Morgunblaðið - 17.11.1973, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. NÖVEMBER 1973
Ellert B. Schram:
EFTIRLIT MEÐ EINOKUN
OG HRINGAMYNDUN
Ellert B. Schram hefur flutt á
Alþingi frumvarp til laga um
eftirlit með einokun, hringa-
myndun og samkeppnishöml-
um. I fyrstu grein frum-
varpsins segir, að lögin hafi
það markmið að stuðla að
sanngjörnum verzlunar- og
samkeppnisháttum og þar með
vinna gegn samkeppnishömlum,
sem hafa skaðlegar afleiðingar
fyrir neytendur, atvinnurek-
endur eða þjóðfélagið í heild. Er
gert ráð fyrir þvf í 2. gr. frum-
varpsins, að viðskiptanefnd
þriggja manna skuli skipuð til að
stuðla að markmiði laganna.
Skuli nefndin skipuð til fjögurra
ára f senn og tilnefni einn mann
hvert, Verzlunarráð Islands,
Neytendasamtökin og Hæstirétt-
ur Islands. Sá, sem Hæstiréttur
skipar, skuli hafa lögfræði-
menntun og vera formaður nefnd-
arinnar.
1 greinargerð með frumvarpinu
segir Ellert B. Schram m.a.
„Með auknu fjármagni og
neysluþörf f hinum iðnvæddu
markaðsþjóðfélögum hefur komið
Ellert B. Schram.
f ljös, að hinn óseðjandi markaður
og sfvaxandi stærð fyrirtækja
býður heim óeðlilegum og óæski-
legum aðstæðum á þessum vett-
vangi. Hin risastóru fjölþjóðlegu
fyrirtæki seilast til fanga f skjóli
frjálsræðis, aðstaða skapast til
einokunar og hringamyndunar,
beitt er óeðlilegum og jafnvel
ólögmætum aðgerðum í markaðs-
leit, og lögmál heilbrigðrar sam-
keppni eru fótum troðin af
slfkum aðilum.
Hér er ekki aðeins vegið að eðli-
legum viðskiptaháttum, heldur
eru sjónarmið neytandans fyrir
borð borin á óskammfeilinn hátt
Með sama hætti og barátta fyrir
frjálsri verslun hefur verið háð
gegn óeðlilegum opinberum af-
skiptum, í þeim tilgangi, að fram-
leiðsla og þjónusta atvinnulífsins
komi til móts við þarfir neytenda,
þá hefur verið vaxandi skilningur
á, að reisa þurfi skorður við því,
að upp rísi svo stór fyrirtæki, að
þau ráði lögum og lofum á mark-
aðnum. Þeim, sem unna frjálsu
markaðskerfi, á að vera jafnmikið
i mun að standa vörð um það
kerfi, hvort heldur að þvf er sótt
af hálfu opinberra aðila ellegar
fyrirtækjum, sem ekki virða leik-
reglur samkeppninnar. Einokun
er jafnóæskileg, hvort heldur hún
er í nafni rfkis eða auðhrings."
— Lánamál
Framhald af bls. 32
fjárlagatillögum sínum til
menntamálaráðuneytisins.
Fulltrúar námsmanna röktu
síðan þróun námslánamálanna að
undaförnu, og vöktu f upphafi
athygli á grein laganna um náms-
lán og námsstyrki frá 1967, þar
sem segir: „Stefnt skal að því, að
opinber aðstoð við námsmenn
skv. lögum þessum nægi hverjum
námsmanni til að standa straum
af árlegum námskostnaði, þegar
eðliiegt tillit hefur verið tekið til
aðstöðu hanstil fjáröflunar."
Er efnisinnihald laganna á þá
leið, að 100% umframfjárþarfar
skuli náð í áföngum án þess þó að
ákveðið tímamark sé ákveðið.
Hins vegar lýsti fyrrverandi
menntamálaráðherra, Gylfi Þ.
