Morgunblaðið - 23.01.1973, Page 14
14
MOR.GUMBLAÐIÐ, ÞRIÐJUL)AGUR 23. JANUAR 1973
SAMNINGURINN 1901
>ess er áður getið, að öldin
sem leið hafi endað illia, með til-
liti W1 viðskipta okkiar við Breta,
þ. e. með manndrápunum á
Dýrafirði. Ekki birti yfir þess-
um viðskiptum i byrjun okkar
aldar. „Forsorgarar" okkar —
danska ríkisstjómin — sem þá
hafði bæði töglin og hagldimar
í málefnum Islands, samdi við
Breta árið 1901 urn veiðileyfi
allt að 3 sjóm. frá ströndum Is-
liands. Var samningurinn talinn
hagkvæmur báðum þjóðunum,
þ. e. Bretum og Dönium, og
skyldi leyfisgjaldið fyrir veið-
arnar nú greiðast dönsku þjóð-
inni í friðindum í sarobandi við
innflutning og tolla á dönskum
landbúnaðarafurðum til Bret-
lands. Þannig varð þetta í reynd
þótt það væri ekki sagt berum
orðum. En þar með hófsit eyðing
fiskimiðanna við Island fyrir al-
vöru. Og jafnframt stagl Breta
um að 3ja milna reglan væri al-
þjóðalög.
FRAMHALD OFBELDIS
En Bretar létu sér þetta ekki
nægja, heldur skófu, svo að
segja, hvern fjörð og hverja
vík, enda var gæzla af skorn-
um skammti. Áttu íslenzkir
fiskimenn oft um sárt að binda
eftir ránsferðir togara á grunn-
slóðir, sökum aflaleysis lengi á
eftir. Snemma hófu togarar
þann leik, þegar aflavon var góð
og liniubátar voru á sömu slóð-
um, að toga yfir línu bátanna
til þess að flæma þá af miðun-
um. Hafa bátar oftsinnis kom-
ið fisk- og veiðarfæralausir til
hafnar af þeim sökum, en sönn-
unum oftast ekki við komið. Eitt
af frægustu slíkra „afreka" mun
vera þegar „Kingstone Pearl“
kafsigldi vélbátinn „Súðfirðing"
út af ísafjarðardjúpi í janúar
1955, með þeim afleiðingum að 2
af áhöfninni drukknuðu. Þá er
vitanlegt, að þótt margir togar-
ar hafi verið staðnir að ólögleg-
um veiðum og sektaðir, þá hefir
aðeins litlll hluti sökudólganna
náðst.
Eftir að Islendingar endur-
heimtu sjálfstæði sitt hafa þeir
stigið þrjú skref til þess að
reyna að ná aftur fullum yfir-
ráðum yfir auðlindunum við
strendur landsins. 1 öll skipt-
in hafa Bretar brýnt klæm-
ar, beitt afgreiðslu- og við-
skiptabanni og aðgerðum her-
skipa á einn eða annan hátt. Þá
hafa skipstjórar togaranna ver-
ið æstir upp til „hetjudáða", s. s.
að granda íslenzku varðskipun-
um með ásiglingu, en árangur-
inn ennþá orðið furðanlega lítill,
enda varðskipunum stjórnað af
einstakri prýði. Það hefir sem
sé komið í ljós að margir þess-
ara skipstjóra eru mestir í
munninum. Á milli þessara hót-
ana og ofbeldisverka eru svo
notuð fögur orð um vinsemd og
nauðsyn samninga hið skjótasta.
Þannig er herbragð Breta, ým-
ist hótanir eða fagurgali til þess
að reyna að hræða Islendinga
til skjótrar 9amningsgerðar og
bjarga þannig þvi, sem bjargað
verður, með sem hagkvæmust-
um samningum fyrir brezka
togaraeigendur.
