Morgunblaðið - 01.09.1973, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ — LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1973
ftfawgustiritafrffe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Askriftargjlad 300,00 kr.
1 lausasölu
hf, Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjöm Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, simi 22-4-80,
á mánuði innanlands.
18,00 kr, eintakið.
¥ dag er 1 ár liðið síðan ís-
* lendingar allir fögnuðu
yfir þeim áfanga, að fiskveiði
takmörkin höfðu verið færð
út úr 12 mílum í 50. Fyrir
einu ári gerðu allir ráð fyr-
ir því, að fiskveiðitakmörk-
in mundu þýða raunverulega
friðun fiskimiðanna og aukna
hlutdeild ísiendinga í heild-
araflanum á íslandsmiðum.
Því miður hafa þessar vonir
ekki rætzt. En þrátt fyrir þá
erfiðleika, sem við hefur ver-
ið að stríða síðasta árið, mun-
um við íslendingar svo sann-
arlega ekki gefast upp. Svar
okkar við óbilgirni Breta og
áframhaldandi ólöglegum
veiðum Vestur-Þjóðverja, er
eitt og aðeins eitt. Við segj-
um þeim umbúðalaust, að við
munum nú táka lokaskrefið
í landhelgismálinu, friða land
grunið allt og helga okkur
200 mílur. Það er krafa dags-
ins í dag, og um hana verða
íslendingar allir að standa
saman.
Á undirbúningsfundunum
undir Hafréttarráðstefnuna,
nefnir enginn maður 50 sjó-
mílurnar. Þar er rætt um 200
mílur, og yfirgnæfandi meiri
hluti þjóðanna fylgir þeirri
stefnu. Sumir tala raunar
um, að 200 mílurnar nægi
ekki, heldur verði strandríki
að hafa sérréttindi til fisk-
veiða utan þeirra. I þessum
hópi eru Ástralía, Nýja-Sjá-
land, Kanada og Noregur.
Þess er og að gæta, að jafn-
vel eftir að 200 mílurnar eru
komnar til framkvæmda,
þarf að hafa samkomulag
ríkja á milli um friðunarað-
gerðir á hinum ýmsu haf-
svæðum, því að sumir nytja-
fiskar fara langar leiðir á
göngum sínum.
Á undirbúningsfundinum
undir Hafréttarráðstefnuna,
sem lauk fyrir rúmri viku,
var tilraun gerð til að sam-
ræma þær tillögur, sem fram
höfðu verið lagðar, þannig
að einungis yrðu 2—4 tillög-
ur til afgreiðslu á Hafréttar-
ráðstefnunni sjálfri. Því mið-
ur tókst þetta ekki, þrátt fyr-
ir eindreginn stuðning við
200 mílurnar, því að ýmis
aukaatriði komu þar til álita.
Nú ber brýna nauðsyn til
þess, að íslendingar geri allt
sem í þeirra valdi stendur
til þess að sameina þær þjóð-
ir, sem 200 mílurnar styðja.
En frumskilyrðið er, að Is-
lendingar sjálfir taki af öll
tvímæli um stefnu sína. Þeir
þurfa að lýsa því yfir með
ótvíræðum hætti, að þeir
berjist fyrir 200 mílum og séu
í hópi þeirra þjóða, sem
lengst vilja ganga. Þar nægja
ekki yfirlýsingar í einhvers
konar „vinnuskjölum“ undir-
búningsfundanna, heldur
verður að gera þetta með
alþingissamþykkt, löggjöf
eða þingsályktun. Þegar það
hefur verið gert, getur eng-
um blandazt hugur um, hvar
við stöndum. Þess vegna
verður að vænta þess, að aðr-
ir þingflokkar taki vel því
frumkvæði, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur tekið í land
helgismálinu og standi sam-
einaðir að 200 sjómílna land
helgi.
