Morgunblaðið - 22.09.1973, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ — LAUGARDAGUR 22. SEPTEMRER 197»
17
Sýning Valtýs Péturssonar
EFTIR fimm áxa hlé kveður
Valtýr Pétursson sér hljóðs með
viðamikilli einkasýnimgu í sýn-
ittgarsölum Norræna hússins,
þar sem hann sýnir 84 olíumál-
verk, sem öl! munu máluð á sl.
þremur árum. Það er allmikil
breyting orðin á list Valtýs, frá
Því að hanm sýndi síðast, en það
var í Listamannaskálanum
gamla. Samt gerir maður sér
þess ekki ljósa grein fyrr en að
vel athuguðu máli, því að Valtýr
er stöðugt vakamdi við að sýna á
samsýningum og með félögum
sinum og þær breytingar, sem
niest eru áberandi frá fyrri sýn-
ingum koma þeim kuninuglega
fyrir sjónir, er með sýningum
fylgjast í höfuðborginni. Vaitýr
kveðst sjálfur vera farinn að
nálgast iandslagið í myndum sín
um og víst er, að ýmis hughrif
frá náttúrunni má keinna í mynd
um hans, og á stöku stað greinir
áhorfandimn jafnvel landslags-
form á myndfletinum. Þetta kem
Ur ekki á óvarf, þar eð uppistað-
an í mörgum myndum á fyrri
sýningum hans var hálfnatúral-
istísk, mvndbyggingin gat þá eim
att minnt á sólarlag eða sólar-
upprás, þar sem hlutlægur hálf-
hrimgur skar sig úr huglægu
formi og myndaði togstreitu
nailli tveggja óiikra myndrænna
eiiginda. Þessara viðhorfa sér
enn stað i nokkrum mynda hans
á þessari sýnimgu, t. d. nr. 18
„Hafið" og nr. 24 „Blár máni“,
en hér er um að ræða þróaðari
myndir í formi og lit og er næst-
um eftirsjá að þvi að listamaður-
imm skyldi ekki staðfastlega haida
þessum tilraunum til streitu, því
að fyrrnefndar myndir gefa fyr-
irheit um átakameiri og verð-
mætari kmdvinninga.
Á þessari sýningu heldur lista
maðurinn frekar að sér höndun-
um, hvað glimu við ólikar stíl-
eigimdir snertir, hann leitast ein
mitt þvert á móti við að ná sterk
ari stílheild i formum, þegar þvi
er að skipta. En annars mætti
skilgreina þessa sýnimgu sem
ferðalag í ríki litarims og lita-
sambanda, því að það er einatt
Hturinn sem ferðinnd virðist
ráða og á stundum tekur jafn-
vel ráðim af listamanninum þann
ig að leiðir til tvísýns iitaspils.
En listamaðurinn er, svo sem
sýningin er mjög til vitnis um,
næmur tilfinnimgamaður á liti
og, svo sem ég hefi áður bent á
að öðrum þræði rómantiker og
stemningamálari o’g þetta allt
ósjaldan nokkuð á kostnað hnit
miðaðra forma. Hann á mjög létt
með að mála og virðist ekki þraut
vinna hverja mynd, þótt óneit-
anlega vinni hann lengi i sömu
hugmyndir, — en það er einmitt
mikil hætta samfara þessum eig-
itnleikum, og listamaðurinn fer
ekki varhluta af þvi frekar mörg
um öðrum, ýmsar myndir hans
virka nokkuð laust unnar, en um
leið eru aðrar, þar sem hann kaf
ar djúpt og uppsker rikulega, svo
sem i myndunum „Þrídrangar"
(35), „Stórborgarkvöld“ (60) og
„Ávaxtakarfa" (72) en það eru
allt mjög litrænar myndir, sem
'lifa sinu eigin, sérstaka, dul-
magnaða lifi, og hið sama má
einnig segja um minnstu mynd-
irnar á sýningunni „Leiksvið"
(74) og „Flamengo" (75). Sér-
stæð á sýningunni er myndin
„Tassida" (31) og virkar stórum
verðmætari i lit en myndin við
hlið hennar, „Komposition" (32),
þótt sú mynd sé í mun sterkari
litum. 1 ætt við þá mynd eru einn
ig myndimar „Grjót" (47) og
„Urð“ (50), — en hér eru litirn-
ir safaríkari og ólíkt meira í
tengslum við móður jörð en
margvísleg kortagerð í lands-
lagsmálverkum.
Af þeim myndum, sem eru
hvað háværastar í lit, þótti mér
myndin „Brim og eldur" einna
áhrifaríkust og koma bezt til
skila sem myndheiid.
Valtýr hefur gert nokkuð af
þvi undanfarið að viwna i sveiflu
formum og 'leitast þar við að
tengja þau myndfletinum í
heild, sumar þessara mynda
þóttu mér með albeztu myndum
sýningarinnar, einkum þar sem
hann gætir hófsemi í litameð-
ferð og það er sennilega hér,
sem hann er á nýrri braut og
vil ég þar einkum nefna myndirn
ar „Hringvegur" (14), „Klettur"
(20) og „Fákur" (21).
