Morgunblaðið - 11.10.1973, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. OKTÖBER 1973.
Opið hús
I tilefni áttræðisafmælis dr.
Páls Isólfssonar munu nokkrir
orgelnemenda hans efna til
„stundar við orgelið" í Dómkirkj-
unni I Reykjavík, sem var starfs-
vettvangur Páls um nær þrjátíu
ára skeið.
Öllum velunnurum dr. Páls
Isólfssonar er því boðið að leggja
leið sína í Dómkirkjuna föstudag-
inn 12. október frá kl. 5—7 (e.h.)
og hlýða á organslátt.
(Fréttatilkynning)
— Stríðshetjur
Framhald af bls. 15
D'avid Krivine hefur spáð, að
stjórnin geti fleygt fjárhags-
áætlun yfirstandandi árs í rusla-
körfúna, en segir, að Israelar
muni geta háð langvarandi
styrjöld, þótt gera megi ráð fyrir
vöruþurrð á ýmsum sviðum; þar
sem fjöldi manna hverfi frá verk-
smiðjustörfum til bardaga-
svæðanna.
Sapir hefur skorað á Gyðinga
hvarvetna að safna fé til að að-
stoða við uppihald innflytjenda
sem halda áfram að koma til
landsins____, t ________
— Agnew Framhald af bls. 2
vegar sú, að nýjar og auknar
vinsældir Agnews og aukin
virðing fyrir honum, áttu rætur
sínar að rekja til þess, að hann
stóð upp úr Watergatemálinu,
tandurhreinn, hann hefði ekk-
ert um það vitað og hvergi kom-
ið þar nærri, þvf að hann var
hálfútundan í Hvíta húsinu og
honum voru ekki sagðir allir
hlutir. Agnew stefndi hraðbyri
að útnefningu sem forsetaefni
repúblíkana fyrir 1976 og það
var um hann rætt sem næsta
forseta Bandaríkjanna, ef
Nixon neyddist til að segja af
sér vegna Watergatemálsins.
Nixon situr enn, Agnew er fall-
inn. Var honum fórnað á altari
bandariskra stjórnmála, eða
framdi hann pólitískt sjálfs-
morð? Tíminn mun skera úr
um —ihj.
— Fleetwood lamast
Framhald af bls. 32
viðurkenna hina einhliða
ákvörðun fslenzku ríkisstjórnar-
innar um 50 mflna fiskveiðilög-
sögu.“ Frá Bolton East kom eftir-
farandi tillaga; „Um leið og
flokksþingið lýsir yfir herskipa
vernd á meðan togarar okkar eru
áreittir, viðurkennir það engu að
sfður herfræðilegt mikilvægi
Keflavíkurflugstöðvarinnar og
þann hag, sem Bretar hefðu
sjálfir af því, að færa út eigin
lögsögu, og hvetur því rfkis-
stjórnina til þess að endurskoða
afstöðu sína til kröfu íslendinga
um 50 mílna landhelgi." Frá
Hackney Central kom eftir-
farandi tillaga: „Flokksþingið
hvetur ríkisstjórn hennar
hátignar til að taka ákveðnari af-
stöðu gagnvart íslenzku ríkis-
stjórninni og skipar opinberlega
svo fyrir, að brezki flotinn skuli
fara um borð í hvern þann
íslenzkan byssubát, sem ræðst á
eða áreitir brezka togara á út-
hafinu og fjarlægi eða geri óvirk
öll þau hernaðartól, sem nota
mætti til þess að skera á vörpur
brezkra togara.“
Þó að engin af þessum tillögum
hafi verið valin til umræðu, sýna
þær glöggt afstöðu þessara kjör-
dæma og geta af því haft áhrif á
afstöðu og stefnu stjórnarinnar,
að mati fróðra manna hér á
þinginu.
— Ferðamannatekjur
Framhald af bls. 2
ferðamönnum o. fl. 553.000.000,oo
kr.
