Morgunblaðið - 28.03.1973, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. MARZ 1973
Pétur
S veinbj arnarson:
Umferðin
1972
UMFERÐ ’72 nefnist nýútkomið árs-
rit Umferðarráðs. 1 ritinu er m.a.
birt skýrsla um störf Umferðarráðs
á síðasta ári og einnig eru þar skrár
og töflur um umferðarslys á Is-
landi. 1 lok ársritsins ritar Pétur
Sveinbjarnarson, framkvæmdastjóri
ráðsins, stutt yfirlit um umferðina
1972.
Árið 1972 var fjórða starfsár Um-
ferðarráðs. Þótt lögin um Umferðar-
ráð ætli því víðtækt verksvið, er
framkvæmdavald ráðsins fyrst og
fremst á tveim sviðum: annars veg-
ar að halda uppi umferðarfræðslu
og hins vegar að annast skráningu
umferðarslysa. Að öðru leyti er verk
efni ráðsins að vera hinum ýmsu að-
ilum til ráðuneytis og aðstoðar og
fylgjast með þróun umferðarmála
heima og erlendis.
Starfsáætlun 1972 var við það mið-
uð, að ráðið hefði til ráðstöfunar úr
ríkissjóði 5 milljénir 833 þús. krónur,
eins og fjárhagsbeiðni þess var. Fjár
veiting til Umferðarráðs úr ríkis-
sjóði var hins vegar 3 milljón-
ir króna og varð því að fella niður
mörg atriði, sem fyrirhuguð voru á
starfsáætlua.
Aukning umferðarslysa á ár-
inu 1972 frá árinu áður (1971) var
9,1% og er það nokkru minni aukn-
ing en á milli áranna 1970—1971. Þá
var hún 13,9%. Hins vegar varð
nokkru meiri aukning á umferðar-
slysum með meiðslum, en hún var
13,5% 1972 en var 1971 11,6%. Þrátt
fyrir þessa aukningu á slysum með
meiðslum hefur orðið nokkru minni
aukning á fjölda slasaðra en hún var
árið 1971 eða 11,9% á móti 14,7%. Ár-
ið 1972 urðu 22 banaslys i umferð,
þar sem 23 menn létust, en árið áð-
ur voru banaslysin 17, þar sem 21
maður lézt. Athygli vekur, að tæp-
lega helmingur allra banaslysa í um-
ferð 1972 varð í júní og júlí. Öll
aukning slasaðra í umferð var utan
Reykjavíkur. 1 Reykjavik slösuðust
543 og fækkaði þeim um 3. I þétt-
býli utan Reykjavíkur slösuðust 323,
fjftlgaði um 63, og í dreifbýli slösuð-
uat 332 og fjftlgaði þeim um 67 frá
ártnu áSur. Umferðarslysin kosta
okkur íslendinga ekki minna en 2
milljónir dag hvern eða 730 milljón
ir króna á ári.
1 sambandi við skráningu umferð-
arslysa er vert að vekja athygli á
tveim atriðum:
• Yfir helmingur allra umferðar-
slysa á íslandi verður í lögsagnarum
dæmi Rvikur. Ef slysafjöldi hjá ein-
staka vegfarendahópum i Reykjavík
er athugaður, kemur i ljós, að mest-
öll aukning slysa á undanfarandi ár
um er hjá ökumönnum og farþeg-
um í bifreiðum, en aukning slysa á
gangandi vegfarendum er óveruleg.
Má telja þetta beina afleiðingu auk-
ins bílafjölda og hljóta því aðgerðir
til vamar slysum i umferð að bein-
ast sérstaklega að ökumönnum og
farþegum í bifreiðum. Athyglisvert
er, að slysum á börnum í Reykja-
vík og á landinu i heild fækkaði
nokkuð á árinu miðað við undanfar-
in ár.