Þessi upptalning sýnir glöggt
að á sýningunni kennir margra
grasa, enda mun þetta stærsta
sýning listamannsims til þessa,
ekkert eitt þema er ríkjandi
heldur virðist hér vera um tog-
streitu að ræða milli hins eldra
og ástríðu til endurnýjunar, en
þeirrar ástríðu er ekki þörf að
mínum dómi, því að allar breyt-
ingar koma ósjálfrátt og rökrétt,
og sé frumieiki fyrir hendi, kem
ur harnn fram um síðir. Valtýr
vili sækja fram sem málari, því
ber sýniing þessi ljóst vitni, em
situndum mætti hamn að skað-
lausu fara sér hægar, og hann
þarf hvorki að endunnýja sig né
leiita djúpt i sinm mal að fyrri
hugmyndum, þvi að hamm hefur
flest það í höndum sér sem hanm
þarf á að halda.
Að lokum þakka ég þessum
listamanni fyrir fjölþætta sýn-
ingu og hvet sem flesta til að
leggja leið sína í Norræna húsiff
fyrir sunnudagskvöld, er sýning
unni lýkur.
ar fyrir þann, sem ekki var fædd
ur á þeirri sömu tið, en þekkir
hana eitthvað af spurn og lestri
sagnfræðirita, endurmirmiinga og
skáldsagna. Þó hún minmist
þarna á margt fóiik, er eruga raun
verulega mannlýsing að fimma í
bök henrnar; alldr virðast hafa
verið eiimhvern vegimm keimlíikiir,
þegar hún nú lltur til baka.
Bernskuleikir hemmiajr virðast
h-afa verið í engu frábrugönir
leikjum amnarra barna á sama
tíma, og þeim hafa margir lýst.
Sama máli gegnir um smáglett-
ur þeirra, sys'tkinainna, þær eru
tæpast söguefni til að festa á
blað og lítilis viirði fyriir affra en
þann, sem geymir það í hugskoti
sinu. Að rekja svona endurminm-
ingar sínar til birtingar á prenti
er því fyrst og fremst að
skemmta sjálfum sér.
Hims vegar hefur Guffný haft
erindi sem erfiffi að öðru ieyti:
Hemimi hefur semsé tekizt að skilia
frá sér vandaffri bók með hlið-
sjón af stíl og máli, og hvað sem
öðru liður, verður enginm maður
að verri af að fytgja hennd eftdr
á þessum grónu götum sins
bjarta mimningal'ands. Og sumir
kafflarniir í Bemnskudögum eru
listiteiga vel skrifaðir, t. d. frá-
sögnin „Að vaka yfir túnd,“ sem
gæti sómt sér í hvaða barmales-
bók, sem er.
henmar — ef dasma skal af óial
*kráðum endiuirminninigum
Peirra — ólust upp við harð-
“rák; mikið erfiði, en léliegt við-
drværi; menntunarleysi; í eimu
°rði sagt: örbirgð. Þvílíkum
skuggum bregður vart fyrir i
biinningum Guðnýjar. I endur-
hiinnimg hennar sigrar jafnan
góða — auðvitað, þvl alldr
voru góðir og það, sem merki-
"figra var: höfðu tiil hnifs og
skeiöar. Það er nú svo.
Arnniars er bókin réttnefnd:
_>uðný segir frá bernsku siinmi
yrst og fremst; frá þeim dög-
Um, er húm roan allira fyrst eftir
> : frá óvitaskap sínum; furðu
, lrini andspsenis hinu óþekkta;
e'kjum sínum; ennfremux frá
°Ikimu á bernskuheiimil'i siniu;
oreldrunum; Bjarna og Jakobi,
tæðrum sínum, en þó mest frá
■marí bróður sínum, er seimma
aið myndhöggvari, eins og
r®ö£t er. Al'l't hefur fólk þetta
Haukur Ingíbergsson-
HLJOMPLÖTUR
Kinar Ólafsson
Þú vilt ganga þinn veg/
Sumar á sænum
SG-hljómplötur
Barnastjörnur eru ekki
óþekktar i dægurtagatónlist-
inni þótt stíkar stjörnur vilji
oft brenna fljótt út. Frægasta
dæmið er Robertino en mú
eru það yngstu dremgirnir úr
Osmond og Jackson fjöl-
skylduntii sem halda merk-
inu á loft. Bakterían virðiat
hafa náð tiil Islands því nú
er komin út plata með ungum
dreng, Einari ólafssyni, þar
sem hamn syngur tvö lög,
anmað eftir sjálfan sig, en hitt
lagið, Þú vilt gangia þinm veg,
sömg hann í sjónvarpinu í
vetur, eins og suma rámar
e. t. v. i.
Platan er þó haria mis-
heppnuð. Söngur Einars er
vitakraftlaus, og bliásararnir,
sem aðstoða í titillaginu, eru
beimiinis falskir iminbyrðis,
auk þess sem textarnir eru
ekki háfleygur skáldskapur.