Tekið er fram, að trúlega komi
ekki öll kurl til grafar, um skil
erlends gjaldeyris, en skýrslur
sýni, að góð eða slæm gjaídeyris-
skil séu að verulegu leyti háð trú
manna á íslenzkan gjaldeyri
hverju sinni, svo og þeirri upp-
hæð, sem ákveðin er þeim Islend-
ingum, sem utan fara í orlafs-
ferðir. Sé of naumt skammtað sé
hætt við braski með gjaldeyri.
Eyðsla á hvern ferðamann á ár-
inu 1972 nam, samkvæmt skýrslu,
kr. 8.130,00, og eru fargjöld þá
ekki meðtalin og ekki sala á
Keflavíkurflugvelli eða farþegar
skemmtiferðaskipa. Hefur aukn-
ing á eyðslu frá árinu áður orðið
5,9%. , , ,
— Háskólarektor
Framhald af bls. 2
morgun eð var bað ég mennta-
málaráðherra um viðtal, en báðir
vorum við svo þrautbundnir af
önnum dagsins, að við náðum
ekki saman fyrr en á mánudags-
morgun eð var,“ sagði Magnús
ennfremur.
Magnús Már Lárusson hefur
verið prófessor við H.í. frá árinu
1947. Hann var 14. maí 1969 kjör-
inn rektor H.I. frá 15. sept. 1969
til jafnlengdar 1972 og í mal í
fyrra var hann endurkjörinn
rektor frá 15. sept. 1972 til jafn-
lengdar 1975.
Er iausnarbeiðnin hefur hlotið
samþykki forseta og ráðherra
verður þegar í stað að fara fram
rektorskjör. Þar hafa atkvæðis-
rétt allir fastir kennarar við H.I.
og ákveðinn fjöldi fulltrúa
stúdenta.
— Nixon
Framhald af bls. 1
áfram að vera svo háðir jafn-
óvissri orkulind, sem væri
hægt að lika fyrir hvenær
sem væri og hvatti til aukinna
rannsókna á kjarnorkusviðinu
I Bandarfkjunum.
Áður sagði Mike Mansfield,
leiðtogi demókrata I öldunga-
deildinni, eftir fund þann, sem
Nixon og Henry Kissinger
utanríkisráðherra áttu með
þingleiðtogum, að hann gerði
ekki ráð fyrir, að Bandaríkin
drægjust inn í ófriðinn i Mið-
austurlöndum. Mansfield kvað
vopnaaðstoð við Israel ekki
hafa borið á góma, en kvað það
mál alltaf til umræðu.
Þingleiðtogarnir sögðu, að
Nixon og Kissinger hefðu fátt
sagt um tilteknar aðgerðir
Bandarikjastjórnar vegna
striðsins, en þeir lýstu yfir ein-
róma stuðningi við tilraunir
stjórnarinnar til að binda enda
á átökin. Gáfu þeir í skyn, að
þeir gerðu ráð fyrir langri
baráttu.____ ______
— Iðnaðarmenn
Framhald af bls. 32
haft launþega á sínum snærum.
I — Hann væri hins vegar fébóta-
sjóður, og þar sem ákveðið hefði
verið, að húseigendur tækja nú
sjálfir við húsum sínum til við-
gerðar, myndi sjóðurinn þar ekki
koma nærri að öðru leyti en þvi,
að hann greiddi mönnum bætur á
húsunum samkvæmt mati.
Viðlagasjóður hefur ekki fram-
kvæmt viðgerðir á húsum í Vest-
mannaeyjum að öðru leyti en þvi,
að reynt hefur verið að koma i
veg fyrir, að hús skemmdust
meira en orðið er.
— Sagði af sér
Framhald af bls. 1
tug og síðar, þegar hann var ríkis-
stjóri í Maryland.
