Morgunblaðið - 18.12.1973, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 1973
47
Winston Churchill
yngri er virtur sér-
fræðingur í málefnum
Miðausturlanda. Hann
hefur skrifað um þau
f jölmargar greinar, og
hann skrifaði bókina
*,Sex daga stríðið“,
sem hann hlaut mikla
viðurkenningu fyrir.
Þetta er hin fyrri af
tveim greinum, sem
hann hefur skrifað
fyrir Observer um síð-
asta stríð Araba og
ísraela.
Winston Churchill yngri:
Yom
Kippur
stríðið
Um kl. 04 að morgni laugar-
Uagsins 6. október — á Yom
Kippur, helgasta degi Gyðinga —
sá David Elazar, hershöfðingi og
yfirrnaður israelska herráðsins
ramá, að samræmd árás herja
^Syptalands og Sýrlands var yfir-
y°fandi á næstu klukkustundum.
öluverðar varúðarráðstafanir
uofðu verið gerðar nokkrum dög-
um áður en nú var úrslitastundin
au renna upp.
Elazar bað um tafarlausan fund
j’fkisstjórnarinnar til að fá
- ?'mi*d a® kalla út varaliðið en
h >V' eru um i1*u,ar ísraelska
ersins. Þrem klukkustundum
S|ðar hafði hann fengið samþykkt
Njórnarinnar og herkvaðningin
°fst. Beiðni Elazars um að fá að
jjOfa leifturárás að fyrra bragði
13 um daginn, var hins vegar
óoitað af pólitiskum ástæðum.
ákvæmlega klukkustundu siðar
reðust herir Egyptalands og
■ yrlands gegn Israel.
ERFIÐ ákvörðun
Akvörðunin um að neita þessari
e*ðni Elazars var erfið ísraelsku
sfjórninni. Hún varð að vega og
meta ólguna sem yrði í heiminum
ef Israel hæfi stríðið, gegn þeim
rnannslifum, sem það myndi kosta
andið að verða ekki við beiðni
yfit'manns herráðsins. Það virðist
nu komið í ljós, að stjórnin van-
ö*8*. hvað það myndi kosta í
mannslifurn og ofmat þá samúð,
Sem hún taldi sig eiga rétt á, þar
sem Israel yrði ekki árásar-
aðilinn.
ÖVIÐBÚNIR Á
vígstöðvunum
, „^sraelskii leyniþjónustunni
°fðu um tiu daga skeið verið að
erast upplýsingar, sem bentu
eindregið til þess, að eitthvað
y*ri á seyði. Hinn 4. október,
y°im dögum fyrir stríðið, var
u8hernum skipað að búast til
nrrustu og varalið hans kallað út.
, 'mmta október var svo hinum
. a fastaher landsins skipað í
‘gstöðu og þá þegar hafði verið
,°n5iur nokkur liðsauki til Golan-
*ða og Suezskurðar, þótt liðin,
Sem Þar væru til varnar, væru
ekki nema brot af þeim fjölda,
Sem Stóð gegn þeim.
Hér virðast „fjarskipti" eitt-
vað hafa brugðist, því þótt svo
mðist sem herstjórnin hafi verið
m öllu búin; á föstudeginum
afði skilaboðum um það ekki
y^nið komið til vfgstöðvanna.
argir hermannanna vissu því
ekkert, hvað til stóð, fyrir en stór-
kotaliðshríðin hófst og MIG
jjri’ústuþotur Egypta og
"yrlendinga geystust öskrarjdi
yflr höfðum þeirra.
^JÖGUR
°^R ÚTKÖLL
hað voru ekki bara óbreyttu
ermennirnir og ungu
aminantarnir í landamæra-
_ oðvunum sem voru óviðbúnir.
ershöfðingjarnir voru það líka.
Sraelar eru fyrstir til að viður-
°nna, að yfirburðasigurinn 1967
afl fyllt þá ofmetnaði og jafnvel
hroka, svo þeir trúðu varla að
Arabar þyrðu að ráðast gegn
þeim. Sífelldar striðshótanir
Sadats, sem ekkert virtist ætla að
verða úr, slævðu líka árvekni
þeirra.