Það er mikill misskilning-
ur, að 50 sjómílna landhelgin
sé mál dagsins í dag eins og
kommúnistar halda fram. 50
sjómílna landhelgi á engan
hljómgrunn. Sú tala er aldrei
nefnd, þegar um fiskveiði-
takmörkin er rætt, nema þá
af stórveldunum, sem aftur-
haldssömust eru. Á meðan
við íslendingar ekki lýsum
því ýfir, að við styðjum 200
sjómílurnar, erum við þess
vegria dragbítar á þróunina,
en ekki forusturíki, eins og
við gerðumst með lögunum
um vísindalega verndun fiski
miða landgrunnsins árið
1948.
Vera kann, að einhverjir
afturhaldsmenn hér á landi
séu svo skammsýnir, að þeir
geri sér enga grein fyrir
hinni öru þróun, sem orðið
hefur í landhelgismálunum
á alþjóða vettvangi síðustu
mánuðina og árin og vilji
þess vegna bíta sig í 50 sjó-
mílna fiskveiðitakmörk, en
áhrifum þeirra manna verð-
ur að eyða fyrir fullt og allt.
Við Íslendingar höfum nú
tækifæri til að vinna þann
lokasigur í landhelgismálinu,
sem barizt hefur verið fyrir
í aldarfjórðung. Árið 1948
mörkuðum við stefnu okkar
og höfum barizt ótrauðir
síðan. Nú er tækifæri til að
ná lokamarkinu, friðun land-
grunnsins alls og 200 sjó-
mílna landhelgi.
Baráttan stendur sem hæst
og lokasigur mun vinnast
innan örskamms tíma, ef eng-
inn skerst úr leik. Þess vegna
verðum við íslendingar að
standa sameinaðir, og svo
mun líka fara.
50 MÍLUR EÐA 200 MÍLUR
Nokkur af nýbysjgðu húsunum á Stöðvarfirði.
„Jafnverstu vegir
í byggð á íslandi“
— beggja vegna við Stöðvarfjörð, segir
Björn Kristjánsson, hreppstjóri
EFTIR allmarg-ar ferðir út á
land hef ég komizt að þeirri
niðurstöðu, að Hagstofunni
yrði það tiltölulega auðvelt
verk að reikna út og setja
upp í töflu til birtingar í Hag
tíðinduni styrkleika bjartsýn-
innar meðal íbúa á ýmsum
stöðum á landinu. Aðferðin
er einföld: Síðsumars yrði
embættismaður sendur á
þessa staði til að telja ný hús
og hús í byggingu. Hiutfalls-
legur fjöldi þeirra gagnvart
ibúafjölda yrði reiknaður út
og út kæmi bjartsýnisstiiðull
þorpsins eða bæjarins.
Þessi aðferð kom upp i
huga mér þegar ég var að
hugleiða hinn mikla fjölda
nýbygginga á Stöðvarfirði.
Þar hlýtur að ríkja mikil
bjartsýni, því að lángflest
hús á staðnum eru ný eða
nýleg. Raunar hefur ekki
mikið verið byggt í sumar,
því að á undanförnum ár-
um hefur nánast verið full-
nægt þörfinni fyrir ný hús.
Nú vantar aðeins hús fyrir
aðkomufólk.
Á ferð minni um Austfirði
fyrir nokkru ræddi ég við
Bjöm Kristjánsson, hrepp-
stjóra á Stöðvarfirði og spurði
hann fregna úr byggðarlag-
inu.
„Ibúatalan er nú rösklega
300 og hefur vaxið jafnt og
sígandi um 10—15 manns á
hverju ári, að undanförnu.
Hér hefur verið geysilega
mikið byggt á undanförnum
árum, miðað við stærð þorps-
ins, og er það yfirleitt ungt
fólk, sem er að byggja. Unga
fólkið hefur ekki flutzt héð-
an, heldur viljað vera hér
áfram," segir Björn.
1 sumar hafa tvö ný hús
verið reist, en verið er að
ljúka við og fullgera ýmis
hús. Af öðrum framkvæmd-
um má nefna lagningu nýs
holræsakerfis, sem er mikil
framkvæmd, og undirbúning
að lagningu olíumalar, með
tiiheyrandi jarðvegsskiptingu.
