Morgunblaðið - 09.12.1973, Blaðsíða 3

Morgunblaðið - 09.12.1973, Blaðsíða 3
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. DESEMBER 1973 3 Ásaskóli 50 ára Haustið 1923 tók til starfa i nóvember fyrsti heimavistarskóli barna hér á landi. Það var Ása- skóli í Gnúpverjahreppi í Ámes- sýslu. Skólinn var hvergi nærri fullbúinn, þegar kennslan hófst, og skilyrði því mjög frumstæð. Smiðirnir, Jakob Jónsson frá Galtafelli og sonur hans Stefán höfðu slegið saman langborði til að notast við fyrst. Börnin sátu við þetta langborð á kössum, bekkjum og hverju þvi sem til féll. KennarinnU nnur Kjartansdótt- ir frá Hruna, skipti börnunum strax í tvær deildir, eldri- og yngri;deild.Skólaskylda var þá frá 10 ára til 14 ára aldurs. Eldri- deildin, 12—13 ára börn, byrjaði skólagönguna fyrst. Sennilega hefur dvölin i skólanum verið þrjár vikur í fyrsta skipti. Skólinn var enn í smfðum og börnin gátu ekki gist þar. Þeim börnum sem lengst áttu heim var komið fyrir á næstu bæjum. Unnur Kjartans- dóttir gisti á Stóra-NUpi hjá frændfólki sínu, en ráðskonan, Margrét Jónsdóttir frá Sand- lækjarkoti, svaf í Ásum. HUn var mikil prýðiskona, en varráðskona í Ásaskóla aðeins þennan eina vetur. Þessi fyrsti vetur hlýtur að hafa verið mjög erfiður fyrir þær Unni og Margréti. Unnur vann þarna algert brautryðjandastarf í því merkilega skólastarfi, sem þá var að hef jast. Smiðirnir héldu áfram smfðum sínum og brátt voru skólaborðin tilbUin, en það voru borð með áföstum bekk og sæti fyrir tvo við hvert borð. Herbergi fyrir nem- endurna voru tvö, annað „stráka- herbergi" og hitt „stelpnaher- bergi“ eins og þau nefndust. Svo var auðvitað skólastofa og kennaraherbergi, sem auk þess að vera svefnstaður Unnar var geymsla kennslugagna, kennara- stofa og gestaherbergi. RUmstæði voru smíðuð i herbergin, 3 f „stelpnaherbergið“ ?n 4 j „strákaherbergi ð“. I?á sváfu alltaf tveir í hverju rUmi. Ráðskonan svaf í „stelpna- herberginu“ og ef fimm stelpur voru f heimavistinni í einu, varð ein telpa að sofa hjá ráðskonunni, sem tók fUslega að sér litla telpu. Kæmi það fyrir, að fimm telpur væru i einu í heimavistinni og einhver þeirra yrði svo lasin, að hUn þyrfti að sofa ein, tók Unnur heilbrigðu telpuna til sin með þeirri IjUfmennskú, sem ein- kenndi hana. Niðri var stórt eld- hUs, þar sem borðað var. NU var allt tilbUið og heimavistin hófst með því, að yngri deildin kom í skólann, en eldrideildin fór heim, og þannig gekk þetta koll af kolli. En þess ber aðgæta, aðfleiri börn voru í skólanum en ætla mætti af framanskráðu. Nokkur börn áttu heima það nálægt skólanum, að þau sváfu heima. Það var mikið lán fyrir GnUp- verja, að fá Unni frá Hruna, þessa mikilhæfu konu til að taka að sér stjórn skólans. Vann hUn þarna merkilegt brautryðjandastarf. Auk þess var hUn frábær kennari og kennsla hennar ógleymanleg okkur, sem nutum þess að vera i skóla hjá henni. En Unnur var ekki ein, þvf eins og áður er sagt, var Margrét frá Sandlækjarkoti ráðskoná