• Árið 1972 urðu nokkru fleiri bana
slys í dreifbýli miðað við undanfar-
in ár, þó að ekki sé þar um að ræða
verulega fjölgun. Hins vegar megum
við íslendingar gera ráð fyrir þvi,
að með aukinni hraðbrautagerð
fjölgi alvarlegum slysum, og þá sér-
staklega dauðaslysum. 1 nær öllum
löndum, sem búa við þróað vega-
kerfi, verður meiri hluti dauðaslysa í
dreifbýli, en hér á landi hefur mest-
ur hluti dauðaslysa orðið í þéttbýli.
Þetta er þróun, sem okkur ber að
hafa í huga, og ef ekki á að verða
fjölgun banaslysa, þurfa vax-
andi slysavarnir í umferð að fylgja
auknu átaki í vegagerð.
Eðlilega mun sú spuming vakna,
hvaða gagn sé að störfum Umferðar-
ráðs. Þessari spurningu verður
seint svarað til hlítar. Ljóst er þó,
að starfsemi Umferðarráðs mun ekki
hafa veruleg áhrif á fækkun umferð
arslysa, meðan starfsemi þess er svo
takmörkuð, sem raun ber vitni, þvi
segja má, að starfsemi ráðsins hafi
frá fyrstu tíð verið i lágmarki. Staf-
ar það af því, hve ráðinu er þröng-
ur stakkur skorinn með fjárveiting-
ar og starfslið. Þó má fullyrða, að
með starfi Umferðarráðs hafi verið
mörkuð stefna, sem stuðlað hefur að
betri og hagkvæmari umferðar-
háttum. Þá hefur starf ráðsins orðið
til þess að fengizt hefur betri
vitneskja og þekking á umferðar-
vandamálinu hér á landi en verið
hefur áður.
Á árinu 1972 stóð umferðarráð sér
staklega fyrir tveim aðgerðum til
varnar slysum í umferð, sem telja
má víst, að hafi borið nokkum ár-
angur. Fræðslustarf um gildi örygg-
isbelta fór fram í júlí- og ágústmán-
uði og á því tímabili, sem fræðslu-
starfið fór fram, er talið að 17 manns
hafi komizt hjá alvarlegum meiðsl-
um með þvi að nota öryggisbelti. Ör-
yggisbelti eru mjög þýðingarmikil
slysavörn og er því nauðsynlegt, að
stöðugt sé unnið að aukinni notkun
beltanna. Hefur Umferðarráð
gert um það sérstaka áætlun og er
framkvæmd hennar undir því komin,
hvort fjármagn fáist til þeirra að-
gerða, sem hún gerir ráð fyrir. Þá
má einnig nefna fræðslustarf, sem
gekk undir nafninu „Sjáið og sjá-
izt". Fræðslustarf þetta fór fram í
september- og októbermánuði og
var nær eingöngu um umferð
í myrkri. Markmið þess var að stuðla
að aukinni notkun ökuljósa og má
telja víst, að það hafi borið nokk-
urn árangur og notkun ökuljósa far-
ið vaxandi. Erlendis er nú
lögð rik áherzla á að auka notkun
ökuljósa, og má í því sam-
bandi benda á, að í Finnlandi eru
ökumenn skyldaðir til að aka allan
sólarhringinn með ökuljós utan þétt
býlis á tímabilinu 1. okt. til 31. marz.
Merkasta nýmæli, sem tekið var
upp í umferðarslysavörnum á síð-
asta ári, að dómi undirritaðs, var
könnun á þekkingu á umferðarregl-
um, eða sú ákvörðun lögreglustjóra-
embættisins í Reykjavík, að kalla til
viðtals þá ökumenn, sem oftast hafa
verið valdir að umferðarslysum og
óhöppum. Umferðarráð veitti aðstoð
við undirbúning og framkvæmd máls
ins og væntir þess, að könnunin
verði tekin upp i fleiri lögsagnarum-
dæmum á næsta ári. Fylgist ráðið
nákvæmlega með framkvæmd þessa
máls.
Frá upphafi hefur það eðlilega
verið meginstarf Umferðarráðs að
standa fyrir umferðarfræðslu. Ráðið
hefur sett sér það markmið,
að byggja upp á næstu árum um-
ferðarfræðslukerfi, sambærilegt því,
sem skipulagt hefur verið meðal ná-
grannaþjóða okkar. Hefur því verið
skipt í 5 meginþætti:
1. Forskólafræðsla (3—6árabörn).
2. Umferðarfræðsla í skólum (7—16
ára börn og unglingar).