AEÞJÓÐADÓMSTÓLEINN
I HAAG
1 dreifibréfunum er okkur
núið því um nasir, að við þor-
um ekki að svara til saka hjá
Alþjóðadómstólnum í Haag,
þrátt fyrir bindaindi samninga
þar um. Þetta er, því miður,
sannleikanum samkvæmt og er
leitt undir því að liggja. Því
fremur sem þessi afstaða gefur
andstæðingunum mjög beitt
vopn í áróðri sínum um allt
heimsins ból og á alþjóðlegum
vettvangi. Þeir benda sérstak-
lega á þetta atriði og segja sem
svo: „Þarna sjáið þið. Augljóst
er að Islendingar hafa óhreint
mjöl i pokanum, þar sem þeir
Ólafur 1. Magnússon:
Landhelgi
og
lögsaga
an tíma og á meðan höfium við
sverð Breta og hjálparfkokka
þeirra hangandi yfir höfðum
okka-r. Þetta tel ég einu ástæð-
una til -að réttlæta samningsgerð
við þessa ofbeldisseggi, til
ska-mms tíma, þar sem höfuð-
atriðin yrðu þau sömu og í
samningnum frá 1961, þ. e.
að áskiliinn verði réttur til frek-
ari útfærsl-u síðar (kæmi þar
til greina landgrunnið, sam-
þykkt a-lþjóðalaga um víðari
lögsögu eða ef strandríki al-
mennit tilein-kuðu sér stærri
lögsögu). Ennfremur
að kæran til Alþjóðadómstólsins
verði dregin til baka meðan
samninguriinn er í gildi,
að Bretar viðurkenni sök togar-
ans „Aldershot" og önnur
slík brot og setji tryggin-gu
þora ekki að mæta fyrir Al-
þjóðadómstólnum og standa þar
fyrir máli sínu, þrátt fyrir bind-
andi samninga þar um. Það er
því augljóst að þessi útfærsla
þeirra er eintóm lögleysa."
Einmitt vegna þess, að út-
færsian er ekki lögleysa, tel ég
að við megum ekki gefa and-
stæðingunum slíkan höggstað á
okkur. Ég fæ ekki betur séð en
rök okkar séu það þung á met-
unum, að við ættum auðveldlega
að vintna málið. Við megum ekki
skemmta skrattanum og sækj-
endum málsins með því að mæta
ekki fyrir dóminum sökum
ástæðulausnar hræðslu.
Ef íslendingar ekki mæta er
sú hætta fyrir hendi að krafa
kærenda verði tekin til greina
og útfærslan dæmd - ólögleg á
þeirri forsendu, að kærði ekki
mætti til varnar.
RÖK ÍSLENDINGA
OG BROT BRETA
Ég tel að rikisstjórnin ætti að
senda nefnd manna — einvalalið
allra flokka — til Haag til þess
að berjast þar fyrir rétti og
sigri íslendinga. Ef forystumönn
u-m okkar sýnist svo gæti fyrsta
skrefið orðið það, að mótmæla
lögsögu dómsins í málinu. En
það er frá mínu sjómarmiði ekk-
ert aðalatriði og raunar hæpin
vörn. Hugsanlegt er, að Alþjóða-
dómstóll taki sér dómsvald í
málinu vegn-a þess, að um það
er sa-mið. Hitt er eiinnig hugsan
legt, að hann taki fegins hendi
mótmælum Islendinga til þess
að komast hjá því að fella dóm,
sem yrði andstæður stórveld-
unum.
í samningnum frá 1961 er
skildagi um frekari útfærslu
fiskveiðilögsögu íslendinga síð
ar. Það liggur í hlutarins eðli,
ef sornið er um frekari út-
færslu síðar úr 12 sjóm., þá er
j-afnframt viðurkenmt að 12
sjóm. fiskveiðilögsaga sé ekki
alþjóðalög, enda segir L. P.
