Morgunblaðið - 23.11.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1973
Geir Hallgrímsson formaður Sjálfstæðisflokksins:
Róttækar brey tingar
á tekjuskattslögum
Hér fer á eftir
síðasti hluti ræðu
Geirs Hallgrímssonar
formanns Sjálfstæðis-
flokksins á flokksráðs-
fundinum í síðustu
viku. Fjallar Geir
Hallgrímsson hér um
efnahagsmál.
Ríkisstjórnin hefur ekki gert
neina tilraun til að hafa stjórn á
þróun efnahagsmála frá þvf við
hittumst á landsfundi sl. vor. Því
er ekki frá neinum aðgerðum
ríkisstjórnarinnar að segja á
þessu tímabili. Algjört stjónleysi
hefur ríkt. Þó er fjarri því, að allt
sé í lagi og ekkert þurfi að gera.
Útþensla ríkisbákns-
ins er orsök verðbólg-
unnar
Verðbólgan hefur aldrei verið
meiri, vísitala vöru og þjónustu
mun hækka um 20—25% á einu
ári, eða tvisvar og þrisvar sinnum
meira en gerist í nágrannalönd-
um okkar almennt. Sú staðreynd
minnir á, að stjórnarflokkarnir
lofuðu, að dýrtíðaraukningin hér
yrði ekki meiri en í nágranna-
löndum okkar. Þessar eru
efndirnar.
Ennfremur er þessi mikli mun-
ur á dýrtíðaraukningu hérlendis
og erlendis sönnun þess, að
erlendar verðhækkanir eiga ekki
nema að litlu leyti þátt í dýrtíðar-
öldunni, sem nú hefur skollið yfir
íslendinga. Verðbólgan hefur
aldrei, allt frá styrjaldarlokum,
vaxið hraðar á einu ári en nú.
Utþensla ríkisbáknsins er
helzta orsök þessarar óðaverð-
bólgu. Hækkun fjárlaga frá þessu
ári til hins næsta mun væntanlega
verða 50%, og hefur þá niður-
stöðutala fjárlaga þrefaldazt á
þrem árum í tíð núverandi
stjórnar. Hér er samhliða auð-
vitað um að ræða orsök og
afleiðingu, en það sýnir einmitt
bezt, að við erum komin inn í
þann vítabring, sem erfitt mun
verða að komast úr.
Þessi þróun á sér stað á sama
tíma og viðskiptakjör landsins út
á við eru okkur hagkvæmari en
nokkru sinni fyrr. I lok sl. árs var
t.d. verð á þorskblokkinni 46—48
cent pundið en er núna komið
upp i 82 cent. Meðalverðhækkun
útflutningsafurða mun nema
meira en 50% á þessu eina ári, en
þrátt fyrir þessi hagstæðu
viðskiptakjör, er spáð 3600 millj..
króna viðskiptahalla við útlönd.
Erlendar skuldir munu aukast
um 3000 milljónir króna á árinu,
og hafa tvöfaldazt á valdatímabili
núverandi stjórnar, hækkað úr 10
í 20 milljarða króna. Með slíkri
aukningu erlendra skulda og 1800
millj. króna gjafafé erlendis frá
vegna Vestmannaeyjagossins nær
greiðslujöfnuður þó aðeins
12—1500 millj. kr.
Afkoma atvinnuvega
og einstaklinga.
Afkoma atvinnuveganna allra
er í hættu á sama tíma og afurða-
verð er í hámarki. Útgerð bátanna
stendur í járnum. Skuttogararnir
nýju eru reknir með miklu tapi.
Frystiiðnaðurinn stendur betur
að vígi, en þarfnast enn hækkandi
verðlags á erlendum mörkuðum,
sem hæpið er að verði, ef hann á
að standa undir væntanlegum til-
kostnaðarhækkunum. Land-
búnaðurinn á við síhækkandi
kostnað að <'ia vegna hækkaðs
verðs á ábui ði og fóðurvörum.
