Morgunblaðið - 23.01.1973, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. JAN0AR 1973
SAMNINGURINN 1901
í>ess er áður getið, að öldin
sem leið hafi endað illta, með til-
liti til viðskipta okkar við Breta,
þ. e. með manmdrápunum á
Dýrafirði. Ekki bdrti yfir þess-
um viðskiptum í byrjum okkar
aldar. „Forsorgarar" okkar —
danska ríkisstjómim — sem þá
hafði bæði töglin og hagldimar
í málefnum Islands, samdi við
Breta árið 1901 um veiðileyfi
aMt að 3 sjóm. frá ströndum Is-
lands. Var samndngurimm talinn
hagkvæmur báðum þjóðunum,
þ. e. Bretum og Dönum, og
skyldi leyfisgjaldið fyrir veið-
arnar nú greiðast dönsku þjóð-
imni í friðindum í samtbamdi við
immiflutnimg og tolla á dönskum
landbúnaðaraf'urðum tál Bret-
lands. Þanmig varð þetta i reynd
þótt það væri ekki sagt berum
orðum. En þar með hófsit eyðimg
fiskimiðamma við Islamd fyrir al-
vöru. Og jafnframit stagl Breta
um að 3ja milna reglan væri ai-
þjóðalög.
FRAMHALD OFBEUDIS
En Bretar létu sér þetta ekki
nægja, heldur skófu, svo að
segja, hvem fjörð og hverja
vík, enda var gæzla atf skorn-
um skarmmti. Áttu íslenzkir
fiskimemm oft um sárt að binda
eftir rántsferðir togara á grunn-
slóðir, sökum aflaleysis lengi á
eftir. Snemma hófu togarar
þann leik, þegar aflavon var góð
og líhubátar voru á sömu slóð-
um, að toga yfir limu bátanna
til þess að flæma þá af miðun-
um. Hafa bátar oftsinnis kom-
ið fisk- og veiðarfæralausir til
hafnar af þeim sökum, em sönn-
unum oftast ekki við komið. Eitt
af frægustu slíkra ,,afreka“ mun
vera þegar „Kingstone Pearl“
kafsigldi vélbátinm „Súðfirðing"
út af Isafjarðardjúpi í jamúar
1955, með þeim afleiOimgum að 2
af áhöfndmmi drukknuðu. Þá er
vitanlegt, að þótt margir togar-
ar hafi verið staðnir að ólögleg-
um veiðum og sektaðir, þá hefir
aðeitns litill hlutd sökudólganma
náðst.
Eftir að Islendimgar endur-
heim-tu sjálfstæði sitt hafa þeir
stigið þrjú skref til þess að
reyna að ná aftur fullum yfir-
ráðum yfir auðlindunum við
strendur landsins. í öll skipt-
in hafa Bretar brýnt klærn-
ar, beitt afgreiðslu- og við-
skiptabamni og aðgerðum her-
Skipa á einm eða anman hátt. Þá
hafa skipstjórar togaramma ver-
ið æstir upp til „hetjudáða", s. s.
að gramdia íslenzku varðskipun-
um með ásiiglingu, en árangur-
inm emmþá orðið furðanlega lítill,
enda varðskipunum stjómað aí
eimstakri prýði. Það hefir sem
sé komið í ljós að margir þess-
ara skipstjóra eru mestir í
munminum. Á milli þessara hót-
ana og ofbeldisverka eru svo
notuð fögur orð um vinsemd og
nauðsyn samndnga hið skjótasta.
Þannig er herbragð Breta, ým-
ist hótamir eða fagurgali til þess
að reyna að hræða Islendinga
til skjótrar samnimgsgerðar og
bjarga þamnig því, sem bjargað
verður, með sem hagkvæmust-
um samningum fyrir brezka
togaraeigendur.