fyrsta veturinn. A öðrum vetri tök GuðrUn Haralds- dóttir frá Hrafnkelsstöðum, frænka Unnar, við hUsmóður- störfum í Asaskóla og þær frænk- ur sköpuðu það einstæða heimili, sem Ásaskóli varð okkur börn- um þeirra. Þar sat gleðin, nær- gætnin og hjartahlýjan að völd- um. Báðar þessar ágætu konur eru nU látnar. Guðrtín lést árið 1960, en Unnur 17. jUlí 1972. HUn hefði orðið áttræð i október i fyrra ef hUn hefði lifað. Unnur var einstakur fræðari. Engan hef ég heyrt segja betur sögur en hUn gerði. HUn kunni þau ógrynni af sögum og kvæð- um, að þar virtist ekki þrot né endir á. HUn kallaði stundum síðustu kennslustund dagsins „dót-tíma“. Við fórum þá með vísur eða kvæði, sem hUn hafði sett okkur fyrir. Við reyndum að láta það ganga fljótt, því á eftir sagði hUn okkur sögur. Við ferðuðumst með Nilla Hólmgeirssyni á gæsarbaki um þvera og endilanga Svíþjóð, fylgdumst með Jean Valjean um skólpræsi Parísar, þegar Unnur sagði okkur Vesalingana eftir Victor Hugo, kynntumst ævi þræl- anna í Ameríku þegar hUn sagði okkur söguna af Tómasi frænda. Þannig gæti ég lengi talið. Auð- vitað sagði hUn ekki allar þessar sögur f kennslustundum. Á hverju kvöldi voru hafðar kvöldvökur. Þar voru sagðar eða lesnar sögur og allir sátu við ein- hverja handavinnu. Kvöldvökun- um lauk alltaf, með því, að Guð- rUn Haraldsdóttir spilaði á orgelið og við sungum sálm. Unnur var ákaflega árrisul og fór í gönguferðir á morgnana áður en við vöknuðum. Kom hUn þá í dyr herbergja okkar krakk- anna, bauð glaðlega góðan dag og flutti með sér hressandi andblæ Utiverunnar og sagði að mál væri að rísa á fætur. Er mér sérstak- lega minnisstæður einn morgunn, er leið að vori. Unnur kom i dyrnar óvenju brosleit og sagði með gleðihreim i röddinni, að hUn hefði fundið Utsprúngið vetrar- blóm uppi í Grjótholti. Ég man ennþá augu hennar rök af gleði, ogröddina sem átti stundum svo skammt í klökkva, er hUn sagði okkur frá þessum fyrsta vorboða. Eftir kennslu þutum við öll upp i Grjótholt með henni og krupum á kné, til að skoða þetta fyrsta undur vorsins. Mörg okkar höfðu aldrei heyrt talað um vetrarblóm áður eða veitt því eftirtekt. Unn- ur var mikill náttUruunnandi og vildi vekja áhuga okkar á fegurð. HUn sagði okkur mikið frá fegurð bernskuheimilis síns, að Hvammi í Dölum. Séra Kjartan Helgason, faðir hennar, var prestur þar, þangað til hann fluttist að Hruna i Hraunamannahreppi með fjölskyldu sína. Það var árið 1905 og var Unnur þá 12 ára. Döpur hefur Unnur verið f huga þegar hUn fór frá Hvammi og fegurð^ inni þar, en fluttist að Hruna, enda landslag mjög ólikt. Séra Guðrún Haraldsdóttir Kjartan hefur skynjað óyndi dótt- ur sinnar, þvi hann kvað um hana: Sést ei runnur, sjór, né álft sjaldan kunnur gestur, eins og nunna hálft um hálft horfir Unnur vestur. En Unnur tók mikilli tryggð við Hruna, og kenndi sig jafnan við þann bæ. Hvammur varð ævin- týraland f huga okkar eftir lýs- ingu Unnar. Þar uxu aðalbláber, sem voru ótrUlega stór og safa- mikil og