Gfslason, því yfir 17. nóvember
1970, að hann og reyndar rfkis-
stjórnin öll væri því fylgjandi, að
100% umframfjárþarfar yrði náð
á námsárinu 1974/75 og væri þá f
öllu farið að tillögum stjórnar
LÍN f þessum efnum. Þingmenn-
imir Magnús Kjartansson og Þór-
arinn Þórarinsson vildu hins veg
ar ganga enn lengra og lögfesta
efnisinnihald það, er fólst í vilja-
yfirlýsingu ráðherrans og lögðu
þeir litlu síðar fram frumvarp til
laga um breytingu á viðkomandi
lögum í þessum tilgangi, en mál-
inu var þó vísað til rfkisstjórnar-
innar.
í yfirliti fyrrgreindra náms-
mannasamtaka kemur fram, að
framkvæmd laganna hafi verið
nokkuð f samræmi við anda lag-
anna og tillögur lánasjóðsins allt
til ársins 1972/73, „er núverandi
„Vinstri" stjórn hafði setið að
völdum f eitt ár. Þá brá svo við, að
ráðamenn sáu sér skyndilega
ekki lengur fært að framfylgja
tillögum lánasjóðsins, sem voru í
samræmi við anda laganna og
þeirra eigin tillögur tveimur
árum áður, og höfnuðu þverlega
hækkun á lánaprósentu. (Sjá
íöflu)
TAFLA 1. LAN I % AF
UMFRAMFJÁRÞÖRF FRÁ
1967/68—1973/74
Ar Lán f % AF U.
1967/68 43.0
1968/69 48.5
1969/70 52.2
1970/71 62.9
1971/72 77.4
1972/73 77.8
1973/74 77.8
>kv. fjárlagafrumvarpi
Samkvæmt fjárlagafrumvarpi
Í974 er enn reiknað með óbreyttu
;ánahlutfalli og fer því ekki á
mlli mála, að ráðherrar mennta-
og fjármála hyggjast enn á ný
;kella skollaeyrum við tillögum
ánasjóðs," segir í yfirlitinu.
Námsmannasamtökin rökstyðja
sfðan óskir sínar fjrir hækkun
lánaprósentu í 100%. Kemur þar
fram, að krafan um að lán
nemi 100% umframfjárþarfar er
grundvölluð á þeirri meginfor-
sendu, að efnahagslegar aðstæður
námsfólks hafi ekki áhrif á það,
hverjir leggi stund á framhalds-
nám. Segja fulltrúar námsmanna-
samtakanna, að hækkun lána-
prósentunnar sé raunar forsenda
þess, að hinir lægstlaunuðu eða
afkomendur þeirra og fólk úr
dreifbýlinu geti yfirleitt komizt í
langskólanám og í þessari kröfu
felist því aukið námsjafnrétti.
Námsmannasamtökin telja, að
þegar núverandi lög voru sett,
hafi Alþingi greinilega ætlast til
þess, að námsaðstoðin ykist stig af
stigi og næmi að lokum allri fjár-
þörf námsmanna. Telja þeirvilja-
yfirlýsingu fyrrverandi mennta-
málaráðherra og frumvarp þing-
mannanna tveggja, er getið var
áður, staðfesta þennan skilning.
Þá kemur fram, að samið hefur
verið frumvarp, er verður lagt
fyrir Alþingi innan skamms. Sam-
kvæmt því frumvarpi er lfklegt að
lánahlutfallið verði a.m.k. 90%
eða þar yfir miðað við núverandi
lánakerfi, og segja fulltrúar
námsmannanna, að undarlegt
hljöti að teljast að fresta hækkun
lánaprósentu ár eftir ár á þeirri
forsendu, að ný lög séu væntan-
leg.
I röksemdum námsmanna-
samtakanna fæst einnig upplýst,
að 128 millj. kr. viðbótarfjárveit-
ingu þarf til lánasjóðsins til að
framfylgja kröfunni um 100%
umframfjárþarfar á þessu ári. 1
stjórn LÍN kom fram miðlunartil-
laga eins fulltrúa í þá átt, að náð
yrði 88,5% umframfjárþarfar I
ár. Þetta lágmarkshlutfall hefði í
för með sér 62 millj. krónu hækk-
un á f járveitingu til LlN, og segja
námsmannasamtökin, að þetta
skref sé algjört lágmark þess, er
námsmenn gætu fallist á. Skora
samtökin á ráðherra og alþingis-
menn að beita sér fyrir þvf, að
hækkun lánahlutfallsins nái fram
að ganga, því að það hljóti að
teljast félagslegt réttlætismál.