Hirns vegar er emigin ástæða
fyrir Einar að fara að gráta
út af þessu, þar sem fáir eru
smiðir í fyrsta sinm.
Grettir Björnsson
EP, Stereo
SG-hljómplötnr
Þessi plata mun að ein-
hverju leyti vera til komin
vegna óska frá dansskóluin-
um þar sem þau lög, sem hér
eru flutt munu ekki hafa ver-
ið til í viðumiandi útgáf-
um á hljómplötu. Og hver
eru þá þessi lög? Það eru Óli
skans, Klappenade, Skó-
smiðapolki og Svemsk mask-
erade, en þessi lög munu öll
vera mikið notvuð í barna-
flokkum dansskólanna auk
þess sem þau eru vinsæl með-
al þeirra, sem dansa gömlu
dansana.
Grettir Björnssom á heiður
skilið fyrir flutning simm á
þessum lögum. Hann hefur
útsett þau á snotram en þó
e'mfaldan hátt eins og hæfir
svo einföldum lögum, auk
þess sem harmoniku-
leikur hans er sérstaklega
lipur og léttur, og er ég ekki
í mlnnsta vafa um að þetta
á eftir að verða sígild plata
í framtíðinm.
Erlendur Jónsson
skrifar um
BÓKMENNTIR
LJÚFT og BLÍTT
Guðný Jónsdóttir frá Galtafelli:
bernskudagar.
120 bls.
Helgafell. Rvík, 1973
SÍRA ÁRNI átti slíkar mimimnig-
®r úr Árnesþingi, að hanm nefndi
þær Fagurt manmlíf, og : siaman-
burði við fólkið þar sýndust hon-
um Snæfel'limgar „vont fólk“. I
þessari bók Guðnýjar firá Galta-
felli er mammlífið þar eystra jafn-
vel enin fegurra en hjá sira Árna.
Eólkið hefur í raun og veru ver-
Of gott ti'l að vera efni í sögu.
í*að er allt með einum Mt; allt í
bvít.u; dökkt er ekki tiil í fari
þess.
Ég er ekki að rengja frásögn
Guðnýjar, öðru nær. Gott fólk
er tll eins og vont, hvort tveggja
er sjaldgæf t; en til er það.
Guðný er orðin hálftíræð, nokk
'Ur aldur það. Flestir jafnaldrar
verið gott og grandvart, jafnt til
orðs og æðis, og má þvl nærri
geta, að æsiefni fyrirfinnast ekki
í þessiari bók. Þar gengur alltt í
blíðu, en ekkert í stríðu. Og víst
voru ytri skilyrði tii að lifa
áhvggju liausu liffl á bernskuheim-
ili Guðnýjar: efnahagur góður á
þeirra tíma mælikvarða, trygg og
trú og viljug hjú í heimdi'i, góðir
nágranmar og — likasit til einnig
nokkuð hagstæðir timar innan-
lands og utan, miðað við það,
sem verið hafði löngum áður. 1
Evrópu stóð þá yfir miikið fram-
faraskeið, hér á lamdi var timi
sjálfstæðisbaráttu og eihmig
nokkurra framfara, þó hægar
'gengi en annars staðar. Og for-
elidrar, sem styrktu son siinn til
myndlistarnáms erlendis (að
vísu með nokkurri tregðu, sam-
kvæmt því sem Guðný lætur í
veðri vaka), hafa ekki verið nein
ir andlegir a u kvis-ar, svo ekki sé
fastar að orði kveðið. Vairt var
þá hægt að hugsa sér, að slíkt
og þvilíkt yrði neinum til ábata
á lífsfeiðinni, það var fyrst og
fremst menningarlegur munað
ur sem hugsanlega mundi skila
iitlum eða engum arði í pening-
um.
Guðný er svo heppin að telj-
ast til þeirrar kynslóðar, sem
lifði næstum allar framfarir, sem
orðið hafa á íslamdi. Þegar hún
fæðist, er landið enn ósnörtið að
heita má, nú þotuöld; 1 raun og
veru þúsund ára þróun á einmi
mannsævi. Það má heiita sam-
eigiintegt einkenni þessarar kyn-
slóðar, sem er nú mikið til horf-
in af sjónarsviðiimu, að hún lítur
björtum auigum til uppruna slns
og telur sig þrátt fyrir allt hafa
fenigið haldgott vegamesti tíl l'ífs-
ieiðar, sem hefur orðið tiibreyt-
imgasamari en lífshlaup nokkurr-
ar annarrar kynslóðar á ísiandi,
siðan lamdnámsmemn stiigu hér á
strönd.
Þessi kynslóó hefur því frá
afarmörgu að segja, hefur enda
verið óspör að rekja endurminn-
ingar sínar. En ekki fer ával'lt
saman, hvað ævisö'guritari kaarir
sig um að segja og lesemdur lang
ar að vita. Guðný er ákaílega
gætin í orðum og að minum
dómi óþarflega hlédrægur rit-
höfundur. I bók hemmar kemur
naumast fram neitt nýtt, er
bregði Ijósi yfíir bernskutíð henn