Þá er fyrirhuguð stækkun á
frystihúsinu með því að reisa
viðbyggingu.
Mikil atvinna hefur verið
á Stöðvarfirði og vantar frek
ar fólk í vinnu en hitt, að
atvinnuleysi sé. Langflestir
starfa á einn eða annan hátt
við sjávarútveginn, fiskveið-
ar eða fiskverkun. Þá er
sveitarfélagið einnig með
vinnuflokk við sínar fram-
kvæmdir. Mikil vinna hefur
verið við húsbyggingar, en
engir iðnaðarmenn á þvi sviði
eru búsettir á Stöðvarfirði og
verður að kaupa þá að til
slíkrar vinnu.
„Það hefur verið hér þó
nokkur slæðingur af aðkomu
fólki, bæði kvenfólk og karl-
mönnum," segir Björn. „Tölu
vert af því eru skólaungling-
ar i sumarvinnu. En sáralitl-
ir möguleikar eru á að taka
á móti slíku aðkomufólki, hér
eru engar verbúðir og það er
þá helzt fólkið, sem á hér ein-
hvern að, sem getur fengið
húsnæði.“
Stöðfirðingar gera út skut-
togarann Hvalbak í samein-
ingu við Breiðdælinga og hef
ur hann aflað allvel frá þvi að
hann kom til landsins i vor.
Frá Stöðvarfirði eru einnig
gerðir út bátarnir Heimir,
360 lesta skip, og Álftafell,
220 lestir. Heimir hefur í sum
ar verið á togveiðum, en áð-
ur í síldveiði í Norðursjó og
á loðnu. Álftafellið hefur i
sumar verið á humarveiðum
og aflað sæmileg, miðað við
aðra báta. Þá er talsvert af
trillum á Stöðvarfirði og einn
þilfarsbátuir, en þeir hafa afl-
að lítið í sumar á handfærin.“
Fiskverkunarstöðvar eru
þrjár á Stöðvarfirði. Hrað-
frystihúsið, Varðarútgerðin,
sem verkar í salt og Steðji,
sem hefur litillega fryst fisk
í sumar af Álftafellinu. Hrað
frystihúsið og Varðarútgerð-
in vinna fisk úr togaranum
og frá smábátunum og hef-
ur í sumar verið mikil vinna
hjá þeim, oft unnið langt
fram á kvöld.
Og þá er komið að sam-
göngumálunum, sem eru kafli
út af fyrir sig. Björn er ekk-
ert að skafa utan af því:
„Beggja vegna við
byggðarlagið eru jafnverstu
vegir, sem menn finna i
byggð á Islandi. Við erum því
mjög óánægðir með, að á
þessu sumrii var tekið af okk
ur fjármagn, sem átti að nota
í vegina i sumar. Það eru að
visu komnir ágætir kaflar í
vegina sums staðar, en óskap
lega víða vantar mikið á, að
gott sé. Vegirniir eru 30 ára
gamlir, lagðir við erfiðar að-
stæður og lítið hefur verið
fyrir þá gert síðan. T.d. fyr-
ir fjarðarbotninn verða erfið-
ar samgöngur í vetur, þegar
flytja þarf fiskinn á milli.
Við höfum leitað eftir því við
vegagerðina, að hún lagfæri
veginn i fjarðarbotninum.
Það væri ákaflega illa farið,
ef samgönguerfiðleikar tefðu
fyrir togaraútgerðinni, sem
hefur gengið vel og sam-
vinna verið mjög góð.“
En vegirnir þurfa ekki að-
eins úrbóta við vegna fisk-
flutninga. Bújarðir eru fáar
i Stöðvarfirði, aðeins fimm,
og öll mjölk er því flutt frá
Egilsstöðum. Stöðvarfjörður
er i læknishéraði með Fá-
skrúðsfirði, reyndar er það
læknislaust nú, en augljós-
lega þarf læknir að geta kom
izt á milli hvenær ársins sem
er. — sh.