I viðtali við fulltrúa náms-
mannasamtakanna kom einnig
fram, að bæði menntamálaráð-
herra og fjármálaráðherra voru
búnir að samþykkja að koma á
fund með námsmannasamtökun-
um á mánudag, og var raunar
búið að panta húsnæði fvrirfund-
inn. En síðan bárust skyndilega
þau svör frá ráðherrunum, að
þeir sæju ekki ástæðu til að koma
á fundinn og var fyrirbáran sú, að
með þessu gæti skapazt sú hefð,
að ráðherrar þyrftu að koma á
fund með námsmönnum einu
sinni á ári. Þeir hefðu setið fund
með þeim í fyrra og væri engu við
þann fund að bæta í ár. Sögðu
fulltrúar námsmannasamtak-
anna, að þeir sæju ekki annað en
ætlunin væri nú að afgreiða þetta
mál í kyrrþey á Alþingi, en það
vildu þeir ekki láta sér lynda.
Kváðust þeir hafa rætt við marga
alþingismenn og ráðherra og af
þeim viðræðum virtist þeim, sem
aðeins stæði á þessum tveimur
mönnum — Halldóri E. Sigurðs-
syni og Magnúsi Torfa Ölafssyni,
og raunar virtist þeim Halldór
vera sá, er línuna gæfi.
Þeir drápu á tvö helztu gagnrök
ráðherra. Annars vegar er það
nýja lagafrumvarpið, sem getið
var um áðan, og þeir hafa skotið
sér á bak við hingað til. Hins
vegar halda þeir því fram, að með
núverandi reglum sé í mörgum
tilfellum verið að veita lán þang-
að, sem þeirra er ekki þörf. Til-
taka þeir f þvf sambandi eiginkon-
ur f Háskólanum, sem fái lán —
þrátt fyrir forrfka eiginmenn.
Námsmenn benda á það á móti, að
þessar eiginkomur séu í miklum
minnihluta í Háskólanum og þar
að auki séu nú komnar reglur,
sem taka tillit til tekna maka,
þegarlán eru ákvörðuð.
r
— Varnir Islands
Framhald af bls. 12
þágu sameiginlegra varna, myndu
þessi sömu stjórnvöld vafalítið
þurfa að svara óþægilegum
spurningum um það, til hvers þau
legðu slíkt ofurkapp á að viðhalda
og efla eigin herafla. Gætu ekki
almennir borgarar tekið við hlut-
verki hans?
Vankantarnir á þátttöku Islend-
inga í eigin vörnum eru mjög
miklir. Þeir minnka síður en svo
við það, að ekki er lagt til að
stofnaður verði islenzkur her.
Þvert á móti valda tillögurnar um
gæzlusveitir, sem ekki lúti her-
aga, meiri vanda en þeim, sem
þær eiga að leysa. En hvernig sem
við grfpum á þessu vandamáli,
skulum við minnast orða Jóns for-
seta Sigurðssonar, sem vitnað var
til í upphafi: „að sama skapi
mundi það lífga þjóðaranda og
hug manna að vita, að sá liðskost-
ur væri I landinu, að það væri
ekki uppnæmt fyrir einni hleypi-
skútu eðafáeinum vopnuðum bóf-
um.“
HSI ræður fram-
kvæmdastióra
MEÐ auknum umsvifum HSÍ
hafa verkefnin hlaðizt á stjórn-
armenn sambandsins og hefur
nú verið ákveðið að ráða fram-
kvæmdastjóra til HSl, sem á
að sjá um daglegan rekstur.
mun framkvæmdastjórastaðan
verða auglýst laus til umsókn-
ar á næstunni.
Ráðstefna hjá
guðfræðinemum
FÉLAG guðfræðinema gengst
fyrir ráðstefnu f Þjóðleikhús-
kjallaranum laugardaginn 17.
nóvember. Á ráðstefnunni
verður fjallað um sálgæzlu, og
hefur séra Jakob Jónsson, dr.
theol. framsögu. Ráðstefnan
hefst kl. 1.30, og eru allir
prestar velkomnir, segir í
fréttatilkynningu frá félaginu.