Margar iðngreinar eru reknar
með tapi og nýleg skýrsla um hag
útflutningsiðnaðarins sýnir um
110—120 millj. kr. tap á þessu ári,
svo að iðnaðarráðherra hefur lýst
því yfir, að sérstakar ráðstafanir
þurfa að gera til að bæta það tap.
Verzlunin berst í bökkum.
Vandi atvinnuveganna á enn
eftir að aukast, þegar kaupgjalds-
vísitalan hækkar um 10 stig og
kaup um 7% í desember n.k. En
auk þess munu nýir kaupgjalds-
samningar auka tilkostnaðinn.
Ef litið er til afkomu einstak-
linga, sýna nýgerðar kaupkröfur
launþegasamtakanna, hvernig
launþegar meta afkomu sína og
efndir stjórnarflokkanna á lof-
orði um kaupmáttaraukningu
launa. Kauphækkunarkröfurnar
hafa aldrei verið hærri, nema nú
um og yfir 40%, og sérstaklega er
kvartað yfir skattaáþján þeirri,
sem er afleiðing af skattalögum
vinstri stjórnarinnar.
Orsakir verðbólgunnar eru auð-
vitað margþættar. En höfuðor-
sökin er sjálfskaparvíti rikis-
stjórnarinnar, þenslan á ríkis-
búskapnum. Þannig vantar 5000
milljónir króna til að fjármagna
framkvæmdaáætlun ríkisins og
stofnfjársjóði. Erlendar lántökur
eru notaðar sem neyðarúrræði,
ekki eingöngu til fjármögnunar
framkvæmda, heldur og til þess
að greiða raunverulegan halla-
rekstur, bæði opinberra þjónustu-
fyrirtækja og einkafyrirtækja.
Með þessum hætti er sagt, að
verið sé að reyna að halda verði á
vöru og þjónustu niðri um tíma,
en slíkt er ekki einu sinni skamm-
góður vermir. Hvort tveggja kem-
ur til, að vöruverðið hlýtur að
hækka meira en ella seinna,
þegar kemur til greiðslu vaxta og
afborgana, og erlent fjármagn,
sem með þessum hætti er fengið
til landsins, kyndir undir verð-
bólgubálið. Erlendu lánin auka
peningamagnið í umferð innan-
lands og skapa þannig aukna
eftirspurn eftir vinnu og
þjónustu, sem ekki er til í
landinu. Þegar af þeirri ástæðu
hækkar verð á vöru og þjónustu
og framleiðslutækin nýtast ekki
vegna vinnuaf lsskorts.
1 kjölfar sífellt meiri þenslu í
efnahagslífinu hefur ríkið aukið
skattheimtu sína og tekið fjár-
magn frá atvinnuvegum einstak-
lingum og staðaryfirvöldum í
sínar hendur. Hér er um öfug-
þróun að ræða, sem snúa verður
við.
Hvað ber að gera
í efnahagsmálum?
1 umræðum um stefnuræðu for-
sætisráðherra á Alþingi í haust,
rakti ég allítarlega, hver væri
heildarstefna Sjálfstæðisflokks-
ins í efnahagsmálum. Ég vil
endurtaka höfuðatriðin. I fyrsta
lagi, að sveiflur islenzks efna-
hagslífs, sem eiga rót sína að
rekja til verð- og aflasveiflna í
sjávarútvegi, verði jafnaðar með
eflingu verðjöfnunarsjóðs og afla-
tryggingasjóðs. í öðru lagi að
draga ætti úr slíkum sveiflum
með því að renna fleiri stoðum
undir atvinnuvegi okkar og efla
útflutning iðnaðarvara. 1 þriðja
lagi að beita bæri gengis-
breytingum til að jafna slíkar
sveiflur í efnahagslífinu að því
marki, sem útflutningsatvinnu-
vegirnir almennt þyldu. I fjórða
lagi að hafa stjórn á peningamál-
um og auka ekki peningamagnið í
umferð með erlendum lántökum,
sem kalla á aukið vinnuafl. í
fimmta lagi að skera niður út-
gjöld ríkisins og fjárstreymi, sem
fer um hendur hins opinbera, við
gerð fjárlaga. Og í sjötta lagi að
stefna að því, að aðilar vinnu-
markaðarins gætu með frjálsum
samningum breytt tilhögun kjara-
samninga og komizt að niðurstöðu
um að breyta vísitölukerfinu
þannig, að það yrði ekki til þess
fallið, að koma af stað og örva
víxlhækkanir kaupgjalds og verð-
lags.
