Alþýðublaðið - 12.08.1958, Qupperneq 7

Þriðjudagur 12 ágúst 1958
Ælþýðublaðið
íiumbug“ hrópaði einn !iðs- j blaðamacfur. En mes-tu máli
Hiannanna eitt sinn, eftir j skiptir Það, að hann er sá maS-
Strangan fund, þar sem harðar . ur erlendur, sem ahra ósleitileg
sviptingar höfðu farið fram, — 1 ast hefir barizt fyrir málstað
,,hér hafa þeir staðið framan í vor íslendinga í áfengisdeil-
okkur í fjór&r klukkustundir unni við Spánverja. Hann hefir
og flett hvor annan ailri sæmd. ekki eingöngu lagt á sig mikið
og æru, og sitjast svo síðan ! erfiði í því máli, heldur og líka
saman við borð, jafngódir vinir tekið á sig mikil óþægindi . . .“
eftir sem- áður“, og svo spýtti Hingað kom svo Larsen-Led-
hann langt út í loftið. Frá þessu
segir Larsen í bók sinnj ..Kro-
kampene“ og hafði mikið gam-
an af.
Árið 1923 bauð framkvæmda
nefnd Stórstúku íslands Lar-
sen-Ledet í heimsókn hingað á
vegum Góðtemplarareglunnar.
Áfengisbann var Iögleitt hér á
iandi, svo sem kunnugt er. að
undangenginni þj-'a?a'kvæða-
greiðslu árið 1903. Bar.nið kom
til framkvæmda 1915, en sjö ár
um síðar var ge'rð á því undan-
þága vegna kúgunarkröfu Spán
verja, sem vér vomm þá mjög
háðir vegna saftíisksölu. Ann-
að hvort afnemur þú bannið
sögðu spönsk stjórnarvöld við
íslendinga eða vi.ð utilokum
saltfiskinn þinn og þú ferð á
vonanvöí. Alþingi bognaði í
málinu, samþykkii undanþág-
una án þjóðaratkvæðagreiðslu,
þó bannið væri á s-ínum túna
sett með slikr. atkyæða-
greiðslu. 3've.r þingmern
greiddu a-tkvæði gega urdan-
þágunni.
Að vísu samjþykktj Alþingi
ályktun, þar sem tekið var
fram að knýiandi rriuðsyn bærj
til þessara aðgerða. en ekki af
því Albingi vildi hverfa frá
þessari löggjöf, seri sett hefði
verið á grundvelii þjóðarat-
kvæðagreiðslu.
Um mál þetta var mikið
ræ:tt og ritað bæöj heima og
heiman. Bindindissamtök um
víða veröld og Alheimssamtök
þeirra tóku þegar skelegga af-
stöðu með hinum. íslenzka mál
stað og gegn hinni spönsku kúg
un og íblöndun um innanrík-
ismái vor. Meðaj a'inars var
álvarp sent Alfonsi Spánarkon-
ungi undirritað af urn 400 þing
mönnum, háskólaprófessorum
og Nóbels-verðlaunahöfum, þar
sem „herferð" Spánar gegn ís-
landi var mótmælt. Meðal
þeirra, sem undirrituðu þatta
ávarp var Bryan, fyrryerandi
utanríkisráðherr a Bandar í.k j -
anna, Snowed, fyrverandi fjár-
málaráðherra Bretlands, líf-
læknir páfa og fleira stórmenni
En Spánarkonungur lé{ sér
ekki segjast.
et og fjölskylda hans 16. sept-
ember 1923, eins og fvrr segir
og dvaldi hér um tíma. Iiaiin
flutti nokkur erindi meðan
hann stóð við, bæði á almenn-
um fundum og á fundum Regl-
unnar og voru þeir aiHr sér-
lega vel sóttir og þótti fundar-
mönnum mikið koma t;ú. rseðu-
snilldar hans, mikilúðlegrar og
fjörlegrar framkomu. Það var
eftir slíkan almennan fund,
sem aldraður Frónbuj sagði við
Þórð Bjarnason kaupmann, að
hann hefði aldrei heyrt tii slíks
ræðusnillings. „Ég héit &3 þú
skildir ekki dönsku,“ sagði
Þórður. „Nei, það geri ég held-
j ur ekki“ svaraði maðurmn, —
,,en þetta var frammúrskarandi
góð ræða“. Vissulega vitnar
bessi umsögn um r2eðumanns-
hæfileika Larsens-Ledet.