Nervo svo í greinargerð sinni:
„Það hefir ekki tekizt að færa
rök að því, að krafa íslemzka
lýðveldisins um að færa land-
helgi sína út í 50 mílur, sé brot
á alþjóðalögum.“
Alþjóðadómstóllinn hefir áður
fjallað um hliðstætt mál milli
Breta og Norðmanna. Féll sá
dómur Norðmönnum í vil og var
m. a. byggður á „fornri venju
aftur í al-d'ir og á lifsnauðsyn
norsku þjóðarinnar“. Dómurinn
hefir því þegar varðað vegimn
og á því ekki hægt um vik að
snúa við af þeirri braut. En við
bætast nú fleiri mikilvægar
ás-tæður, s. s. viðvörun vísinda-
manna og bráð nauðsyn á frið-
un og vernd fiskstofma.
Ef íslendingar mæta fyrir Al-
þjóðadómstólnum hafa þeir fylgt
ákvæðum sa-mningsins í einu og
öllu. Aftur á móti haía Bretar
margbrotið samninginn, eiins og
alla eldri samninga um fisk-
veiðar við ísland (sbr. álit J. J-
Aðils sagnfræðings). Ber nauð-
syn til að gera nákvæma skrá
yfir þessi brot og leggja fyrir
Alþjóðadómstólinn. Ég tel að
kæran til Alþjóðadóms-tólsins sé
fram komiin meira til þess að
hræða íslendinga, heldur en að
kærendurnir geri sér nokkra
von um að vinna málið.
SAMNINGALEIÐIN
Þó að ég hafi óbilandi trú á
að úrskurður Alþjóðadómstóls-
ins verði okkur í hag, er því
ekki að neita, að málfærsla og
dómkvaðning karnrn að taka la-ng
fyrir greiðslu skaðabóta.
(Þetta tel ég höfuðnauðsyn
til að kom-a í veg fyrir slik
níðin-gsverk i framtíðinni.
(Skipstjórarnir verða að vita
það fyrirfraim enda þótt
þeim takist að hlaupa með
lognar fréttir í erlenda fjöl-
miðlia, að sann-leikur fer eftir
og að þeir séu ábyrgir gerða
sinna).
að leyfisgj-ald verði aftur upp
tekið (gjarnan í formi fríð-
in-da, t.d. að hefndartollurinn
á innfluttan ísl. fisik til
Bretlands verði niður felld-
Síðari hluti
ur).
að Bretar greiði ákveðna upp-
hæð, er miðist við köstinaðar-
auka á varðgæzlu sökum
framferðis brezku togar-
ann-a.
Engain veginn mega Bretar ná
hagkvæmari samningum en
Belgíumenn.
ENGIN HEFÐ
Af framansögðu —• og sér-
staklega af upplýsingum J. J.
Aðiis saignfræði-nigs — er ljóst,
að hvorki Bretar né a-ðrir njóta
hefðar til fiskveiða við ísland.
Þeir hafa veitt hér við la-nd sam-
kvæmt samningum, er gilt hafa
ákveðinn tíma, eða með upp-
sagnaríresti, og tii stoaimms tima
orðið að greiða leyfisgjald í ein-
hvenri mynd fyrir veiðileyfið.
Það, sem hér er sa-gt uim fisik-
veiðar Breta og saunningsgerð
við þá, gildir einni-g að miiklu
leyti um Þjóðverja. Þá er rétt
að taka fram, að þegar talað er
u-m ofbeldi og yfirgang er ekki
átt við þjóðimar í heild, sem
allir vita að eru að mestum hluta
elsikulegt og du-gmikið fól'k, held-
ur klíkur útvegsmanina og það
fólk, sem þeir æsa upp til hvers
konar ofbeldisverka.
En fyrst af öHu: Búu-m mál-
ið um 50 sjóm. úitfærslu-na ræki-
lega undir úrskurð Alþjóða-
dómsitól-sins í Haa-g, ef hann tel-
ur si-g hafa lögsögu þar u-m. Ég
hef sterkan grun um, að vitn-
eskjan um þá ákvörðun isl. rík-
isstjómariinnar eða Alþimgis,
leiði til þess, að áhugi sækjenda
málsins til að ná siamniniguim hið
fyrsita muni stórum aukast.