— Jóhann hylltur
Framhald af bls. 32
hann eftir fráfall Bjarna Bene-
diktssonar. Endurkosinn sfðar
með öllum þorra atkvæða og við
vaxandi traust bæði á landsfund-
inum 1971 og 1973. Jóhann Haf-
stein tók óvænt við forystu flokks-
ins á erfiðum tímamótum, en
axiaði þá byrði með þeim hætti,
að flokkurinn stendur nú sterkur
að vígi, þegar hann hverfur frá
formennsku.
Við flokksráðsmenn
Sjálfstæðisflokksins þekkjum Jó-
hann Hafstein, og ég þarf ekki að
lýsa honum í okkar hóp. Dreng-
skap hans og dugnaði, dómgreind
og lipurð er við brugðið. Ég hef
átt þess kost að fylgjast með störf-
um Jóhanns Hafstein um áratuga-
skeið og allnáið um margra ára
bil. Ég hef sérstaklega dáðst að
því, hve úrræðagóður hann er,
hve miklu góðvildin og vinarþelið
ræður í störfum hans, hve sann-
gjam hann er og góður sátta-
semjari að samræma andstæð
sjónarmið. I stórum flokki eins og
Sjálfstæðisflokknum hefur verið
ómetanlegt að eiga slíkan mann
sem forystumann. Ég veit, að ég
mæli fyrir hönd allra flokksráðs-
manna, allra sjálfstæðismanna,
þegar ég óska Jóhanni Hafstein
allra heilla í framtiðinni, góðrar
heilsubótar og farsælla og
ánægjulegra starfsdaga. Þetta er
óneitanlega að hluta til eigin-
gjörn ósk okkur sjálfstæðismönn-
um sjálfum til handa, því að við
viljum njóta áfram hæfileika Jó-
hanns i þágu flokks okkar og
þjóðarinnar allrar," sagði Geir
Hallgrimsson.
— Flugmálabók
Framhald af bls. 19
bolt, Messerschmitt, Catalina og
fleiri.
Síðan eru margir kaflar um
þróun og stöðu flugsins í nú-
tímanum um tæknikröfur og
vandamál hernaðar- og farþega-
flugs. I siðari hluta Flugvéla-
bókarinnar er safn af tölulegum
tækniupplýsingum um hreyfla-
gerðir og afl þeirra og tækniupp-
lýsingar um flugvélar. Undir
Iokin er og að finna annál síðari
heimsstyrjaldar í stuttu máli,
bókaskrár og nafnalista. Þar eru
flugeinkennisstafir allra landa
og einkennismerki flugherja og
flugfélaga, í litum. Textinn var
settur i Prentstofu G. Benedikts-
sonar, Ijósmyndaður hjá Graflk
hf., en bókin var, sem fyrr segir,
prentuð á Italíu.
— Skylab
Framhald af bls. 1
samtals 85 daga í geimnum og
setja með því nýtt met.
Geimfararnir eiga að fram-
kvæma um fangsmiklar rann-
sóknir á sólu, jörðu og mann-
skepnunni f geimnun. Þeim gefst
einnig éinstakt tækifæri til að
virða fvrir sér halastjörnuna
miklu Kohutek. Þessu geimskoti
var þrisvar frestað vegna bilana,
sem komu fram á Saturnflaug-
inni, sem bar Apollogeimfarið út í
geiminn, en sem fyrr segir gekk
allt að óskum, og engar bilanir
urðu.
Þetta er ekki aðeins síðasta
Skylabferðin, sem Bandarfkja-
menn fara; þetta er sfðasta geim-
ferð þeirra fram til ársins 1975,
þegar ráðgert er, að bandariskir
og rússneskir geimfarar hittist á
braut um jörðu og tengi för sín
saman.
