Morgunblaðið - 29.11.1972, Page 17

MORGUN'BLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. NÓVBMBER 1972
17
Hvers konar
uppreisn?
Árni Larsson:
UPPREISNIN í GRASINU.
Alm. bókaf. 1972.
EITT verður oftasit ráðið ai
skáldverki ungs höfundar. Það
er, hvað hamn dáir sjáiltfur
i andartakinu. Skáldsöguþætlir
Árna Larssomar, sem hann meifm-
ir svo, draga dám af svo sem
tveim íslenzkum höfumdum, o-g
spor fleiri eru þair ef til viM
m-erkjamlieig. Frá sjálÆuim sér
sýnist Ámi ekki hafa mðrgu að
miðla. Harnn er þægur læri-
sveinn, sé við efitirlíkimg miðað,
en lðlegiur, sé mcelikvarði frum-
leika á verk hams lagður.
t>ó verður því ekki mófimiælt,
að hanm hafi varndað verk sitt,
það er að se-gja himm faglaga
firágamg þess, stíl og mél og svo
framvegis. Stíill hams er nokkurm
veginm hmökraliaius. Orðaval hóf-
samiegt og þó laust við lágkúru,
myndir og Mkimgar nokkuð
Skáldlegar, sumar hverjar að
rmmnsta kosti. Og fileira jákvætt
mætJti tína til um þessa þætti
verksiris. Maður, sem vimmur vel,
á inokkurt lof sikilið, hvað sem
öðru líður.
E5n skáldverk gerir þær ósanm-
gjörniu kröfiur till höfiundar síns,
að hamm leggi af mörkum meira
en það, sem honium er sjálfirátt.
Það er liíf og andi, seun skortir
i þessa þætti. í>eir eru miest-
mieginis daiufit mostur, fimigra-
æfim'gar, leikfiimi hugams, komip-
ósisjón með orð og setminigair.
Höfundurimn hefiur ammað hvort
ekki hirt um eða eteki tekizt að
hlaða þá því lífsmaigmii, eir kveddi
iesandann til amdsvara, krefði
h airnn gagmkvæfnmi. Eimhvers
konar firrimg virðist þeim ætllað
að tjá, og má þá seigja, að að-
fierð höfundar sé ekki út í bJá-
imn, þar sem hainrn virðist hafia
kyrnnt sér verk mútíimahöfumdá,
er femgizt hafa við svipuð við-
fangsefini. En muna má, að
skáldverk, sem ætliað er að graf-
ast fyrir eimhverja veiiu í lifi
einstaiklimigs eða saimfélags, má
ekki sjálift vera umidirorpið saima
farginu.
Firrimig er deyfð eimistatelings
og sl'jóleiiki samifé'laigs, em ekki
orðaleikur. Auðn og tóm er eteiki
til,. meima eimhver sé til að
skymja það; ammars er það hara
ekkert, méamit. Þeir höfiumdair og
skáldverk, sem mér sýnist Árni
Larsson hafa tekið sér tii fyrir-
myndar, voru afisþrsmgi tilitek-
inma tímia, aðstæðmia og heim-
speki; lífistónm þeirrar kymslóð-
ar, sem þá var, kallaði þau fram,
Skóp þau. Nú eru aðrir tiimar,
aM't aðrir. Að liikja efitir aðferð-
imni, en taikast þó efeki að hlá'sa
amda i ver'k sitt, gafur ekkert
til kynrna mema það eiitt, að sá,
sem það gerir, dái fyrirmyndir
sínar, en skilji þær ekfei.
Eðlilegt er, að umgur höfiumdur
taki sér eidri höfluimda til fyrir-
myndar. Of lam.gt er hims veigar
gemgið, þegar efltirlífeimgim hlýt-
ur að tedjast stæMmg. En sú virð-
ist mér raiunim fraimam af þess-
ari bók, að höfumdurimm hiatfi ekki
al'ltaf verndað sjálfsteeði siitt
sem skýldi. Ásmiegim vex homum
að vísu er á Mður, og noikkurra
tilrauma gætir þar að brjóta afi
sér þær viðjar, sem amnars
byrgja inmi þá kratfta, sem mieð
honum kunna að bl'umida.