Þeir reyna vafalaust að bjarga
því, sem bjiargað verður, áður
en þeir verði dæmdir til að hypja
sig út fyrir 50 sjóm. mörkin.
NÝ VIÐHORF
Ég held að allmiargir íslend-
in-gar eygi þann möguleika, að
fiskveiði- og mengunarlögsaga
verði almennt 200 sjómíl-ur og
verði svo að loku-m með alþjóða-
lögum. En meðan þau ekki koma
er líklegt og æskil-e-gt að strand-
ríki bindi-st samtökum og sam-
ræmi lög sín og regl-ur á því
sviði. Fyrst í stað yrði þá 50
sjóm. svæðið friðað og skipu-
lagt fyrir veiðar íslendimga, en
meðan bráð nauðsyn ekki kallar
að, mætti leyfa nágrannaþjóðum
veiða-r á ytra beltiwu að vissu
m-arki og gegn gjialdi. Víðast
hvar, sem Bretar n-jóta friðinda
utan lands, t. d. við námu- og
olíuvinn-slu, verða þeir að greiða
verul-egan hluita ágóðans í leyf-
isgjöld. Þetta var svo einnig
um fríðindi þeirra við íslan-d,
all't til ársins 1952. Þá snerist
dæmið rauniar við, söku-m hörku
legra aðgerða Bret-a, en smæðar
o-g van-máttar isi. þjóðarinnar.
Emgin ástæða er t-il að leyfa
lengur notkun íslenzkra auð-
li-nda, án þess að sanngjörn
greiðsla komi á mó-ti. Ef sam-
lí-king væri notuð mætti segja,
að Bretar noti íslenzku kola-
námurniar eftir vi-ld án en-dur-
gjalds eða að þeir beiti búpen-
’-n-gi sínum í tún og afrétti Is-
le-ndinga.
En þetta er víst gamla sagan
um eiinasta lamb fátæka manns-
ins, sem sífellt er endurtekin i
þessum syndum spill-t-a heimi.
NORÐURLÖNDIN
— I.OKAÐ HAF
Þegar Danir samþykkitu að
gainga í EBE hefir sá grunur
setnnilega læðzt að mörguim, að
þeir væru um leið að losa um
perlurnar tvær í ríkisfesti siinni,
þ. e. Grænland og Færeyjar.
Ótrúlegt er, að fólkið í þessum
löndum líði það til lengdar að
hundruðum erlendra fiskiiskipa
sé hleypt inn -að 6, eða jafnvel
3—4 sjóm. mörkum frá landi,
þegar það áttar sig á að það
er fyrst og fremst til þess að
Danir fái betri og öruggari
markaði fyrir sínar afurðir,
meða-n það sjál'ft hefir tæplega
til hniífs og skeiðar.
Tillögur hafa komið fram um
að löndin fjögur: Noregur, Fær-
eyjar, Grænland og Island hefðu
saimvinnu um útfærslu i 50 míl-
ur. Æskilegt væri það, en þá tel
ég sjálfsagt að Danir yrðu með
í ráðum, þar sem þeirra hags-
munir eru í veði, enda yrði ekki
hjá því komizt eins og ríkisskip-
an er nú háttað. Ef samviin-nu
yrði komið á tel ég að sem
fyrst þyrfti að ræða möguleik-
ain-a á útfærsl-u i 200 sjóm. með
því fyrirkomulagi, sem stungið
er upp á hér aö framan, eða
jafnvel að taka upp hina gömlu
reglu Noregs- og Dcmakonunga
um lokað haf til fiskveiða milli
þessiaira lan-da, nema eftir leyí-
um, er veitt yrðu ákveðnu-m
þjóðu-m, samkvæmit umsókn,
um ákveðið — frekar stutt —
árabll í senn. Leyfiin yrðu veitt
af sameiginlegu fiski-málaráði,