Formleg lausnarbeiðni Agnews
var afhent Henry Kissinger utan-
rikisráðherra og hún tekur þegar
gildi. Ronald Ziegler, blaðafull-
trúi Hvita hússins, sagði, að
Nixon forseti hefði frétt um
ákvörðun Agnews, er þeir
ræddust við á laun í hálftíma í
skrifstofu forsetans I Hvíta hús-
inu í gærkvöldi.
I bréfi til forsetans sagði
Agnew að „þjóðarhagsmunum
væri bezt þjónað" með því, að
hann segði af sér. Varaforsetinn
sagði að ákærurnar gegn sér
væri “ekki hægt að útkljá án
langrar baráttu", sem valda
mundi klofningu og uppnámi í
þinginu og fyrir dómstólunum.
Walter E. Hoffman alríkis-
dómari sagði varaforsetanum
stórveldanna hafi aukizt vegna
fréttanna um vopna- og hergagna-
flutninga Rússa um loftbrú til
Egyptalands og Sýrlands.
Talsmaður bandaríska utan-
ríkisráðuneytisins sagði, að
ástandið gæti breytzt ef fréttirnar
reyndust réttar. „Slikt ástand get-
ur beinlínis snert minnkandi
spennu Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna," sagði talsmaður-
inn.
Talsmaður sovézka landvarna-
ráðuneytisins neitaði að láta hafa
nokkuð eftir sér um loftbrúna.
í Washington vildu bandariskir
embættismenn ekki tilgreina
hverskonar hergögn Rússar væru
að flytja til Egyptalands og Sýr-
lands, en kváðu ekkert benda til
þess, að Rússar væru að senda
orrustuflugvélar í stað þeirra sem
Israelar hafa skotið niður fyrir
— Skuld Framhald af bls. 2
næstkomandi, má gera ráð fyrir
þvi, að sú upphæð fari verulega
að hækka hvað líður. Samtals eru
útgjöld sjóðsins þá orðin 2.109
milljónir króna, en tekjur hans
eru 1.632 milljónir króna. Norður-
löndin hafa þegar greitt til sjóðs-
ins 990 milljónir króna, en að
sjálfsögðu eru eignir sjóðsins
miklar, þar sem eru viðlagasjóðs-
húsin, en þau verður unnt að
hefja sölu á jafnskjótt og fólk
flyzt til Vestmannaeyja I ein-
hverjum mæli.
fyrir réttinum í dag, að hann liti
svo á, að sú yfirlýsing hans, að
hann bæri ekki á móti ákærunum,
jafngilti játningu um sekt.
Agnew sagði blaðamönnum,
áður en hann ók til ókunns
ákvörðunarstaðar, að vitni dóms-
málaráðuneytisins hefðu fengið
loforð fyrir þvi að fullu og öllu,
að þau yrðu ekki saksótt. Elliot
Richardson dómsmálaráðherra
fór þess persónulega á leit við
Hoffman, að hann hlífði varafor-
setanum við fangelsisdómi. Hann
kvað yfirlýsinguna og afsögnina
næga refsingu.
Nixon forseti verður nú að
senda þjóðþinginu tillögu um
nýjan varaforseta, þar sem hann
verður að hljóta samþykki þess.
í rannsókn Agnew-málsins
kemur fram, að i skattaframtali
1967 kvaðst Agnew hafa 26.099
dollara í tekjur og skulda 6.516
Sýrlendingum og Egyptum.
Seinna var sagt, að sennilega
sendu Rússar skriðdreka, eld-
flaugar og skotfæri.
Flutningaflugvélarnar fljúga
beint frá Rússlandi yfir Miðjarð-
arhaf til ýmissa flugvalla í
Egyptalandi og Sýrlandi. Enn
hafa ekki borizt fregnir um árásir
ísraelskra flugvéla á rússnesku
flutningaflugvélarnar, en Israel-
ar hafa þó gert nokkrar loftárásir
á flugvelli, þar sem rússneskar
flutningaflugvélar lenda.