Sfcílæfimgim hefur þá að því
leyti borið árainigur, að höfundur
er orðimm áræðnari og leitour
frjáisiegar með orð, setmjing og
málsgrein, sem homuim virðist
raunar hivergi ósýnfc. Seim deemi
um aðferð Árna teyfi ég mér að
ta'ka etftirfarandi smákaifía úr
síðastia þætti bókarimnair, ssm
mefnist Uppreism mammsims:
,,H»nn ferðaisrt með hraða hug-
arirns um meginlömd 'gamáCa
spuTninga. Hamn veifc um stjórn-
leysi hlutamima án þess að
leggja handur á hreyfing'u
þeirra, hanm vei't, að íimymd'unar-
afflið styðst við rykið og miámu-
gong sól'argeislanna á haflsbobni,
þegar daigarmir leita að hljóm-
grunimi i vituinid hans, hljóm-
grumni grárra sfceina hfagað og
og þamigað amdspæmis d'auðarauim,
þessari ævilöngu spurnim'gu;
dauðiran er hugsanlegur meðan
þögimin
um
arama
veifc,
liaust.
Svoma skrifar Ámi. Er þa'fcta
dregur lífið í etfa, að lok- ekki dáiagiegur fcexfci, kamnisiki?
gera tómliegir svipir hlut- Vísfc er hanin það. Eiinihvem vœg-
afclögu að homuim: Hanm imm fimmst mér saimt ertfitfc að
að sfcr'iðið er fjanllægðar-hrífast af þessu; það smertir
mainn ekfei.
ANDBLÆR
JÓHANN HJÁLMARSSON SKRIFAR UM BOKMENNTIR
Kári Tryggvason:
TIL UPPSPRETTUNNAR.
Utgefandi: Isafoldarprentsmiðja,
Reykjavík 1972.
LJÓÐ Kára Tryggvasonar í nýju
bókinni hanis Til uppsprettunnar
vitna öil um lömgun hams tii
að koma til mófcs við nýjam fcíma
irkun við Eyjafjörð 1914.
ari sýningu, sem það samnaði
fyrir mér. ágæti sitt.
Það verður að jafmaði a'llt of
lamgt mál að fara út í sfeilgreiin-
ingu 'hvers listaverfes, þagar sýn-
ingar sem þessi eiga i hvut. I>ví
hef ég stiklað á stóru, emda er
amm'að óþarft, þar sem valið á
þessa sýningu hefur auðsj'áam-
lega verið vandað. Samt safen-a
ég sérstatelega Jóhannesar heit-
ins Kjarvals með sinar mjmdir
af fisfeþurrkun t. d., em vera má,
að ekki sé a'Uðfundið sdíkt góð-
gæti. Það er allfcaf eitfchvað, sem
vanfcar, 'þegiar vel er að igáð, em
ekki ætla ég að faira að elfca
ólar vdð Lisitasafm ASÍ út af
þessu, aðeins að minna á þessi
verfe Kjarva'ls.
Það var mér óblandin ánægja
að sikoða þessa sýnimgu á fjórðu
hæð í því húsi, ssm kerunt var
áður við Martein Biinairssom, við
Laugaveginn, og að góðuim og
gömlum sið þateka ég fyrir
ánægj'ulega stund.
Valtýr Pétursson.
í bókmenmturn. Kári er fyrir
iöngu mótað skáld, en á síðari ár-
um hefur hann hallást að órím-
aðri ljóðagerð. Sumnan jökla
(1968) ieiddi til dæmis í ijós að
breytimiga var að vænta á Ijóða-
gerð skáldsins. Nú hefur Kári
sent frá sér bók, sem er í eðli
sínu tih'aun, leit að nýju tján-
ingarformi.
Aftur á móti verður það ekki
ljóst atf Til uppspretturanar, að
Kári Tryggvasom hatfi mikia þörf
fyrir að yrkja. Ljóðim í bókinnsi
eru flest geðJfedld og ort af varad-
virkni. Kostir bókariranar eru
þeir hve hún er samfelld. En
mörg eru ljóðim sviplítil og vekja
ekki áhuga lesamdans. Maður
freistast tiil að álíta að gildi bók-
arinmar sé mest fyrir höfundinm
sjálfam; hann hafi nú sigra'st á
ýmsu þvi, sem háði honum áð-
ur sem skáldi.
Ég gæti nefmt dæmi um nokk-
ur ljóð, sem eru falleg x einfald-
leik sínum. 1 þokunmi heitir eitt
þeirra:
Snöggvast
rofaði ti'l.
Þú hélzt þig
eygja land.
Aðeins svipstund.
Loks dreymdi þig
ekkert nema
þungbúið
hafið.