Egyptar notfærðu sér þennan
veikleika. Herkvaðning Israela á
Yom Kippur var fjórða útkallið á
árinu. I júní hafði líka varaliðið
verið kallað út, og það kostaði
landið 4,5 milljón sterlingspund,
sem það mátti varla missa. Þar að
auki voru kosningar framundan í
Israel og allar ríkisstjórnir í lýð-
ræðisríkjum eru undir miklum
þrýstingi til að boða frið og vel-
megun, hversu alvarlegt sem út-
litið er í raun og veru. ísraelska
stjórnin vildi því forðast eins og
hún framast gat að kalla út vara-
liðið fyrir helgasta dag Gyðinga.
ísrael átti eftir að greiða þau mis-
tök dýru verði.
OF MIKIL ÁHERZLA
Á SKRIÐDREKA
Það er veikleiki allra herja, að
þeir læra mjög vel lexíur siðasta
stríðs, sem þeir háðu. Það, sem sat
í tsraelum, voru algerir yfir-
burðir flughers þeirra og að skrið-
drekasveitir þeirra gátu brotið
sér leið í gegnum allar varnir,
sem óvinirnir höfðu reynt gegn
þeim.
Flugherinn hefur reyndar löng-
um verið í fyrirrúmi, en hvenær
sem herinn fékk fjárveitingu, var
hún notuð til að kaupa fleiri
skriðdreka. Þegar bardagarnir
hófust, byrjuðu yfirmenn á báð-
um vígstöðvum fljótlega að kalla
eftir meira stórskotaliði og meira
fótgönguliði, en það var ekki fyrir
hendi.
EGYPTAR LÆRÐU
AF REYNSLUNNI
Egyptar höfðu hins vegar lært
af ósigri. Þeir vissu, að þeir
þurftu betur þjálfaða hermenn og
betur menntaða foringja, og
fjöldi herskóla var stofnaður.
Þeir vissu einnig, að þeir stóðust
ekki Israelum snúninginn, ef þeir
þurftu að berjast með skriðdreka
gegn skriðdreka og flugvél gegn
flugvél. Þeir urðu því að finna
aðrar leiðir.
Snapper eldflaugin til að
granda skriðdrekum og hinar sí-
fellt fullkomnari SAM-loftvarna-
eldflaugar, sem Rússar voru að
smíða, voru eins og sniðnar eftir
þörfum Araba.
FIMM ÁR Á LEIÐ
YFIR SKURÐINN
A fimmta ár höfðu Egyptar ver-
ið að byggja upp her, byggja hann
upp fyrir það eina hlutverk að
ráðast yfir Suez skurð og búa um
sig á austurbakkanum. Rússar
gegndu lykilhlutverki í undir-
búningnum. A tímabili voru í
Egyptalandi um 20 þúsund
rússneskir hernaðarráðgjafar og
tæknimenn og auk þess nógu
margir flugmenn til að manna
fimm flugsveitir. Rússnesku her-
mennirnir þjáifuðu þá egypzku,
og sérstök áherzla var lögð á að
leggja brýr á skömmum tima.
VOPNAFLOÐ
TIL ARABA
Áður en tvær vikur voru liðnar
frá lokum sex daga strfðsins hófu
Sovétrikin nýtt vígbúnaðarkapp-
hlaup í Miðausturlöndum. Frá þvf
tímabili og þar til síðasta striðið
hófst höfðu Sovétríkin sent
Egyptum 2.100 nýtizku skrið-
dreka og Sýrlendingum 1700:
Þessir samtals 3.80Ö. skriðdrekar
eru meira en fjórum sinnum
fleiri en Bretland hefur yfir að
ráða.
Egyptar fengu einnig 630 flug-
vélar, aðallega MIG-21, MIG-17 og
Sukhoi-7. Sýrlendingar fengu 350
vélar og þessi flugfloti er fimm
sinnum stærri en orrustuflugvél-
ar þær, sem Bretland hefur yfir
að ráða.
