Morgunblaðið - 05.01.1974, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. JANÚAR 1974
tiQgttttHhifeife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 360,00
í lausasölu 22,00
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
kr. á mánuði innanlands.
kr. eintakið.
16
Rússadindlarnir á Þjóð-
viljanum köstuðu
grímunni í gær og sýndu
sitt rétta andlit. í forystu-
grein þessa fimmtu her-
deildar málgagns f gær
segir svo: „Hins vegar er
þessum þjóðum full kunn-
ugt, að hversu margt illt,
sem segja má um sovézk
stjórnvöld, þá hafa þau frá
lokum heimsstyrjaldarinn-
ar ekki sent einn einasta
hermann til árása á ríki,
sem standa utan hernaðar-
bandalaga." Þessi klausa
sýnir, að Moskvuleppar
telja sig hafa slævt svo
mjög árvekni almennings,
að óhætt sé að bera á borð
hvaða lýgi sem er.
Eftir heimsstyrjöldina
síðari hrifsuðu kommúnist-
ar völdin í eftirtöldum
Evrópuríkjum í skjóli
Rauða hersins: Póllandi, A-
Þýzkalandi, Tékkósló-
vakíu, Rúmeníu, Búl-
garíu og Ungverjalandi.
Á þeim tíma, sem
vaidarán kommúnista var
framið með stuðningi
sovézkra hermanna var
ekkert þessara ríkja í hern-
aðarbandalagi. Það var
ekki fyrr en áratug síðar,
sem þau voru öll rekin inn í
Varsjárbandalagið. Áður
höfðu Eystrasaltsríkin,
Eistland, Lettland og Lit-
háen orðið sovézku ofbeldi
að bráð. í þeim þremur
löndum hefur verið fram-
kvæmt eitt svívirðilegasta
þjóðarmorð sögunnar, þar
sem herrarnir í Moskvu
hafa um áratugaskeið stað-
ið fyrir þjóðflutningum af
því tagi, að flytja fólk frá
þessum löndum til Sovét-
rfkjanna, þar sem það týnir
þjóðerni sínu smátt og
smátt, en flytja Rússa inn í
þeirra lönd í staðinn.
Sovétríkin hafa sýnt það
síðan, að þau veigra sér
ekki við að beita hernaðar-
mætti sínum til þess að
halda yfirráðum yfir þjóð-
um sem þau hafa einu sinni
náð tangarhaldi á. Enn er í
fersku minni, er sovézkir
skriðdrekar bældu niður
uppreisn verkamanna í A-
Berlín á þjóðhátíðardegi
íslendinga 1953. Enn muna
menn það blóðbað, sem
Sovétríkin stóðu fyrir í
Ungverjalandi 1956 og
seint mun gleymast innrás
þeirra í Tékkóslóvakfu í
ágúst 1968. Það eru því
engir friðsemdarmenn,
sem standa við stjórnvöl-
inn í Moskvu, hvað svo sem
Rússadindlarnir á Þjóð-
viljanum vilja segja um
það mál.
Sovétríkin hafa líka sýnt
í verki, að þau geta náð
úrslitaráðum í málefnum
annarra þjóða með óbeinni
hótun um beitingu hern-
aðarofbeldis. Við íslend-
ingar þekkjum vel reynslu
Finna í þeim efnum. Fyrir
nokkrum árum var haldinn
hér í Reykjavík fundur
Norðurlandaráðs, sem tal-
inn var marka nokkur
tímamót, þar sem samstaða
hefði tekizt um stofnun
norræns efnahagsbanda-
lags. En skönnu síðar kom í
ljós, að Sovétríkin höfðu
bannað Finnum að vera
með, og þeir áttu engan
annan kost en að hlýða af
þeirri einföldu ástæðu, að
sovézkt herliðgeturhvenær
sem er flætt yfir Finnland.