Nokkuð ferðaðist Larsen-
Lsdet um landið, aðaliega þó í
nágrenni Reykjavíkur. Hann
kom m. a. í Skeiðaréttir og
ritaðí um þá för sérlega
skemmtilega grein sem hann
kallaði „Þrjátiu þúsund jarm-
andi;kindur“ og birtist hún m.
a. í Afholdsdagbladet og fleiri
dönskum blöðum.. Auk þess rit
aði hann og kona hans, sem
látin er fyrir nokkru, og einnig
var starfandi blaðamaður. ýms-
ar fleiri greinar, sem einkennd
ust allar af vinsemd og goð-
hug til lands og þjóðar.
Með Larsen-Ledet er horfinn
af sjónarsviðinu einn gagnmerk
asti og mikilhæfasti forystu-
maður, sem bindindishreyfing-
in í heiminum hefir eignazt. —
Vígfimji hans í vörn og sókn
fvrir þann málstað, sem hann
ungur batt trúnað við og aIdrei
brást, mun lengi verða til vitn
að. Ævisaga hans, hið mikla 10
binda ritverk, „Mit Livs Karr-
usel“, sem verið hefir metsölu-
bók í heimalandi hans, mun
verða sá brunnur, sem allir
beir, er trúir vilja vera hugsjón
sinni, geta ausið af sér til
stvrktar og andlegs fullt'ngis í
baráttu fyrir góðan málstað.
Að 1 okum skal svo vitn.að til
niðurlags í einni af mörgum,
ræðum hans um baráttuna við
En sá, sem í þessari Orrahríð áfengistízkuna og drykkjusið-
hélt hvað fastast fram málstað
ísland's, var einmii,tt Larsen-
Ledet. Hann barðist ósleitilega,
í ræðu og riti, í blaði sínu Af-
lioldsdagbladet og ótal biöðum
öðrum víða um heim. Hann
flutti m. a. mikla ræðu um
þetta mál á fjöldafund’; sem
Heimssambandið gegn ðfengis-
fcöiinu efndi t'il í Toronto.
Fyrir þetta vinarbragð og svo
það, að hér var um einn merk-
asta baráttumann bindindis-
lireyfingarinnar í heiminum að
aræða, sem vissulega var feng-
ur í að fá hingað til lanás, bauð
framkvæmd'anefnd Stórstúk-
tinnar, sem þá laut forystu Ein-
ars Kvarans rithöfundar, hon-
um og fjölskyldu han^ heim.
Urn heimjboð þetta farast stór-
templar svo orð í skýrslu sinni
til Stórstúkuiþingsiins 1924.
„Larsen-Ledet er, svo sem
kunnugt er, gæzlumaður lög-
gjafarstarfs í Hástúkunni og
einn atkvæðamesti maður GT-
reglunnar. Hann er einn af
mestu rseðuskörungum Norður-
landa og mjög nafnkunnur
na, en þar segir hann svo:
......En vér erum þess ai-
búin, að sigur vinnst ekki
ne.ma með harðri, heRri og
.srrimmlegri baráttu. Böl, sem
ekkj á rót sína í gróðavon,
er hægt að uppræta án mikill-
ar baráttu. En meinsemd,
sem sprottin er af fégræðgi og
ó‘’ðlilegum fýsnum, verður
ekki numin brott með fögrum
orðum, það þarf starf,------
starf. sem fær því til vegar
komið. að fjárgróðamaðurinn
úthelli tárum yfir horfnum
gróða og ofnautnarniaðurinn
gráti eir>is og barnið, jiegar
yfjr ósefjaðri fýsn. — að jieir
það er vanið af brjósti. Gcorg
Reykjavík 11. ágúst 1958
Kæri vinur.
iÉG MUN að jþessu sinni
gera þér grein fyrir málefni,
sem' ætti að fara vel á dag-
skrá í þjóðfélagi okkar. ís-
lendingar vilja vera stórhuga
og athafnasamir, en gleyma
st'undum því, sem mestu máii
skiptir. Sú gleymska stafar
sennilega af taugaveiklun
hraðans og viðleitni stórsigr-
anna. Farsæi úrslit fást hins
vegar með þróun. Mikil-
m.ennska hendingskastsins
vekur aihygli á líðandi stund,
en þróunin myndar iðulega
úr smáatriðum þá heild, sem
reynist til frambúðar. íslend-
ingar líta naumast við smáu.
Þess vegna gætir hér allt of
sjaldan annarrar þróunar en
þess árangurs, sem kemur í
loftköstum.
Jöfnuður upp á við.