AEÞ.IÓÐADÓMSTÓLUINN
I HAAG
1 dreifibréfunum er okkur
núið því um nasir, að við þor-
um ekki að svara til saka hjá
Alþjóðadómstóln-um í Haag,
þrátt fyrir bindaindi samninga
þar um. Þetta er, því miður,
sannleikanum samkvæmt og er
leitt undir því að iiggja. Þvi
fremur sem þessi afstaða gefur
andstæðiingunum mjög beitt
vopn í áróðri sínum um allt
heimsins ból og á alþjóðlegum
vettvangi. Þeir benda sérsta-k-
lega á þetta atriði og segja sem
svo: „Þama sjáið þið. Augljóst
er að Islendingar hafa óhreint
mjöl í pokainu-m, þar sem þeir
*
Qiafur I. Magnússon:
Landhelgi
o g
lögsaga
an tíma og á meðan höfium við
sverð Breta og hjáilparfkokka
þeirra hangandi ýfir höfðum
okkar. Þetta tel ég eimu ástæð-
una til -að réttlæta samningsgerð
við þessa ofibeldisseggi, til
skamms fiíima, þar sem höfuð-
atriðin yrðu þau sömu og í
samningnum frá 1961, þ. e.
að áskilimn verði réttur til frek-
ari útfærslu síðar (kæmi þar
til greina landigrunnið, sam-
þykkt alþjóðalaga um víðari
lögsögu eða ef strandrlki al-
mennt tileinkuðu sér stærri
lögsögu). Ennfremur
að kæran til Alþjóðadómstólsins
verði dregin tdl baka meðan
samnintguriinn er í gildi,
að Bretar viðurkemni sök togar-
ans „Aldershot" og önnur
slák brot og setji tryggimgu
þora ekki að mæta fyrir Al-
þjóðadómstólnum og standa þar
fyrir máli sínu, þrátt fyrir bind-
andi samninga þar um. Það er
því augljóst að þessi útfærsla
þeirra er eimtóm lögleysa."
Einmitt vegna þess, að út-
færslan er ekki lögleysa, tel ég
að við megum ekki gefa and-
stæðimgumum slíkan höggstað á
okkur. Ég fæ ekki betur séð en
rök okkar séu það þung á met-
unum, að við ættum auðveldlega
að vinma málið. Við megum ekki
skemmta skrattanum og sækj-
endum málsins með því að mæta
ekki fyrir dómimum sökum
ástæðulausrar hræðslu.
Ef íslendingar ekki mæta er
sú hætta fyrir hendi að krafa
kærenda verði tekin til greina
og útfærslan dæmd ólögleg á
þeirri forsendu, að kærði ekki
mætti til varnar.
RÖK ÍSLENDINGA
OG BROT BRETA
Ég tel að ríkisstjómin ætti að
senda nefnd manna — einvalalið
allra flokka — til Haag til þess
að berjast þar fyrir rétti og
sigri Islendinga. Ef forystumönm
um okkar sýnist svo gæti fyrsta
skrefið orðið það, að mótmæla
lögsögu dómsins í málinu. En
það er frá mínu sjóniarmiði ekk-
ert aðalatriði og raunar hæpin
vöm. Hugsanlegt er, að Alþjóða-
dómstóll taki sér dómsvald i
málinu vegna þess, að um það
er samið. Hitt er eiinnig hugsan-
legt, að hann taki fegins hendi
mótmælum Islendinga til þess
að komast hjá því að fella dóm,
sem yrði andstæður stórveld-
unum.
í samningnum frá 1961 er
skildagi um frekari útfærslu
fiskveiðilögsögu íslendinga síð-
ar. Það liggur í hlutarins eðli,
ef samið er uim frekari út-
færslu síðar úr 12 sjóm., þá er
jiafnframt viðurkennt að 12
sjóm. fiskveiðilögsaga sé ekki
aliþjóðalög, enda segir L. P.