3. Ungir ökumenn (17—25ára).
4. Almenn umferðarfræðsla.
5. Aldraðir iajmferðinni (65 ára og
eldri).
Vegna fjármagnsskorts hefur enn
ekki tekizt að skipuleggja umferðar-
fræðslu nema á forskólaaldri. Bíður
því Umferðarráðs mikið verkefni á
sviði umferðarfræðslu. Næsta verk-
efni er að skipuleggja, í samvinnu
við fræðsluyfirvöld, umferðar-
fræðslu í skólum og byggja ofan á
þánn grunn, sem lagður hefur verið
með umferðarfræðslu á forskóla-
aldri. Umferðarfræðsla í skðlum hér
á landi er a.m.k. áratug á eftir ná-
grannaþjóðum okkar. Það mun þó
taka nokkurn tíma að koma því starfi
í eðlilegt horf, þar sem áður þarf að
efna til námskeiða fyrir kennara og
vinna nauðsynleg fræðslugögn. Má i
því sambandi benda á, að Trygg
Trafikk í Noregi hefur heitið okkur
mikilvægri aðstoð í þessu sambandi.
Að sjálfsögðu þurfa að koma til
margar fleiri aðgerðir til vam-
ar slysum í umferð en umferðar-
fræðslan, sem er seinvirk slysavarna
ráðstöfun, þótt mikilvæg sé. Beztum
árangri verður náð með samræmdum
ráðstöfunum, þar sem flestum þátt-
um umferðarslysavama er beitt sam
tímis og á samræmdan hátt. Ættum
við Islendingar ekki að láta
það dragast lengur að semja áætlun
um aukið umferðaröryggi til nokk-
urra ára, með það markmið fyrir aug
um að koma í veg fyrir fjölgun um-
ferðarslysa og jafnvel stefna að
fækkun þeirra. Svíar hafa fyrir
nokkru gert 3ja ára áæflun um aukn
ar slysavarnir í umferð og svipuð
áætlun er nú í undirbúningi í Noregi.
Á sviði umferðarmála bíða mörg að
kallandi verkefni, sem ekki má draga
lengur að hrinda í frarhkvæmd. Ber
þar sérstaklega að nefna endurskoð-
un umferðarmerkja, sem er orðin að
breytinga, sem orðið hafa á umferð-
arlöggjöf í nágrannalöndum okkar
síðustu árin, gagngera breytingu á
meðferð umferðarlagabrota, heildar-
endurskoðun á reglugerð um öku-
kennslu, próf ökumanna o.fl. og fjölg
un umferðarmerkja, sem er orðin að-
kallandi vegna þróunar í gatna- og
vegagerð hér á landi.
Áhugi á umferðarslysavörnum og
auknum fjárveitingúm til þeirra er
mikill og almennur eftir stórslysa-
tímabil í umferðinni, en þegar
á reynir og óskað er eftir auknum
fjárveitingum, eru menn því miður
oft fljótir að gleyma.
Friðun
Faxaflóa
Greinargerð frá Útvegs
mannafélagi Akraness
Þann 13. marz sendi forstöðu
maður Hafrannsóknastofnunar
innar, Jón Jónsson fiskifræðing-
ur, frá sér greinargerð sem svar
við fréttatilkynningu Útvegs
mannafélags Akraness frá 2.
marz s.l., í blöðum og útvarpi.
Kennir þar margra grasa og
virðist greinin einungis skrifuð
til að þvæla málin. Hvað kemur
t.d. fiskstærð á Skjálfanda við
friðun ýsu og annars smáfisks í
Faxaflóa? Eða alls konar fræði-
kenningar um gróður á hafs-
botni? Um það stóð deilan ekki.