Bandaríkjamenn hafa nánar
gætur á sovézku loftbrúnni, að
sögn bandarískra emoættis-
manna, en sagt er, að ekkert
bendi til þess, að hergögn séu
flutt sjóleiðis. Ekki er heldur
nákvæmlega vitað, hvort sendar
eru eldflaugar eins og þær, sem
Egyptar geta að verulegu leyti
þakkað árangur sinn við Súez-
skurð.
Samkvæmt góðum heimildum
munu ísraelar að sjálfsögðu fara
fram á það við bandarisku stjórn-
ina, að hraðað verði afhendingu
Phanton-þotna og annarra her-
gagna sem ísrealar hafa samið um
kaup á þessu og næstu árí. Sam-
kvæmt þessum heimildum hafa
ísraelar orðið fyrir miklu her-
gagnatjóni.
ísraelar hafa líka nánar gætur á
400 mílna löngum landamærun-
um að Jórdaníu vegna þeirrar
ákvörðunar Husseins Jórdaníu-
dollara í skatta. í raun og veru
voru tekjur hans 55.599 dollarar
og skattar af þeim voru 19.967.47
dollarar.
Richardson sagði, að þegar
Agnew var ríkisstjóri og sveitar-
stjóri i Maryland, hefði hann
pegio verulegar fjárgreiðslur
fyrir verktakasamninga, sem
voru gerðir við Marylandríki.
Einn helzti fjárgreiðandinn, sem
er ónefndur, hafi byrjað greiðsl-
urnar upp úr 1960 og haldið þeim
áfram til 1971. Agnew er líka
sakaður um mútur og fjárkúgun.
Þessum ásökunum neitaði
Agnew.
Aðeins einu sinni áður hefur
varaforseti Bandaríkjanna sagt af
sér. Það var John C. Calhoun, sem
sagði af sér undir lok siðara kjör-
tímabils Andrew Jacksons forseta
1832, til þess að taka sæti í öld-
ungadeildinni.
konungs að bjóða út varaherinn.
Ekki er Ijóst samkvæmt tilkynn-
ingunni hvort stríð hefst á þriðju
vígstöðvunum.
ísraelar eru sagðir hafa dregið
saman fjölmennt lið við ána Jór-
dan, en strið þar mundi dreifa
kröftum þeirra. Mest óttast Jór-
daníumenn, samkvæmt góðum
heimildum, að ísrael sæki yfir
norðurlandamærin til að koma
Sýrlendingum á Golanhæðum í
opna skjöldu.
Tilkynning íraks þess efnis, að
landher og flugher landsins taki
virkan þátt i bardögunum á báð-
um vígstöðvum þýðir, að fjögur
Arabaríki hafa formlega ráðizt
fram gegn ísrael.
Beirút-blaðið An Nahar segir,
að írak hafi teflt fram 18.000 her-
mönnum og 100 skriðdrekum auk
220 flugvéla þar af 85 MIG-21.
Akvörðun Iraks er talin enn ein
bendingin i þá átt, að bardagarnir
geti dregizt á langinn.
Sýrlendingar sögðust hafa
hrakið burtu ísraelskar flugvélar
sem réðust á flugvöllinn við
Damaskus og skotið fjórar riiður.
Þeir sökuðu Israela um að gera
loftárásir á borgaraleg skotmörk í
iðnaðarborginni Homs og aðal-
hafnarbæjum Sýrlendinga við
Miðjarðarhaf. ísraelar kölluðu
hins vegar skotmörk sín
hernaðarleg. Seinna sögðust Sýr-
lendingar hafa skotið niður 14
ísraelskar flugvélar til viðbótar í
öðrum árásum.