Nervo svo i greinargerð sinni:
„Það hefir ekki tiekizt að færa
rök að því, að krafa islenzka
lýðveldisins um að færa land-
helgi sina út í 50 mílur, sé brot
á alþjóðalögum."
Alþjóðadómstóllinn hefir áður
fjalilað um hliðstætt mál milli
Breta og Norðmanna. Féll sá
dómur Norðmönnum í vil og var
m. a. byggður á „fornri venju
aftur i aldir og á lifsnauðsyn
norsku þjóðarinnar". Dómurinn
hefir því þegar varðað veginn
og á því ekki hægt um vik að
snúa við af þeirri braut. En við
bætast nú fleiri mikilvægar
ástæður, s. s. viðvörun vísinda-
manna og bráð nauðsyn á frið-
un og vernd fiskstofma.
Ef Islendingar mæta fyrir Al-
þjóðadómstólnum hafa þeir fylgt
ákvæðum sananingsins í einu og
öllu. Aftur á mótd hafa Bretar
margbrotið saimninginn, eins og
alla eldri samninga um fisk-
veiðar við ísland (sbr. álit J. J.
Aðils sagnfræðings). Ber nauð-
syn til að gera nákvæma skrá
yfir þessi brot og leggja fyrir
Alþjóðadómstólinn. Ég tel að
kæran til Alþjóðadómstólsins sé
fram komin meira til þess að
hræða Íslendinga, heldur en að
kærendurnir geri sér nokkra
von um að vinna rnálið.
SAMNINGALEIÐIN
Þó að ég hafi óbilandi trú á
að úrskurður Alþjóðadómstóls-
ins verði okkur í hag, er því
ekki að neita, að málfærsla og
dómkvaðning kann að taka lang
fyrir greiðslu skaðabóta.
(Þetta tel ég höfuðnauðsyn
til að koma í veg fyrir slík
niðingsverk i framtíðinni.
(Skipstjórarnir verða að vita
það fyrirfram enda þótt
þeim takist að hlaupa með
lognar fréttir í erlenda fjöl-
miðlia, að sannleikur fer efitir
og að þeir séu ábyrgir gerða
sinna).
að leyfisgjald verði aftur upp
tekið (gjarnan í formi fríð-
inda, t.d. að hefndairtoHurinn
á innfluttan ísl. fisik til
Bretlands verði niður felld-
Síðari hluti
ur).
að Bretar greiði ákveðna upp-
hæð, er miðist við kostnaðar-
auka á varðgæzlu sökum
framferðis brezku togar-
anna.
Engan veginn mega Bretar ná
hagkvæmari samningum en
Belgíumenn.
ENGIN HEFÐ
Af framansögðu — og sér-
staklega af upplýsingum J. J.
Aðiis sagnfræðirngs — er ljóst,
að hvorki Bretar né aðirir njóta
hefðar til fiskveiða við Island.
Þeir hafa veitt hér við land sam-
kvæmt samninigum, er gilt hafa
ákveðimm tima, eða með upp-
sagmarfresti, og til skamms tíma
orðið að gxeiða leyfisgjald í ewv
hverri mynd fyrir veiðileyfið.
Það, sem hér er sagt um fisk-
veiðar Breta og sammimgsgerð
við þá, gildir einnig að miklu
leyti um Þjóðverja. Þá er rétt
að taka fram, að þegar talað er
um ofbeldi og yfirgang er ekki
átt við þjóðimar í heild, sem
allír vita að eru að mestum hluta
elskulegt og dugmikið fólk, held-
ur kliikur útvegsmanna og það
fólk, sem þeir æsa upp til hvers
konar ofbeldisverka.
En fyrst af öliu: Búum mál-
ið um 50 sjóm. útfaarsluna ræki-
lega undir úrskurð Al'þjóða-
dómsitólsins í Haag, ef hann tel-
ur sig hafa lögsögu þar um. Ég
hef sterkan grun urn, að vitn-
eskjan um þá ákvörðun ísl. rík-
isstjómarimnar eða Alþimgis,
leiðd til þess, að áhugi sækjenda
málsins tii að ná sammimgum hið
fyrsta muni stórum aukast.