ÍSRAEL
FÉKK FJÖRÐUNG
Á sama tíma fékk Isfael her-
gögn frá Bretlandi og Banda-
ríkjunum. Það fékk um 850 nýja
skriðdreka (átti líka 100
rússneska, sem höfðu verið teknir
herfangi), 95 Phantom orrustu-
þotur og 160 Skyhawk orrustuþot-
ur. Hergögn þau, sem Israel fékk,
voru um fjórðungur af því, sem
Sovétrikin dældu i Egyptaland og
Sýrland, svo ekki sé minnst á írak
og Alsír.
Til að fylgja eftir heimsvalda-
stefnu sinni hafa Sovétríkin, án
þess að skammast sín, haft frum-
kvæðið í vígbúnaðarkapp-
hlaupinu i Miðausturlöndum, á
móti Bandaríkjunum, sem hafa
verði bæði treg og hikandi. I októ-
ber 1973 gátu Egyptar og Sýr-
lendingar teflt fram þrisvar sinn-
um fleiri skriðdrekum og flugvél-
um en 1967. Sovétrikin höfðu séð
um sviðsetninguna og bera því
mikla ábyrgð á þvi, að striðið
brauzt út.
EGYPTAR
ÖRVÆNTINGAR-
FULLIR
Arið 1972 leið. Sadat hafði kall-
að það „ár ákvörðunarinnar“, en
ekkert hafði gerst. ísraelar voru
hættir að taka mark á egypzka
forsetanum. Þeir vanmátu alger-
lega þrýstinginn, sem egypzka
stjórnin varð að þola og hugarvíl
leiðtoganna. Eftir að hafa misst
Sinai og Gaza og verið auðmýktir
á vígvellinum, sneru Egyptar sér
fyrst til Sovétrikjanna og síðan til
Bandaríkjanna til að fá hjálp við
að ná herteknu svæðunum aftur.
Það var ekki til neins. Mohamed
Heikal, ritstjóri A1 Ahram,
trúnaðarmaður bæði Nassers og
Sadats, sagði við mig síðast, þegar
ég var i Kairó: — Við getum ekki
bara setið hér og látið vopnahlés-
línurnar verða að Iandamærum.
HLÍFARNAR AF
BYSSUNUM
Klukkan 2 eftir hádegi hinn 6.
október, hófst samræmd árás
egypzku og sýrlenzku herjanna.
Fyrsta örugga visbendingin, sem
israelsku hermennirnir við landa-
mærin fengu kom fimmtán
minútur áður, þegar þeir sáu
hlifarnar teknar af hundruðum
130 mm og 152 mm fallbyssna.
Á Golan hæðum þeystu Sýr-
lendingar fram á víglínu, sem var
aðeins ,um fjörutíu kílómetra
breið og þar tefldu þeir fram 1200
skriðdrekum — meira en helm-
ingi fleiri en Rommel hafði við E1
Alamein, og mun öflugri. Með
skriðdrekunum fóru fótgönguliðs
sveitir vopnaðar hinum banvænu
Sagger eldflaugum, sem gera fót-
gönguliða kleift að liggja í leyni
og granda skriðdreka í um kílö-
metra fjarlægð.
Sýrlendingar hömruðu sér leið í
gegnum fámenna víglinu Israela.
Israelarnir börðust að vfsu af
miklu hugrekki, en aðstaða þeirra
var vonlaus, þeir voru margfalt
fámennari og svo höfðu þeir nær
enga skriðdreka og stórskotalið.
SAMA SAGA VIÐ
SUEZSKURÐ
Sama sagan gerðist við Suez
skurð, þar sem Egyptar réðust
fram með álíka mikið lið og Sýr-
lendingar. Egyptar komu
brúnum yfir á ótrúlega skömmum
tíma, og þegar þær voru komnar
yfir, tók það þá ekki langan tima
að ná Bar-Lev línunni á sitt vald.