Bæði í Tel Aviv og Damaskus
— Húsnæðisskortur
Framhald af bls. 2
ráðstafana og væri tími til kom-
inn að vinna í Eyjum félli í eðli
legt horf. Viðlagasjóður mun því í
framtíðinni gegna því hlutverki,
sem ætlazt var til af honum i
upphafi. þ.e. að vera fjármála-
sjóður og fébótasjóður. Viðlaga-
sjóður hefur látið gera nauðsyn-
legar viðgerðir á húsum til þess
að forðast skemmdir, en engar
eiginlegar viðgerðir hafa farið
fram. Helgi Bergs sagði, að það
væri hlutverk húseigenda sjálfra
að gera við hús sín, en Viðlaga-
sjóður myndi síðan greiða fé-
bætur fyrir skemmdirnar. Undan-
farið hefur sjóðurinn haft 300,
400 og jafnvel 500 manns við
vinnu í Eyjum, og með þeim
mannafla tókst að hreinsa bæinn
eins og til var stof nað.
Þá gat Helgi um auglýsingu,
var frá því skýrt, að harðir loft-
bardagar geisuðu yfir vígvellin-
um á Golanhæðum, og báðir
aðilar sögðust hafa skotið niður
margar f lugvélar.
Jafnframt benti margt til þess,
að dregið hefði úr bardögunum á
jörðu niðri, bæði á Golanhæðum
og Sinaiskaga. Þar játuðu
Israelar, að þeir hefðu hörfað úr
aðalvarnarlínunni við Súezskurð.
Alls segjast Egyptar og Sýr-
lendingar hafa skotið niður 40
israelskar flugvélar, aðallega með
SAM-flaugum.
I skeyti frá vestrænum frétta-
riturum á Sinaivigstöðvunum seg-
ir, að Egyptar haldi áfram að fara
yfir Súezskurð við suðurenda
hans og að afskipti Israela af
þeim séu I lágmarki.
Egypzki herinn fór með vest-
rænu fréttaritarana um fimm
kílómetra inn í Sinaieyðimörkina
frá Súezskurði til þess að sýna
þeim vígvöllinn. Þeir sáu israelsk-
ar þotur ráðast með 10 mínútna
millibili á flutningaleið Egypta
fyrir sunnan þá.
Egyptar segja að Israelar séu á
undanhaldi. Þeir segjast hafa
eyðilagt 15 ísraelska skriðdreka
og tekið marga stríðsfanga.
Egypzkar flugvélar réðust jafn-
framt á ísraelskar herstöðvar og
ísraelskt herlið á norðurströnd
Sinai.
Egyptar segjast hafa brotizt
gegnum Bar-Lev-línuna og sums
staðar sótt 15 km inn i eyði-
mörkina. I Karíó er þetta kallaður
— Sovézk loftbrú Framhald af bls. 1
sem Viðlagasjóður birti um
staðaruppbót. Hann sagði, að
fyrst í stað, á meðan bæjarfélagið
I Vestmannaeyjum væri að byggj-
ast á ný, myndu íbúarnir eiga við
ýmsa erfiðleika að etja, sem hafa
myndu í för með sér aukakostnað.
Viðlagasjóður vildi með staðar-
uppbót hjálpa til á meðan fólk
væri að komast yfir þennan
þröskuld. Kröfur fólks til
atvinnufyrirtækjanna í Eyjum
mættu ekki skapa þeim erfiðleika
og yrði atvinnulífið að standa á
jafnréttisgrundvelli miðað við
atvinnulíf annars staðar á
landinu. Því hefði verið ákveðið
að greiða hverjum einstaklingi,
sem náð hefði 18 ára aldri og
búsettur er i Eyjum, 2000 króna
staðaruppbót á mánuði til 8.
desember, 1200 krónur til 2.
febrúar og 600 krónur til 16.
marz. Er þá gert ráð fyrir, að
vertið hafi hafizt af fullum krafti
í Eyjum og loðnubræðsla sé hafin.