Það er nauðsynlegt að vekja at-
hygli á þvi, að núverandi rikis-
stjórn hefur leikið sér að visitölu-
kerfinu þannig að upphæðum
niðurgreiðslu og fjölskyldubóta
hefur verið breytt fjórum sinnum
á þessu ári, ýmist til hækkunar
eða lækkunar, eftir því, hvort
fyrir dyrum stóð að reikna kaup-
gjaldsvísitöluna út eða út-
reikningi hennar varlokið.
Það fer vart milli mála, að i
baráttunni við verðbólguna og til
lausnar kaupgjaldsmálum, er
nærtækast að skera niður útgjöld
hins opinbera og lækka beina
skatta.
Lækkun skatta
Arið 1970 var opinber skatt-
heimta, bæði til ríkis og sveitar-
félaga, 30% af þjóðarfram-
leiðslunni, en 1973 er búizt við, að
þetta hlutfall verði 35% af
þjóðarframleiðslunni. Hlutur
sveitarfélaga í þessari skatt-
heimtu fer raunar minnkandi og
segir það sína sögu um sam-
þjöppun valdsins. Ýmsir erlendir
hagfræðingar hafa látið það álit í
ljós, að taki hið opinbera meira en
25% af þjóðarframleiðslynni í
sinn hlut, sé það til þess fallið að
valda verðbólgu í landinu. Rétt er
að geta þess, að hlutfall skatt-
heimtu hins opinbera er víða
hærra en hér á landi, en þar eru
aðstæður aðrar, m.a. mikil útgjöld
vegna hernaðar og varnarmála,
sem við þurfum ekki hér að
standa undir.
Hlutfall beinna skatta í skatt-
heimtu ríkisins hefur og stórauk-
izt. Til marks um það, hver tekju-
skattur einstaklinga hefur hækk-
að eftir hinum nýju skattalögum
vinstri stjórnarinnar, má bera
saman álagningu tekjuskatta 1971
og 1973. Hækkun álagðra tekju-
skatta er þannig 318%, á sama
tima og brúttótekjur framtelj-
enda hafa hækkað um 60%.
Nauðsynlegt er því á þessu
þingi að gera róttækar breytingar
á tekjuskattslögunum. Ef miðað
væri við svipaðan grundvöll og
gert var, þegar sett voru ný
skattalög i upphafi viðreisnar-
stjórnartimabils, þyrfti persónu-
frádráttur einstaklinga við álagn-
ingu á næsta ári að vera rúmar
300 þús. kr. og persónufrádráttur
hjóna um 450 þús. kr., en þessar
upphæðir mundu aðeins verða
samkvæmt gildandi lögum og
væntanlegri skattvísitölu 200 þús.
kr. og 340 þús. kr.
Samkvæmt núgildandi lögum
greiða menn ýmist 25% eða35%
af fyrstu rúmum 100 þús. kr. í
skattskyldum tekjum og 44% af
hærri tekjum. Þegar 11% útsvar
á brúttótekjur leggst við þessar
tölur, má glöggt sjá, að brýna
nauðsyn ber til, að breikka skatt-
þrep og lækka skattstiga veru-
lega, ef ekki á að draga úr verð-
mætasköpuninni í þjóðfélaginu.