Bar-Lev linan var ekki, eins og
sumir hafa talið, byggð á sömu
forsendum og Maginot-Iínan,
heldur er hún skotgrafir og stein-
steypuvigi, sem voru gerð til að
minnka mannfall i stórskotaliðs-
einvígjunum, sem voru háð nær
daglega í „þreytustríði" Sadats
1969 og 1970. Auðvitað var til
áætlun um að halda henni í átök-
um, en i þeirri áætlun var gert
ráð fyrir skriðdrekum og þeir
voru ekki fyrir hendi.
VARALIÐIÐ
KALLAÐ ÚT
Kerfið gerir ráð fyrir, að hægt
sé að kalla út varaliðið á innan við
24 tímum og koma því ásamt
brynsveitum á vigvöllinn innan
48 tima. I raun gerðist þetta á
miklu skemmri tima. Bakarar,
bændur, klæðskerar, þjónar, póst-
menn og afgreiðslumenn i
verzlunum voru kvaddir til
vopna. Þeir fóru og sóttu skrið-
drekana sína eða önnur vopn og
voru margir byrjaðir að berjast 14
til 18 klukkustundum eftir að
þeir voru kallaðir út.
VÍGSTAÐAN
MJÖG SLÆM
Meginhluti liðsins var sendur
tii Golan hæða, og þegar varaliðið
kom þangað, var vígstaðan Israel-
um mjög i óhag. Sýrlendingar
voru i þann veginn að hefja sókn
niður grýttar hæðirnar, niður á
frjósamar sléttur Galileu.
Sagger eldflaugarnar tóku
hræðilegan toll af skriðdreka-
sveitunum. Þótt Israelar vissu um
þessi vopn úr „þreytustríðinu" og
vissu hversu mikið Sýrlendingar
höfðu af þeim, þá höfðu þeir ekki
fyllilega gert sér grein fyrir
hvaða áhrif hundruð þeirra gætu
haft á stórar skriðdrekasveitir og
því ekki breytt bardagaaðferðum
sínum nægilega.
FJÓRADAGA
AÐ LÆRAÁ
FLAUGARNAR
Það tók Isarela fjóra daga að
breyta bardagaaðferðum sinurn
til að draga úr skriðdrekamissin-
um. Þeir fundu þá einnig leið tili
að „breyta stefnu" flauganna,
þótt þeim væri stjórnað með lfnu
(mjó raflfna, rúmlega 1000 metra
löng, sem gerir að verkum, að
hægt er að stýra flauginni alveg
að skotmarkinu).
Svo byrjuðu Sýrlendingar að
skjóta „FROG“ eldflaugum inn í
ísrael. Þetta eru stórar flaugar,
sem bera þungar sprengjur og er
ætlað að granda hernaðarlega
mikilvægum skotmörkum i allt að
75 kilömetra fjarlægð.
FLUGHERINN
TIL HJÁLPAR
Það var þá, sem ísraelski flug-
herinn kom til hjálpar. 1 þrjá
daga stanzlaust flugu israelsku
flugmennirnir gegn eldflauga- og
loftvarnabyssu-regnhlif Sýrlend-
inga, til að aðstoða fótgöngulið
sitt og skriðdrekasveitir.
Fyrstu dagarnir tóku þungan
toll af Israelum, bæði í mannslíf-
um og hergögnum, í lofti og á láði.
Flugmennirnír lentu strax gegn
SAM-6 eldflaugunum, sem þeir
vissu nánast ekkert um, þar sem
þær hafa aldrei fyrr verið notaðar
i bardögum og það tók nokkra
daga að læra að verjast þeim.
Strela-eldflaugarnar urðu þeim
sömuleiðis þungar i skauti og
einnig þúsundir af marghleyptum
loftvarnabyssum, sem margar
voru ratsjárstýrðar. Israelar
misstu um 60 flugvélar á fyrstu
viku stríðsins. Þrátt fyrir það
flugu Israelarnir af óbugaðri
hörku gegn andstæðingum sínum
og á þrem dögum náðu þeir yfir-
höndinni. Af þeim 1200 skrið-
drekum, sem tókst að brjótast
rúma sjö kílómetra inn fyrir
ísraelsku viglínurnar, komu
aðeins 240 til baka. Á undanhald-
inu skildu Sýrlendingar eftir 960
skriðdreka, sem höfðu verið eyði-
lagðir eða herteknir.