Um þetta mætti teygja lopa
margvíslegra hugleiðinga, en
ég sný múr strax að umræðu
efninu: Tillaga mári er sú, að
allir íslendingar, sem orðnir
eru sjötugir, fái eftirlaun eins
og embættismennirnú'. •
Einhver kynni að spyrja
um rökin. Þau væru fremur
efni í bók en blaðagrein. Ég
gerj hins vegar langt mál
stutt og spyr: Á ekki verka-
maðurinn, bóndinn, iðnaðar-
maðurinn, húsfreyjan, sjó-
maðurinn, rithöfundurinn og
verzlunarmaðurinn sama
kröfurétt til eftirlauna og
sýslumaðurinn, presturinn,
héraðslæknirinn, kennarinn
og skrifstofuistjórinn? Sann-
gjarn m,aður þarf naumast
lengi að íhuga svarið. Þetta
liggur í augum uppi1. Eftir
laun embættismannanna eru
tákn stéttaskiptingarinnar á
íslandi. Hún dæmist óréttiát
og á að hverfa. En með hvaða
hætti? Mér kemur vitaskuld
ekki til hugar að viija tryggja
réttlæti í þessum efnum með
því að afnema eftirlaun emb-
ættismannanna,- Slákt væri
jöfnuði upp á við. Þess vegna
ingar eiga að beita sér fyrir
jöfnuður niður á við. íslend-
ber að láta embættismennina
njóta eftirlauna framvegis
eins og hingað til. En aorir
þjóðfélagsþegnar eiga að
njóta sama fulitingis, þegar
líður á starfsdag ævlnnar.
Eftirlaunin mega ekki verða
..Ekkert dýr er villtara en
oddborgarinn. ef tekin er frá
honum wiský-flaskan“. Þess
veena er nú um heim allan
háð hörð viðureign, — eld-
heitur, srrimmur bardaaii, cem
vorðiir að heyja til enda, þar
til hinu þráða mavki er náð.“
Einar Björnsson.
sérréttindi tekjuhæstu sam-
borgaranna. Þau eiga að vera
líftrygging einstakimganna
og samhjálp þjóðfélágsins til
að auka jöfnuð, réttlæti og
öryggi.
Hver eru elIiiaunill'.,
Hjartað í þér skiiur áreið-
anlega þessa röksemdarfærslu •
mína á svipstundu. Og sama
mun að segja um alla sann-
gjarna menn á íslandi. Eigi
að síður gleymist gamía fólk-
ið, þegar það heltist úr lest-
inni í sókninni miklu. Ai-
mannatryggingarnar leysa
ekki vandann, þótt góðar séu
og reynist vof.iandi enn betri
í framtíðinni. Veiztu, hver
ellilaunin eru nú á dögum>
verðbólgunnar og dýrtíðárinn
ar? Ég segi og skrifa 745
krónur á mánuði handa ein-
hleypum, en 1190 krónur, ef
um hjón er að ræða. Hver
fleytir sér á þvílíkum fjölum
í ólgusjó nútímans? Gamal-
mennin hafa farið á mis við
allar kjarabætur síðasta ára-
tugs nema vísitölubækkan-
irnar, sem ber að höndum
mun seinna en útgjöld dýr-
tíðarinnar. Þau eru því sett
á guð og gaddinn. SHkt og
þvílíkt nær engri átt, Gamla
fólkið á að lifa fögru líf; í ell-
inni, njóta vaxtanna af auði
vinnu sinnar í þágu lands og
þjóðar og kynnast unaðssemd
öryggis og friðar. Það hefur
sannarlega til þe.ss urinið.
Misskipt verðmæti.
vexti af þessum auði. en fjöld
inn gleymist. Slíkt er mesta
óréttlæti þessarar aldar á ís-
landi. Og það verðum við að
leiðrétta á næstu árum.
Erum við ættlerar?
Kostar ekki mikla fjármuni
að tryggja öllum sjötugum
íslendingum sómasamleg eft-
irlaun? Vafalaust. En hvað
ætlast æskan fyrir? Hýggst
hún eyða þeirn verðmætum,
sem gamla fólkið fól henni til
verðveizlu? Útgjöld eftiriaun
anna ættu ekki að vaxa henni
í augum, ef hún vill standast
samanburð við fyrri kynslóð.
Gamla fólkið gerði Island
byggilegt að hæ.tti nútímans.
Þess skal það njóta í ellinnL
Annars gerast íslendingar
ættlerar.
Hver kýs svo lítilmannlegt
hlutskipti?
GöfugUj. bakþanki.