lituðu hlíðarnar bláar. Krækiberin voru á stærð við lambaspörð og þar óx hin undar- lega jurt brönugras. Ofan við bæinn var skógivaxin brekka, en Uti á firðinum s>ntu hundruð svana, og þegar þeir hófu söngkór sinn var það fegursti söngur i heimi. En uppi yfir Hvammi gnæfði hið prUða fjall, Skeggöxl, sem bar hvítan mjallarhött á höfði sér sumar og vetur. Dvölin í Asaskóla var okkur Unnur Kjartansdóttir eintóm gleði. Við matborðið langa í eldhUsinu spreyttum viðokkur á þvi að ráða vísnagátur, sem Unn- ur og GuðrUn kunnu sæg af. GuðrUn var ákaflega söngvin og kunni ósköpin öll af danskvæðum og leikjum, sem hUn kenndi okk- ur. HUn kenndi okkur meira að segja að syngja á sænsku og leik eða dans með. „Och jungfrun hun gár i dansen med rödagull band“. Það var nU ekki lítið varið i að kunna að s.vngja á sænsku! Eða þá vefaradansinn! Hann var svo skemmtilegur. Okkur er það vfst öllum minnisstætt, þegar systkini þeirra Unnar og GuðrUnar komu i heimsókn, en þaðgerðu þau alltaf einu sinni á vetri, ekki þó sam- timis. Sérstaklega man ég eftir hvaðHelgi bóndi á Hrafnkelsstöð- um var pipur í vefaradansinum. Hann stóð þar sannarlega ekki eins og „þvara f pott“! Á þessum árum var Ásaskóli eina samkomuhUs sveitarinnar. Það voru leikin leikrit og haldnir dansleikir. Þegar leikrit voru leikin, var tekið niður laust þil. sem var á milli „strákaherbergis- ins“ og skólastofunnar. og þiljurnar lagðar á búkka og notaðar sent leiksvið. Dansleikir voru eiginlega ekki haldnir nerna milli jóla og nýárs, en þá var auðvitað frí í skólanum. Að sjálf- sögðu fengum við krakkarnir að horfa á þegar leikið var. Oft hef ég hugsað um það. að fáir kennarar hafi verið betur undirbUnir að hefja starf sitt dag hvern en Unnur, sem eins og áður er sagt, kont frísk Ur sinni morgungöngu. klæddist síðan í upphlut sem hUn bar daglega og kom að morgunverðarborðinu hress og glöð i anda. og hóf síðan kennsluna af lífi og sál. Þessir góðu glöðu dagar eru liðnir, en birta þeirra og ylur lýsa okkur, og vernia. Hjartans þakkir okkar til Unnar og GuðrUnar fyrir gleðina og ástUðina sem þið veittuð okk- ur. Hulda Runólfsdóttir. Asaskóli ALLIR FARA í FERD MEOÚTSVflENN SEM FYRR ÓDÝRAST TIL: london 8 flagar Flugtar Glstlng Morgunverður kr. 15.900.- 19.800.- Brottfflr 8 hverlum laugarflegl Glasgow 4 dagar Flugfar Glstlng Morgunverður og kvölflverður Kynnlsterð o.fi. Kr. 13.500.- Brottför annan hvern föstudag. Kaupmannahöfn Um jólin: Ódýrar hópferðir 20 og 21. desember. Austurríki Skíðaferðir til Lech og Zellamsee 7. jan., 24. febr., 2. marz. Páskaferó Costa del Sol 7.—21. apríl Pantið réttu ferðina tímanlega. Kanarieyjar Hópferðir-beint eða um tondon/Kaupmannahöfn Flugfarseðlar HVERT SEM FERÐINNI ER HEIT- IÐ — ALLIR FLUGFARSEÐLAR FYRIR EINSTAKLINGA, HÓPA EÐA FÉLAGASAMTÖK MEÐ BEZTU KJÖRUM OG HINNI VIÐ- URKENNDU ÚTSÝNARÞJÓN- USTU Ferðaskrifstofan ÚTSÝN Austurstræti 1 7 (Silla og Valda) Símar 26611 —20100

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.