Fyrir viku sendi Viðlagasjóður
frá sér tilkynningu um, að húseig-
endur í vestasta hluta bæjarins,
skuli hafa tekið við húsum sínum
fyrir 1. nóvember næstkomandi.
Jafnframt verður tilkynnt síðar,
að húseigendur, sem eiga hús í
öðrum hverfum kaupstaðarins,
skuli taka við þeim. I þessu felst,
að Viðlagasjóður mun ekki taka
ábyrgð á skemmdum, sem kunna
að verða á húsunum annan vetur.
Helgi Bergs sagði, að komið hefði
f Ijós, að ef sjóðurinn tæki áfram
ábyrgð á húsunum, myndu mörg
hús í Vestmannaeyjum standa
auð í vetur. Sagði Helgi, að það
væri þjóðhagslega ósanngjarnt að
ætlast til þess, að sjóðurinn bæri
ábyrgð á húsunum, ef hægt yrði
að koma í veg fyrir skemmdir á
þeim með öðru móti. Hann sagði
jafnframt, að bæjarstjórn Vest-
mannaeyja áætlaði, að f vetur yrði
húsnæðisekla í Vestmannaeyjum,
þar sem menn hafa m.a. ekki virzt
fáanlegir til þess að leigja eða
selja hús sfn. Hins vegar sagði
hann, að það væri eðlilegt mark-
mið, að húsin yrðu nýtt í vetur, ef
þörf væri fyrir þau. Hafa eig-
endur húsanna verulega mögu-
leika til þess að sinna þeim i vetur
eða fela umboðsmönnum sinum- í
Eyjum það, komist þeir ekki
sjálfir til Eyja. Helgi sagði, að ef
mat bæjarstjórnarinnar væri rétt,
að húsnæðisekla yrði í Eyjum, þá
væri nauðsynlegt að hvetja menn
til þess að láta einhvern vera i
húsunum. Hann kvað og nú vera
tímabært að hef ja viðgerðir á hús-
unum og þótt þau hefðu enn ekki
verið metin, þá lánaði sjóðurinn
þegar fé til viðgerða út á væntan-
legt mat skemmda. Hann kvað
enn lítið af beiðnum um fé til
viðgerða hafa borizt sjóðnum.
sögulegur viðburður, sem hafi að
engu gert þá goðsögn, að ísraelar
séu ósigrandi.
I Tel Aviv sagði Haim Herzog
hershöfðingi, fyrrverandi yfir-
maður leyniþjónustu hersins, að
Arabar hefðu glatað „sögulegu
tækifæri" til þess að kollvarpa
Israelsríki. Hann sagði, að ísrael-
ar hefðu bjargað sér úr alvarlegri
hættu síðustu fjóra daga.
Yfirmaður ísraelska hersins á
suðurvfgstöðvunum, Shmuel Gon-
en hershöfðingi, benti hermönn-
um sinum á, að þeir ættu í
erfiðustu orrustunni frá stofnun
Israelsríkis. „Stríðið getur orðið
langt . . . Við eigum í höggi við
óvini, sem hafa yfirburði í
mönnum og hergögnum. Egypzki
herinn er búinn fullkomnum,
sovézkum hergögnum."
Auk flugvallarins í Damaskus
sögðust Israelar haf a ráðizt á aðal-
stöðvar sýrlenzka flotans, ratsjár-
stöð á Miðjarðarhafsströnd
Egyptalands og fleiri hernaðar-
skotmörk í Sýrlandi og Egypta-
landi.
Israelar sögðust hafa skotið
niður 20 sýrlenzkar og egypzkar
flugvélar í loftbardögum ýfir
Golanhæðum og Sinai.
Israelska herstjórnin sagði, að
„töluverðar skemmdir" hefðu
verið unnar á flugvellinum í
Damaskus. Talsmaður her-
stjórnarinnar sagði, að flug-
völlurinn vaeri ekki flugstöð fyrir
áætlunarflugferðir heldur her-
stöð til loftárása gegn ísraelum.