Vissulega yrði tekjumissir
rfkissjóðs töluverður, ef úrbætur
yrðu gerðar á tekjuskattslögum,
eins og hér er vikið að, jafnvel 3
— 4 milljarðar kr. af um 30 millj-
arða kr. heildartekjum. En slík-
um tekjumissi yrði að mæta ann-
ars vegar með niðurskurði út-
gjalda og hins vegar með hækkun
söluskatts, en hvert prósent i
söluskatti gefur um 650 millj. kr.
tekjur.
Þá er og rétt að taka til umræðu
og ákvörðunar sérsköttun hjóna,
að tekjum þeirra sé skipt til helm-
inga, áður en til álagningar kem-
ur. Slík regla er mjög í samræmi
við tíðarandann og stuðlar að því,
að konan sé frjáls að ákveða hvort
hún vinnur utan heimilis eða ver
starfskröftum sínum íþáguþess.
Eftir vandaðan undirbúning
sýnist allt benda og til þess að
taka beri upp virðisaukaskatt í
stað söluskatts, móta staðgreiðslu-
kerfi skatta og ennfremur að
breyta skatta- og tryggingakerf-
inu þannig, að fjölskyldubætur og
persónufrádráttur verði felld
saman í skattkerfið, en ekki höfð í
tvennu eða þrennu lagi eins og nú
er. Er hugsunin þá sú, að þeir,
sem ekki hafa svo háar tekjur, að
þeir geti nýtt persónufrádrátt, fái
endurgreiðslu aðþví marki.
Flytja ber tekjustofna
og verkefni frá ríki til
sveitarfélaga.
Sú breyting, sem gerð var á
tekjustofnum sveitarfélaga 1972,
hefur orðið til þess, að flest sveit-
arfélög landsins hafa þurft að
nýta alla tekjustofna sína að fullu
og standa þó verr að vígi en áður.
Tekjustofnum sveitarfélaga er
einnig þannig varið, að þeir
hækka ekki sjálfkrafa i samræmi
við verðbólguþróunina í sama
mæli og tekjustofnar ríkisins. Að-
staða sveitarfélaga fer þannig
versnandi að þessu leyti.
1 þeim tilgangi að bæta stöðu
sveitarfélaga og dreifa valdinu í
landinu, er því nauðsynlegt að
flytja bæði tekjustofna og verk-
efni frá ríki til sveitarfélaga,
einkum þau verkefhi, sem gera
kröfur til staðarþekkingar á hög-
um og þörfum fólksins.
Tillögur stjórnarflokkanna um
skipulag heilbrigðismála, skóla-
mála og raforkumála hafa allar
hnigið í þá átt að efla miðstjórnar-
vald ríkisins sjálfs og draga vald-
ið ur höndum staðaryfirvalda.
Sákafli heilbrigðismálalöggjaf-
arinnar, sem fjallaði aðallega um
breytta stjórn heilbrigðismála,
var raunar eigi afgreiddur á síð-
asta þingi. Sjálfstæðismenn hafa
nú undirbúið tillögur varðandi
skólafrumvörpin með það fyrir
augum, að valdsvið sveitarfélaga í
skólamálum verði stórlega aukið
frá því, sem nú er. Og sjálfstæðis-
menn hafa bæði á síðasta og þessu
þingi flutt tillögur til þingsálykt-
unar um raforkumál, sem byggj-
ast á því, að dreifing og orku-
vinnsla rafmagns sé sem mest á
vegum sveitarfélaga.
Byggðaþróunin og
sveitarstjórnarkosn-
ingarnar
Byggðaþróunin í landinu er í nán-
um tengslum við verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga. Sjálfstæðis-
menn hafa flutt ítarlega tillögu
um byggðamálin á síðasta þingi,
eins og kunnug er, og munu vinna
að framgangi hennar, erþau mál
koma til umræðu nú á yfirstand-
andi þingi.
Við, sem búum á þéttbýlissvæð-
unum, hljótum að gera okkur
grein fyrir því, að nauðsynlegt er
að flytja fjármagn frá þéttbýlis-
svæðunum til strjálbýlisins, ef við
viljum og meinum nokkuð með
því, að ísland allt sé byggt og nýtt.
