzt fyrir
skömmu, að einn af fulltrú-
um stjórnarflokkanna í út-
varpsráði hefur sakað tvo
ráðherra fyrir að brjóta lands
lög á hverjum degi vegna að-
gerðarleysis þeirra við stöðv-
un útvarps- og sjónvarps-
enn ljósi á þann mikla ágrein
ing, sem er innan stjórnar-
liðsins, um stefnuna gagnvart
varnarliðinu í Keflavík. Ljóst
er t.a.m. að nokkrir þing-
menn st j órnarf lokkanna
munu ekki greiða atkvæði
með uppsögn varnarsamn-
ingsins að óbreyttum aðstæð-
um. Sterk öfl innan Fram-
sóknarflokksins og Samtaka
frjálslyndra og vinstri manna
eru sama sinnis og vilja ekki
að varnarliðið hverfi á brott
að svo búnu.
Enn er vitaskuld djúpstæð-
ur ágreiningur innan stjóm-
arinnar um það grundvallar-
atriði utanríkisstefnunnar,
sem fólgið er í aðild íslands
að Atlántshafsbandalaginu.
Þannig birtist óeiningin á
öllum sviðum.
Upplausnarástandið innan
Framsóknarflokksins, forystu
flokks ríkisstjórnarinnar, bæt
ir svo gráu ofan á svart. Þar
eiga sér nú stað hörð átök
milli vinstri og hægri fylk-
inganna í flokknum. Til
marks um þá hörku, sem
færzt hefur í þann leik, má
nefna, að nýlega sagði einn
af andstæðingum vinstri afl-
anna í grein í Tímanum, að
málflutningur þeirra bæri
vott um „ómengaðan fas-
isma“.
Þegar þessar staðreyndir
eru hafðar í huga, er ekki
nema eðlilegt, að ríkisstjóm-
in standi ráðalaus gagnvart
þeim viðfangsefnum og
flóknu vandamálum, sem nú
bíða úrlausnar.
ÓEINING í STJÓRNARLIÐINU

(
\ \ í
/Sf"
/1
í
i
/
0

/S*---"
forum
world features
og staða mannsins
Mengun
Eftir John Hillaby
Höfundur eftirfarandi grein-
ar er kunnur fyrir skrif sín um
náttúrufræði og hvað eina sem lýt-
ur að þeirri fræðigrein. Hann er
höfundur hinnar kunnu bók-
ar NATURE AND MAN sem kom
út fyrir tólf árum.
Mengun fer um heiminn eins og
logi yfir akur. Fiskur deyr í ám i
fjöllum Noregs af völdum rigning-
ar, sem ber með sér eiturefni frá
verksmiðjum í Bretlandi. Mörgæsir á
Suðurskautinu eru gegnsýrðar eitr-
uðum efnum, sem berast suður eftir
öllu Atlantshafi. Oiíubrák getur bor-
izt upp að ströndum hvar sem er í
heiminum. Tekst þjóðum heimsins að
koma sér saman um samstilltar að-
gerðir til þess að ráðast gegn þess-
um tröllaukna vanda? Sumir telja
það mögulegt, aðrir ekki, að minnsta
kosti ekki i bráð.
Á umhverfisráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna í Stokkhólmi rikti bjart-
sýni. Ágætar ályktanir komu fram á
ráðstefnunni. Fulltrúar þeirra 100
landa sem áttu aðild að henni voru
beðnir að samþykkja þá grundvall-
arreglu, að ríki heimsins séu sam-
ábyrg um öll þau áhrif, sem þau
valda sameiginlegum náttúruauðlind
um, olíu, vatni og dýrálifi. En eins
og . athugull sérfræðingur, dr.
Gunnar Randers frá Noregi, hefur
bent á, var það NATO, sem tókst
að knýja á ríkisstjórnir aðildar-
landa bandalagsins um að banna með
lögum að olíu sé dælt í sjó. Af
hverju tókst NATO það sem SÞ hef-
ur ekki tekizt?
Ástæðan er sú, að á vettvangi SÞ
eru rúmlega 100 ríki. Þessi ríki hafa
takmarkaðan áhuga á því að berj-
ast gegn mengun, og sum þeirra berj
ast eindregið gegn hvers konar iaga
setningu í því augnamiði að binda
enda á mengun. Þau eru þeirrar
skoðunar, að ríku þjóðirnar hafi kall
að þetta vandamál yfir sig og það sé
þeirra mál að leysa það. Þau vilja
engin alþjóðalög, sem gera tækniþró
unina kostnaðarsamari þeim sem eru
fátækir og eiga enn sem komið er
að minnsta kosti ekki við mengun
að stríða.