Um svipað leyti og við
íslendingar, gerðu Finnar
sérstakan viðskiptasamn-
ing við Efnahagsbandalag
Evrópu, en þeir gátu ekki
staðfest þann samning fyrr
en seint og um síðir, vegna
þess að Sovétmönnum
þóknaðist ekki að leyfa
þeim það nema með afar-
kostum. Eitt af þeim skil-
yrðum, sem Moskvuherr-
arnir settu þá, var, að kjör-
tímabil Kekkonens Finn-
landsforseta yrði fram-
lengt, án þess að reglu-
legar kosningar skv.
stjórnarskránni færu
fram. Þá sögðu finnskir
stjórnmálamenn, að mun-
urinn á Finnlandi og
A-Evrópuríkjunum væri
sáaðfólkiðí A-Evrópurfkj-
um fengi þó tækifæri til að
segja já í kosningum, en
Finnar fengju ekki einu
sinni leyfi til að segja já.
Reynsla síðustu þriggja
áratuga sýnir, að þar sem
Sovétríkin hafa einu sinni
náð fótfestu, er öllum
hernaðarmætti þeirra beitt
til þess að halda henni.
Reynsla Finna sýnir okkur
lfka, að við þær aðstæður,
sem Finnar búa, þ.e. eiga
löng sameiginleg landa-
mæri með Sovétríkjunum,
ráða Moskvuherrarnir
öllu, sem þeir vilja ráða. Af
þessum sökum hafa frænd-
ir vorir Norðmenn mikinn
varnarviðbúnað f N-
Noregi, en þeir eiga einnig
landamæri að Sovétríkjun-
um. Norðmenn hafa ekki
gleymt hlutskipti sínu í
heimsstyrjöldinni síðari og
verja 10—12% af útgjöld-
um ríkisins og 3—4% af
þjóðarframleiðslu til her-
varna. Til marks um her-
styrk þeirra má nefna, að
flugfloti þeirra er um
þriðjungur af flugflota
ísraelsmanna, eins og hann
var í upphafi októberstríðs-
ins. En Norðmenn telja
þetta ekki nóg. Þess vegna
leggja þeir ríka áherzlu á
aðild sína að NATO, og
varnarkerfi þeirra er við
það miðað, að hjálp berist
frá vinveittum ríkjum.
Hinn mikli sovézki floti,
sem nú seilist til áhrifa á
hafsvæðinu milli íslands
og Noregs, er Norðmönn-
um mikið áhyggjuefni og
veldur. því, að hverfi
bandaríska varnarliðið á
brott frá íslandi hafa
Sovétríkin mjög svipaða
aðstöðu til áhrifa á íslandi
og þau nú hafa í Finnlandi.
Rússadindlarnir á Þjóð-
viljanum stefna að því að
tryggja Sovétríkjunum
slíka aðstöðu og njóta til
þess dyggilegrar aðstoðar
manna á borð við Þór-
arin Tímaritstjóra, sem
virðist gersamlega um
megn að skoða stöðu ís-
lands í ljósi þess kalda
veruleika, sem við
okkur blasir, en spilar í
þess stað endalaust gamla
plötu um ástandið eins og
það var fyrir aldarfjórð-
ungi, og á ekkert skylt við
þau nýju viðhorf, sem
flotanávist Russa hefur
skapað á hafsvæðinu kring-
um ísland.
RÚ SSADINDL ARNIR
Á ÞJÓÐYILJAMJM
Jón úr Vör:
Kóngsríkið á
Patreksfirði
Ur vesturbyggðum Barðastrandar-
sýslu heitir bók, sem kom út nú fyrir
jólin. Hún er eftir Magnús Gestsson.
Jóhann Hjálmarsson getur þess í rit-
dómi, að þarria séu sögur af Þórði Guð-
bjartssyni á Patreksfirði, sem áður hafi
komið við sögu í bók undirritaðs, Þorp-
inu. Ég hef nú lesið þessa bók og kemst
ekki hjá að gera dálitla athugasemd.
Ég þykist sjá, að höfundur hafi viljað
gera hlut fóstra míns góðan, enda fer
hann um hann vinsamlegum orðum.