Kona
Sakharovs
yfirheyrð
EIGINKONA kjarnorkuvís-
indani annsins Andrei
Sakharovs var f gær tekín til
yfirheyrslu hjá sovézku ör-
yggislögreglunni KGB. Var
hún spurð um tilboð það, sem
maður hennar hefur sett fram
um að leggja fram f járupphæð
vegna Viktors Khaustovs, sem
er f fangelsi og hefur verið þar
sfðan í janúar, án þess að
réttarhöld hafi farið fram yfir
honum. Hefur Sakharov boðizt
til að leggja fram fjárupphæð
til að Khaustov verði sleppt úr
fangelsinu.
Samkvæmt áreiðanlegum
heimildum mun yfirmaður
KGB hafa tjáð frú Sakharov,
að tilboð manns hennar væri
ekki raunhæft og tilgangurinn
með þvf að senda bréf þess
efnis væri til þess eins að
skaða „lýðræði sovézks sam-
félags".
— Námskeiðið
Framhald af bls. 2
nefnd Fiskvinnsluskólans hafa
ekki gert tillögur um réttindi
þeim til handa, sem útskrifast úr
Fiskvinnsluskólanum, óskaði
ráðuneytið eftir tillögum þeirra
um það efni. Jafnframt var þeim
tjáð sú skoðun sjávarútvegsráðu-
neytisins, að nemendur Fisk-
vinnsluskólans ættu að hafa for-
gangsrétf gagnvart þeim, er út-
skrifast frá þeim fiskiðnaðarnám-
skeiðum, sem nauðsynlegt yrði að
halda í framtíðinni vegna skorts á
hæfum mönnum.
Umsóknir um þátttöku á vænt-
anlegu fiskiðnaðarnámskeiði, sem
sett verður næstkomandi þriðju-
dag, urðu 97 talsins, en 52—54
fengu rétt til þátttöku. Er í dag
brýn þörf fyrir þetta stóran hóp
nýrra matsmanna í fiskiðnað-
inum. Enginn nemandi Fisk-
vinnsluskólans mun taka þátt í
námskeiðinu, en þátttakendur í
því hafa unnið við fiskvinnslu-
störf I níu ár að meðaltali. Nem-
endur Fiskvinnsluskólans, sem
útskrifast næsta vor munu vera
24, en þá er búizt við^ að þörfin
fyrir nýja matsmenn verði sfzt
minni en nú, þótt þetta námskeið
verði haldið.“
Undir þessa fréttatilkynningu
rita Jón L. Arnalds ráðuneytis-
stjóri, Þórður Ásgeirsson, skrif-
stofustjóri í sjávarútvegsráðu-
neytinu, og Bergsteinn Á. Berg-
steinsson fiskmatsstjóri.
— Ljósin slokkna
Framhald af bls. 1
lagt til að settar verði takmarkan-
ir á jólalýsingar, bæði auglýsinga-
skilti, úti-jólatré og lýsingar i
búðargluggum.
... SVO MAÐUR TALI
EKKI UM HOLLAND
Hollendingar eru lfklega f
einna verstri aðstöðu af Evrópu
þjóðum, Arabarfkin hafa gersam-
lega tekið fyrir olfuflutninga til
þeirra, vegna þess að þeir lýstu
stuðningi viðísrael. Hollendingar
hafa þó tekið þessu með heim-
spekilegri ró og ferðast um á hest-
um, reiðhjólum og jafnvel hjóla-
skautum um helgar. Slökkt hefur
verið á öllum óþörfum ljósa-
skiltum, og fólk hefur eins kalt f
íbúðum sfnum og það þolir.
... OG ENGLAND
I Englandi er ástandið svo
alvarlegt, að Heath forsætisráð-
herra hefur lýst yfir neyðar-
ástandi. Ofan á olíuskortinn
bætist, að 260 þúsund námaverka-
menn eru komnir í yfirvinnu-
bann, og er gert ráð fyrir, að það
muni á nokkrum vikum minnka
kolaframleiðslu landsins um
helming. Yfirvinnubannið kemur
m.a. niður á viðhaldi á námunum,
þannig að þær fyllast smámsaman
af vatni og verða ónothæfar. Er
talið, að 70 prósent þeirra verði
orðnar ónothæfar eftir hálfan
mánuð.