Framhahl af 12. síðu.
ur þessar áttu skólann meðan
hann var búnaðarskóli árin I
1883 til 1917, en þá gáfu þær
ríkinu skólann og eignir hans.
hófst þáttur skólastjóra. Bene-
dikt Kristjánsison, skólastjóri
1906—’07, talaði fyrstur. Síðan
Ásmundur Guðmundsson bislt-
Brandes kemst svo að orðú.j^ gem fyrsti skóiltjóri al-
þýðuskólans. Loks flutti Þór-
arinn Þórarinsson kveðjuorð
og las fjöida heillaskevta, sem
skólanum höfðu borizt í tilefni
afmælisins. Þá söng skólapilt-
ur, Axel Jónsson frá Bessastöð
um(, einsöng, gamlir Eiðapiltar
sungu nokkur lög og þótti tak-
ast ágætlega. Um kvöldið var
Hvað eigum við gamla fóik
inu að þakka, feðrum okkar
og mæðrum, öfum okkar og
ömmum? Þjóðfélag nútímans
á íslandi, ævintýralegar frarn
farir þessarar aldar, átvinnu-
tækin til sjávar og sveita,
húsin, skipin, verksmiðjurnar
og skólana. Árangurinn af
starfi þess er margfaidaður
þjóðarauður. En þeim verð-
mætum er hryggilega mis-
skipt. Ég á ekki við, að ein-
stakir menn græði fyrirhafn-
arlítið milljónir króna á
nokkrum árum. Það er saga
út af fyrir sig. Ég hef í huga
hitt ranglætið, að æskan
kaupi og selji þau verðmæti,
sem er afraksturinn af vinnu
gamla fólksins, en gleymi
feðrum sínum og mæðrum,
öfum sínum og ömmuni í ell-
inni. Embættismennirnir fá
stiginn dans af miklu fjöri.
Hljómsveit Eiðapilta lék fyrir
dansinum.
Landsleihurinn
Framhald af 1. síðti.
fyrir íra og má segja, að ísl.
landsliðinu hafi í leiknum tek-
izt betur en almennt var búizt
við. írar fengu 14 hornspyrnur
á mark íslands, en ísiendingar
aðeins 3. í heild fór leikurinn
vel fram og var prúðmannlega
leikinn, enda dæmdi norski
dómarinn, Leif Gulleksen, vel
ogröggsamlega.
í vörn islendinga áttu bezt-
an leik Helgi í markinu og
Hörður Felixson, einkum í síð-
Bakþanki minn er að göfgi
og mannúð náskyldur a«da og
tilgangi kristindómsins. Ör-
yggi gam]a fólksins í ellinni
mun draga úr kapphlaupi
gróðasöfnunarinnar, sem ann-
aðhvort einkennist af misk-
unnarlausu ofríki eða þrot-
lausu str.ti — nöma hvort
tveggja sé. Guliið kemst aidr
ei síðasta spölinn á grafar-
bakkann, hvað þá iengra. En.
fagurt mannlíf ellinnar varp-
ar íjóma á haf og himin ei-
lífðarinnar. Öryggið gerir
mennina frjálsa og vitra. Sam
keppnin um auðinn og óttinn
við framtíðina leiðir hins veg-
ar til haturs, kúgunar og
heimsku, sigurvegararnir
reynast harla fáir — og hinir
allir tapa styrjöid ævj sinn-
ar. Þess vegna er jöfnuður
allra að leiðarlokum mann-
dómsáranna fögur hugsjón
og viturleg ráðstöfun. Kann-
ski á að tryggja sams konar
jöfnuð í byrjun, þegar nýfætt
barnið er lagt í vögguna á
morgni lífsins. Þá er að aí-
nema erfðaréttinn, en úrræð-
in til þess og tilgangu- siíkr-
ar ráðstöfunar mun víst efni í
annan pistil. Látum okkur
nægja að sinni að taka hönd-
um saman um að tr3;ggja ÖH-
um sjötugum íslendingum
full eftirlaun.
Með kærri kveðju.
Heigi Sæmunelsson.
ari hálfieik. 1 sókninni var
Þórður Þ. einna frískastur.
írska liðið var jafnt, en einna
mésta athygli vakti hægri út-
herjinn, McCann. Veður var
milt og gott, en mikið hafði
rignt um daginn, bótt þurrt
væri meðan á leik stóð og var
völlurinn afar þungur og hálL
Háði það sýnilega leikmönnum
mjög. Nánar verður sagt frá
leiknumj á íþróttasiðu blaðsins
á morgun.
MIDDELFART, mánudag,
NTB. Norræni fiskimálafund-
urinn hófst hér í dag. Á dag-
skránni eru umræður um land
helgismálin á breiðum grund-
velli. Eru mættir fiskimálaráð
herrar ailra Noröurlandanna
nema íslands.