Samt mistekst þetta. Það, sem hann
hefur eftir honum sjálfum, má nokk-
urnveginn við una, en það, sem tínt er
til frá öðrum, stingur svo mjög í stúf
við hitt, að varla er hægt að trúa því, að
um sama mann sé að ræða. Ég geri ráð
fyrir því, að einhver fótur sé fyrir
flestum þessara gamansagna, en engin
þeirra er svo vel sögð, að mér þyki
Þórði hæfa. Þótt ókunnugir geti e.t.v.
haft af þessu nokkra skemmtan, finna
þeir, sem þekkja Þórð vel,strax, að hér
vantar mikið á, að honum sé rétt lýst.
Þá sjaldan að sérstæð glettni hans
kemst til skila eyðileggur sögumaður-
inn áhrifin með málalengingum. Ég
léti þetta afskiptalaust, ef ekki væri sú
saga, sem hér skal tilfærð. Hún ber
fyrirsögnina Kóngsrikið og drottning-
in:
í búskapartíð Þórðar á Patreksfirði
brann íbúðarhús hans, er lengi hafði
gengið undir nafninu Kóngsríkið. Og
skömmu seinna andaðist öldruð móðir
hans, sem var hjá honum í heimili.
Þegar gamla konan er dáin hringir
Þórður heim til prestsins, gegnir guðs-
maðurinn sjálfur í simann.
Komdu sæll, séra Jón, segir Þórður,
nú er kóngsríkið brunnið og drottning-
in dauð.
Prestur varð hvumsa við þessu
ávarpi og hváði.
Ég tala við þig aftur, þegar ég hef
stokkinn tilbúinn, segir Þórður og
kveður prest.
Hér lýkur sögunni og geta þeir byrj-
að að hlæja, sem þykir þetta fyndið.
Þessi saga er líklega uppspuni frá
rótum. Hún lýsir Þórði eins illa og
hægt er að gera. Hér er sagt frá svo
kaldlyndum manni, að hann notar jafn-
vel óvenju hörmulegt fráfall móður
sinnar til þess að koma á loft hótfyndni
. . . Þórður er einstaklega hlýr og ást-
ríkur maður, nærgætinn og háttvís við
menn og málleysingja. Hann myndi
aldrei tala svona um dauða nokkurrar
manneskju, og þá sfst af öllu tilkynna
með þessum hætti lát móður sinnar.
Fyrr í umræddum þætti segir bókar-
höfundur frá því, að Þórður hafi verið
á fermingaraldri, þegar hann missti
föður sinn og hafi hann þá orðið fyrir-
vinna fjölskyldunnar. Hið rétta er:
Foreldrar hans dóu í hárri elli í Arnar-
firði. Þau voru aldrei á hans vegum.
Hús Þórðar á Patreksfirði brann að
mestu leyti fyrir 15—20 árum. Hann
bjargaði gamalli tengdamóður sinni úr
brunanum, en hún skaðbrenndist og
dó. Þessi gamla kona hafði unnið heim-
ili Þórðar af mikilli fórnfýsi og dugn-
aði öll hans búskaparár. Hún kemur
mjög við mína sögu og ljóð. Kóngsríkis-
nafnið á húsi Þórðar hef ég aldrei fyrr
heyrt.
Magnús Gestsson kvartar undan þvi,
hve sér hafi gengið illa að fá Þórð til að
segja frá sínum högum, og hefur þetta
eftir honum: Ég get ekki sagt frá ævi
minni nema þar komi við sögu sam-
ferðamenn, og það voru ekki allt góðir
menn. Það er ekki saga, nema segja
allan sannleikann, og ég vil ekki sverta
minningu löngu genginna manna til
hrellingar afkomendum þeirra.
Þetta eru viturlegustu orðin í bók
Magnúsar að minni hyggju. Hann hefði
þurft að veita þeim meiri athygli. Það
er óvenju margt í þessari bók, sem
betur væri ósagt.
Ritað á gamlársdag 73.