Við sjálfstæðismenn hljótum að
leggja á það höfuðáherzlu, að slík
tilfærsla fjármagns nýtist sem
bezt og fjármagnið sé ekki notað
til atkvæðaveiða, eins og stjórnar-
flokkarnir hafa tilburði til að
gera. Við hljótum að miðavið, að
fjármagninu sé varið til þeirra
framkvæmda, sem eru þjóðfélag-
inu öllu ávaxtasamar til lengdar,
auk þess að vera staðnum sjálfum
til hags.
Sveitarstjórnarkosningarnar á
komandi vori munu væntanlega
hafa mikil áhrif á stjónmálabar-
áttuna á þessum vetri. Það skiptir
miklu máli, að vel sé staðið að
undirbúningi sveitarstjórnar-
kosninganna og því hefur mið-
stjórn Sjálfstæðisflokksins ákveð-
ið að halda ráðstefnu um sveitar-
stjónarmál um mánaðamótin
janúar — febrúar, þar sem rætt
verði um sjálfstæði sveitarfélaga
og stefnan mörkuð I sveitarstjórn-
armálum, eins og unnt er að gera
á landsvísu.
Sveitarstjórnarkosningarnar
1958 urðu í raun til þess, að
vinstri stjórnin gafst upp og fór
frá völdum. Við eigum að vinna
svo að þeim sveitarstjórnarkosn-
ingum, sem nú fara í hönd, að auk
þess að tryggja byggðarlögum
okkar traust og framkvæmdasöm
staðaryfirvöld, verði sú raunin á
einnig i þetta skipti, ef ríkis-
stjórnin hefur þá ekki farið frá
fyrr.
Vandi
ríkisstjórnarinnar
Það er ljóst, að mikill vandi
blasir við ríkisstjóninni, og
raunar þjóðinni allri, þar sem
annars vegar eru kaupgjalds-
samningarnir og hins vegar af-
greiðsla fjárlaga og efnahagsmál-
in almennt.
Upplýst hefur verið, að ríkis-
stjórnin gerir ráð fyrir nýrri
skattheimtu, 2% hækkun sölu-
skatts í tekjuöflun skv. frv. til
fjárlaga. Aður en ríkisstjórnar-
flokkarnir geta afgreitt fjárlög
sem slík þarf fyrst að samþykkja
frumvarp í báðum deildum þings-
ins um þessa hækkun söluskatts.
Einn þingmanna, sem áður studdi
stjórnina, hefur lýst andstöðu
sinni við þá fyrirætlun, og því
mun það frumvarp falla á jöfnum
atkvæðum í neðri deild miðað við
atkvæðafjölda stjórnar og stjórn-
arandstöðu. Því getur dregið til
tíðinda, og því fremur, sem ljóst
er, að kaupgjaldssamningarnir
krefjast aðgerða af hálfu stjórn-
valda, sem erfitt er að sjá nú,
hvort nokkur samstaða fæst um
meðal stjórnarsinna.
Við sjálfstæðismenn skulum þó
ekki gera ráð fyrir því, að núver-
andi ríkisstjórn fari frá völdum á
næstunni, þótt við teljum það
æskilegt, ef Iitið er til þjóðarhags.
Það er freistandi, að þeir, sem
hafa haft svo stór og mörg orð
varðandi stjórn efnahagsmála í
tíð viðreisnarstjórnar, hafi nú
tækifæri og möguleika til að sýna,
hvaða lausn þeir hafa yfir að
ráða, þegar vandamálin bera að.
Sú staðreynd ein, að alvarleg
vandamál hafa skapazt i tið nú-
verandi stjórnar, þegar ytri við-
skiptakjör eru svo hagstæð sem
raun ber vitni, segir sina sögu um
frammistöðu stjórnarflokkanna,
en sjálfskaparvítin eru lika verst.
Framhald á bls. 20