Fraser Darling, nafntogaður um-
hverfismálafræðingur, segir frá því
að einhvern tíma fyrir mörgum ár-
um hafi forstöðumaður auðugs sjóðs
í Bandaríkjunum hrist höfuðið
raunalega þegar hann renndi aug-
unum yfir lánsumsókn frá náttúru-
vemdarmanni. „Náttúruverndar-
menn,“ sagði hann, „þurfa að
fara í sálgreiningu. Þeir eru eins og
ofdrykkjumenn að því ieyti, að
menn verða að vita hvað kemur þeim
til að sýna þá framkomu, sem ein-
kennir veikina." Þetta er kaldrana-
leg skoðun, en vert er að hafa hana
í huga. Sóun og mengun snerta okk-
ur lítið nema þau stingi okkur í aug
un og komi við pyngjuna.
Hagvöxtur og umhverfisvernd
þurfa ekki að rekast á, en alltaf er
að verða erfiðara og erfiðara að sam
ræma þetta tvennt eftir því sem sí-
fellt fleiri fjölskyldur eiga tvær
ibúðir, þrjár bifreiðar og fjög-
ur sjónvarpsviðtæki. Auðvitað fer
allt eftir því hvað við eigum við með
hagvexti og hvernig honum má ná
fram með næstum þvi óteljandi mitlj
ónum punda án þess að hætt verði
öllum tilburðum til að lifa menning-
arlífi. Sem stendur eyða lönd, sem
hafa innan við þriðjung íbúa heims-
ins, rúmlega þremur fjórðu tekna
heimsins.
FAMIJEI»SLUSÓUN
Áætiað hefur verið, að venjuleg-
ur borgari í ríkasta laridi heimsins,
Bandarikj'unum, hafi í kringum sig
11 tonn af stáli í bílum og búsá-
höidum. Hann hendir frá sér
á hverju ári um það bil einu tonni
af úrgangsefnum af ölllu tagi. Hann
hefur sem svarar 400 þrælum í sinni
þjónustu. En hvað um þá sem búa
í „þróunarlöndunum"?
Hvað mundi gerast, ef þeir
re’mdu að lifa eins og Evrópumenn
og Japanir? Gerum ráð fyrir að þeir
yrðu sér úti um bandaríska bíla og
bættu þar með tveimur eða þremur
milljörðum bíla við bílaflota heims-
ins. Um leið yrði samsvarandi aukn
ing á úrgangsefnum frá púströrum
bifreiða. Hvaða álagi mundu þeir
valda á orkulindir heimsins og aðr-
ar auðlindir ef þeir flyttust til borga
og bæja vegna atvinnuleysis af
völdum „grænu byltingarinnar",
sem blasir við?
Þetta eru nokkrar veigamestu
spurningarnar, sem eru settar fram í
bókinni Only One Earth, sem gefin
var út á vegum forvígismanna Stokk
hólmsráðstefnunnar. Höfundamir
eru Barbara Ward, hagfræðingur
sem nú er prófessor í alþjóðlegri
efnahagsþróun við Columbiahá-
skóla, og prófessor René Dubos,
bandarískur gerlafræðingur, sem er
af mörgum talinn einn af feðrum nú
tímalíffræði.
Höfundarnir byrja á því að greina
í stórum dráttum frá þeim eðiisfræði
legu lögmálum, sem stýra alheimin-
um, rekja samhengi náttúrulögmiál-
anna á öllum stigum tilvefunnar og
sýna hvernig allt er öðru háð og
hjálpast að. Höfundarnir rekja röð
og samhengi þeirra tilviljana, sem
leiddu til þess að líf kviknaði, og
sýna hið óstöðuga og tvísýna jafn-
vægi þeirra afla, sem halda þvi sam-
an. Höfundarnir leggja áherzlu
á stigvaxandi riiannfjölgun og hæfni
mannsins til þess að grípa fram í
fyrir náttúruöflunum og halda því
fram að á undanförnum tveimur öld-
urn hafi þessir þættir valdið svo stór
felldri breytingu á vandamálunum,
að þau séu svo tröliaukin og viða-
mikil að þess eru engin dæmi og þvl
sé ekki hægt að styðjast við nein
fyrri dæmi eða fyrri reynslu.
Ástandið er þó ekki eins skuggalegt
og þetta virðist gefa til kynna. Höf-
undarnir auðga ímyndunarafl okk-
ar með skýrri hugsun og tjáningu.
Höfundarnir hafa haft sér til ráðu
neytis 150 frábæra vísindamenn, svo
að furðu gegnir hvernig þeim hef-
ur tekizt að skrifa tiltölulega af-
dráttariausa bók án sífelldra fyrir-
vara og varnagla. I þessari hrífandi
Framh á bls. 3l