Þeir reyna vafalaust að bjarga
því, sem bjargað verður, áðux
en þeir verði dæmdir til að hypja
sig út fyrir 50 sjóm. mörkin.
NÝ VIÐHORF
Ég held að alimtargir Islend-
ingar eygi þann möguleika, að
fiskveiði- og mengunarlögsaga
verði almennt 200 sjómílur og
verði svo að lokum með alþjóða-
lögum. En meðan þau ekki korna
er líklegt og æskilegt að strand-
riki bimdist samtökum og sam-
rærni lög sín og reglur á því
sviði. Fyrst i staö yrði þá 50
sjóm. svæðið friðað og skipu-
lagt fyrir veiðar Islendiraga, en
meðan bráð nauðsyn ekki kallar
að, mætti leyfa nágrannaþjóðum
veiðar á ytra beltiniu að vissu
marki og gegn gjialdl. Víðast
hvar, sem Bretiar njóta friðinda
utan lamds, t. d. við námu- og
olíuvininislu, verða þeir að greiða
verulegan hluta ágóðans í leyf-
isgjöld. Þetta var svo eimnig
um fríðimdi þeirra við Islcmd,
all't til ársins 1952. Þá snerist
dæmið raiunar við, sökum hörku
legra aðgerða Breta, en smæðar
og vanmáttar isl. þjóðarinnar.
Engin ástæða er til að leyfia
lemgur notkun íslenzkra auð-
limda, án þess að samngjöm
greiðsla komi á móti. Ef sam-
likimg væri motuð mætti segja,
að Bretair noti islenzku kola-
námumar eftir vild án emdur-
gjalds eða að þeir beiti búpen-
inigi sínum í tún og afrétti Is-
lendinga.
En þetta er víst gamla sagan
um einasta lamb fátæka manns-
ins, sem sífeHt er endurtekim I
þessum syndum spiHta hekni.
NORÐURLÖNDIN
— LOKAÐ HAF
Þegar Danir samþykktu aö
gainga í EBE hefir sá grunur
sennilega læðzt að mörgum, að
þeir væru um ieið að losa um
perliumar tvær í ríkisfesti siwni,
þ. e. Grænland og Færeyjar.
Ótrúlegt er, að fólkið í þessum
löndum liíði það til lemgdar að
humdruðum eriemdra fiskiskipa
sé hleypt imn að 6, eða jafnvel
3—4 sjóm. mörkum frá landi,
þegar það áttar sig á að það
er fyrst og fremst fcil þess að
Damir fái betri og öruggari
markaði fyrir simar afurðir,
meðan það sjálft hefir tæþlega
til hmífs og skeiðar.
Tillögur hafa komið fram um
að löndin fjögur: Noregur, Fær-
eyjar, Grænland og Island hefðu
saimvinmu um útfærslu í 50 míl-
ur. ÆskHegt væri það, en þá tel
ég sjálfsagt að Dandr yrðu með
í ráðum, þar sem þeirra hags-
munir eru í veði, enda yrði ekkl
hjá því komizt eins og ríkisskip-
an er nú háttað. Ef samvimmu
yrði komið á tel ég að sem
fyrst þyrfti að ræða möguleik-
ana á útfærslu í 200 sjóm. með
því fyrirkomulagi, sem stumgið
er upp á hér að fraimam, eða
jafnvel að taika upp hina gömlu
reglu Noregs- og Danakonunga
um lokað haf til fiskveiðia milli
þessara landa, nema eftir leyf-
um, er veitt yrðu ákveðnum
þjóðuim, samkvæmit umsókn,
um ákveðið — frekar stufct —
árabii í semn. Leyfiin yrðu veitt
af sameiginlegu fiskknálairáðl,