Þetta ljóð er hmitmiðað og
túlkar ailgi’ldan sanraleik. En
„nýjumg" þess er ákaflega
bundin skáldinu sjálfu, lýsir
Kári Trygrgvason
með öðrum orðum fyrsfc og
fremst því, sem gerst hefur í
ljóðagerð Kára Tryggvasonar.
Kári er við ollu búirin og hetfúr
svör á reiðum hönöum. Hamm
hefur auðsjáaralega hugieitt vel
tiigaing ljóðagerðar sinnar. Ljóð
er nokkurs komar Ars Poetica
hairas, stefnns'krá:
Ekki
þarf ljóð að vera
rikt
af orðum.
Ekki
þarf ljóð að vei’a
klætt
í skrúð.
Framhald á bls. 25.
Haukur Ingibergsson:
HUOMPLÖTUR
Bent útvarp úr Matthildi.
LP.Mono.
SG-hljómplötur.
Þetta er úrvalsplata — í
mörguim ski'iningi. 1 fyrsta
lagi er efhið 45 mín. úrval af
þeim brömdurum, sem fluttir
voru í skemimtiþætti ríkisút-
varpsins Beint útvarp úr
Matthi'ldi, sem útvarpað var
sumurin 1971 og 1972 svo og
um jólim 1971. Þessi þáttur
hitti svo saranarlega í rraark,
enda skemmtiilegasta dagskrár
efmá sem útvarpið hefur ver-
ið með í guðveithvaðmörg ár,
hugmyndafluig stjórnemdanna
ótakmarkað og stólpagrín
gert. að ótrúlegustu hlutum.
Sem sagt: Úrvalsefni.
í öðru laigi er um úrvalis-
flutnirag að ræða. Þuilir út-
varpsimis koma mikið við sögu
og þess vegraa verður grínið
afskaplega eðliiegt, þvi að yf-
irleitt fara þulimir með alvar
legt mál og þess vegna er
maður ekki á varðbergi, er
þeir fara með bull og vitleysu
í sama tóni og er þeir lesa
fréttirraar dagsdaglega. Og að
sjáltfsögðu er efmið uppbyggt
með þátttöku þulanna í huga.
Eimmig ber að geta um góða
klippingu á seguilbandi, þann-

Ríkisstjórn Matthildar að störfuni.
ig að aldrei er mimmsta hlé á
flutningi.
Og þega-r úrvalsefni og úr-
valsflutningur fara samam fer
vart hjá þvi, að útkomam
verði úrvalsplata. Og það er
þessi plata svo sannarlega.
Húm er ótrúiega snjöM, þótt
brandararmir þynnist sjálf-
sagt, ef platan er leifein svo
sem tíu sinmum í röð.
Höfundar þess efnis, sem
flutt var í Matthildi, voru
Davið Oddsson, Hrafin Gumm-
laugsson og Þórarinm Eldjárn
og er það g-ott dæmi um, hve
stéttaskipting á Islamdi er þó
lítil, að sonur þjóðhöfðimigja
skuli geta stjórmað þætti sem
þessum átölulaust af hendi
þröragsýnna nöldurseggja.
Hvað mumdu Bretar t.d. segja,
ef Karl prins stjórnaði svip-
uðum þætti í BBC?
James Gang:
Passin‘ Thru.
LP, Stereo, Fálkinn.
Þessi bamdaríska hljómsveit
befur starfað í nokkur ár ám
þess þó að ná aiveg á topp-
imn. Þetta er rokkhljómsveit
með nokkru þjóðlagayfir-
bragði (bandarísku) og er
tónlist hljómisveitarinmar þvi
ekki þurag miðað við margar
aðrar rokkhljómsveitir. Einn-
ig hefur hljómisveitim inmisým í
„biues" ög virðist því eiga
tónlistariegar rætur sínar í
.suðurrífejum Bamdar'íkjanma
frekar en á austurströndimni.
Þessi nýlega plata er hröð
en með góðum og þungum
takti a’ilit út í gegn og vimnur
á við kynmiragu. Þarna eru
nokkur frekar góð lög eins
og „Run, run, rum“ og ,,Aim‘t
seen raothing vet“, en lögin
eru öll eftir tvo meðlimi
hljómsveitarimraar, Roy Kemn-
er söngvara og Ifcornenie Troi-
ano gítai’leikara. Þeir kump-
ánar virðaist þó ekki hafa lag
á að semja tónverk, sem kom
ið getur hljómsveitimrai í
fremstu röð á vinsældalistum,
en sem tónlistarmenin virðast
þessir náungar vera færir í
flestam sjó.