JÓRDANIR KOMA
TIL SÖGUNNAR
Þegar fertugasta brynsveit
jórdanska hersins kom á vettvang
á áttunda degi stríðsins, brá yfir-
mönnum hennar í brún. Þetta er
bezt þjálfaða og harðskeyttasta
brynsveit, sem fyrirfinnst i Ara-
barfkunum, og hún sótti hratt
fram með vinstra fvlkingararmi
Sýrlendinga, þar til Sýrlendingar
gáfu henni fyrirmæli um að
stoppa. þar sem hún færi ekki
rétt að. Allir ættu að sækja fram
i breiðfylkingu.
Jórdanir gátu nánast fylgst með
orrustunni úr stúkusætunum. A
vinstri hönd sáu þeir ísraelsku
skriðdrekasveitirnar sækja fram,
notandi hverja lægð og hvern hól
i landslaginu til að skýla sér, en
að hægri hönd sýrlenzku sveitirn-
ai; í einum hnapp. Eins og einn
jórdanski skriðdrekaforinginn
sagði við mig: „Það voru svo
margir sýrlenzkir skriðdrekar
samansafnaðir, að Israelar
komust ekki h.iá þvf að hitta."
MEIRI SIGUR
FLUGHERSINS
EN 1967
Sigurinn, sem ísraelski flugher-
inn vann 1973, var enn stórkost-
legri en sá, sem hann vann i sex
daga strfðinu. Þá hófu Israelar
striðið og eyðilögðu 393 flugvélar
á jörðu niðri á þrem timum. Siðar
i vikunni voru 50 skotnar niður i
loftbardögum. I þvi striði misstu
ísraelar ekki eina einustu vél í
loftbardögum eða vegna SAM-2
eldflauganna. Þær 40 vélar, sem
þeir misstu í öllu stríðinu féllu
fyrir harðri og nákvæmri loft-
varnaskothrið. I þessu siðasta
strfði segjast þeir hafa skotið nið-
ar 515 óvinavélar í loftbardögum,
en misst aðeins 7 sjálfir. Alls
misstu þeir um 100 vélar og 50
flugmenn. en um 80 prósent
þeirra féllu fyrir loftvarnabyss-
um og eldflaugum. Þetta er rúm-
lega helmingi meira en þeir
misstu 1967, en þá stóð strfðið i
lofti aðeins nokkrar klukkustund-
ir.
1973 þurfti israelski flugherinn
að berjast stanzlaust í 18 daga.
Hann flaug meira en 11 þúsundt
árásarferðir, fjórum sinnum fleiri
en 1967. Flugvélatap á árásarferð
var samt rúmlega helmingi minna
en 1967. I sex daga stríðinu
misstu þeir 2,0 flugvélar fyrir
hverjar 100 árásarferðir en í Yom
Kippur stríðinu aðeins 0,9 fyrir
hverjar 100 ferðir.
LOFT-
VARNAKEÐJAN
EKKI ÓSIGRANDI
Gagnstætt þvi, sem talið var í
fyrstu, var eldflaugahlif Araba
alls ekki ósigrandi. Á öllu þvi
svæði, sem Israelar náðu á sitt
vald á vesturbakka Suezskurðar.
fundust aðeins sjö SAM-eld-
flaugastöðvar, sem fötgöngulið
annaðhvort eyðilagði eða hertök.
Flugherinn hafði hins vegar eyði-
lagt 26, þannig að 19. október,
þrem dögum áður en vopnahlé
var samþykkt, var búið að taka úr
umferð alla eldflaugavarðlinu
Egypta frá Suez skurði til Mið-
Framhald á bls. 55.