Nú er það stóri möskvinn, sem
á að bjarga öllu. Af hverju þarf
að friða uppeldisstöðvar ung-
fisks fyrir N.A. landi, t.d. fyrir
botnvörpu, ef möskvinn í um-
deildum veiðarfærum er nógu
stór til að ungviðið sleppi, eins
og Jón Jónsson gefur í skyn?
Hver er orsökin fyrir því, að
fiskstofnar í Norðursjónum ná
sér ekki á strik, þrátt fyrir að
botninum er sífellt rótað upp
af dragnót og botnvörpu? Þar
ætti vaxtarhraði fisksins að
vera mikill eftlr kenningum
Jóns Jónssonar.
Einkennilegt er að árangur-
inn lætur á sér standa, er það
miður, því þá hefðum við jafn-
vel losnað við brezka veiðiþjófa
úr landhelginni.
Hér eru tvö dæmi um stóra
möskvann:
1 grein sem Magnús Guð-
mundsson, sjómaður á Patreks-
firði, skrifar í Morgunblaðið 15.
júní 1972, segir m.a.
„Ástæðan fyrir engri páska-
hrotu í ár og lélegri veiði sunn-
anlands er sú, að sá fiskur, sem
átti að ganga í ár var til þess
að gera allur drepinn á árunum
1968 og 1969,“ síðar í grein-
inni segir: „Togað var að mestu
við hafísjaðarinn og innan um
ísinn, þar sem hægt var að koma
því við. Þama voru drepnir tug-
ir ef ekki hundruð miHjóna af
smáfiski þessi ár, eingöngu smá-
fiskur. Svo smár var hann, að
þegar skipin tóku trollið ánetj-
aðist fiskurinn við skipshlið,
svo 15 til 20 sm fiskur flaut allt
í kringum skipin."
Á s.l. sumri skýrðu starfs-
menn ferskfiskmatsins í Reykja
vík m.a. frá því í sjónvarpinu,
að talsverð brögð væru að því að
smáýsa, sem bannað væri að
hirða, væri i afla togbáta við
suðurströndina, jafnvel umtals-
verður hluti aflans sem landað
var i sumum tilvikum. Hér eru
aðeins tvö dæmi, sem hafa kom-
ið í fjölmiðlum, en hvað eru þau
mörg, sem ekki hafa komið? Eitt
hvað virðist stóri möskvinn
hafa látið sig þarna.
Hvað myndi gerast ef Faxaflóa
yrði lokað fyrir dragnót og
botnvörpu árum saman? Hér
segir einn fiskifræðingur álit
sitt á þvi, en grein hans birtist
í Ægi 8. tbl. 1956 og ber nafn-
ið: „Árangurinn af friðun ýs-
unnar í Faxaflóa". Þar segir
m.a.: „Ýsan er sú tegund ísl.
nytjafiska er sýnt hefur einna
greinilegustu merki um ofveiði.
Um það eru allir sérfræðingar
sammála, jafnt innlendir sem út
lendir".....Faxaflói hefyr löng-
um verið talinn eitt þýðingar-
mesta uppeldissvæði ýsunnar
hér við land“..........Árganga-
skipunin siðan 1953 sýnir okk-
ur hins vegar hin heillavæn-
legu áhrif friðunarinnar, fiskur
inn eldist og stækkar þar til
hann hefur náð kynþroskaaldri
og leitar út úr flóanum til þess
að auka kyn sitt. Hér er að
skapast stofn, sem er algerlega
frábrugðinn hinum ofnýtta ýsu-
stofni Norðursjávarins, þar sem
fiskur eldri en 5 ára er sjald-
gæfur.“........Aukning meðal-
lengdarinnar sýnir mjög jákvæð
an árangur friðunarinnar, hver
einstaklingur er orðinn stærri
og verðmeiri fiskur þegar hann
veiðist. Má orða þetta svo, að
hér sé verið að nýta framleiðslu
getu flóans á allt annan og full-
komnari hátt en áður var getrt.
Með því að leyfa stofninum að
dveljast á uppeldissvæði sínu til
5 ára aldurs í stað þriggja, er
hægt að fá fisk, sem er 55 sm
i stað 30 sm og er því hér um
Framhald á bls. 20