Morgunblaðið - 05.01.1974, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. JANUAR 1974
r
Einar Haukur Asgrímsson:
17
Einar Haukur Ásgrfmsson
UPPLJ ÓSTRUN
LUÐVÍKS
Oftsinnis vill við brenna í
íslenskum stjórnmálum, að ástæð-
um fyrir gerðum stjórnmála-
manna er leynt fyrir lands-
mönnum. Fyrst af því, að stjórn-
málamenn láta ekki alltaf stjórn-
ast af sérlega göfugum hvötum,
og kappkosta þá að villa um fyrir
mönnum með yfirborðsgjálfri.
Síðan af því, að landsmenn vilja í
lengstu lög triía, að þeim, sem í
ábyrgðarstöðum standa, gangi
gott eitt til. Og loks af því, að
orsakaröð jafnvel afdrifarikustu
mála týnist óhugnanlega fljótt
undir því fannfergi, sem fregn-
boðarnir kyngja niður yfir lands-
menn á degi hverjum af fánýtum
frásögnum.
Uppljóstrun Lúðvlks
UPPLJ ÓSTRUN
LÚÐVÍKS
Marga mærðarfulla töluna
hefir Lúðvík flutt, siðan hann
varð ráðherra 1971, til að minnast
þess, hve góðan vilja hann hefði
til að létta af ofveiðihættunni,
sem stafar af erlendum togurum
á íslandsmiðum. Lyktir prðu samt
þær, að eftir að reynslan hafði
afsannað kenningu Lúðvfks, að
Bretar gætu ekki veitt með her-
skipavernd, varð forsætisráð-
herra að taka málið af Lúðvíki og
semja við Breta í blóra við Lúð-
vík. Þá fyrst tókst að bægja of-
veiðihættunni frá íslandsmiðum
að nokkru. Var þar með leitt í
ljós, að það var ekki ofveiðihætt-
an, sem fyrír Lúðvíki vakti.
Lúðvík Jósepsson ljóstraði því
upp i bæklingi, sem hann samdi
handa flokksmönnum sínum fyrir
þingkosningarnar 1971, að
ástæðan til þess, að hann teldi
tfmabært að gera landhelgismálið
að pólitísku bitbeini væri sú, hve
stutt væri eftir til hafréttarráð-
stefnunnar 1973.
Þessi forvitnilega ástæða Lúð-
víks mun hafa verið tvíþætt og
því miður hvorugur þátturinn
göfugur.
EIGNARSÉR
HRÓÐUR ANNARRA
í fyrsta lagi var orðið augljóst,
að hafréttarráðstefnan 1973
myndi valda aldahvörfum
í þjóðarétti, sem orðið gætu
oss íslendingum mjög hag-
stæð. íslenskir embættismenn
voru árum saman búnir
að vinna málstað islendinga
gagn á milliríkjavettvangi af
kunnáttu og þrautseigju, en í
kyrrþey. Var því afar freistandi
fyrir lævísan stjórnmálamann að
eigna sér hróðurinn af vinnu
þeirra með því að koma fram með
kröfu um einhliða útfærslu rétt
fyrir ráðstefnuna.
Engu skeytti Lúðvík, þótt slikt
frumhlaup hlyti að leiða til þess
eins að þjappa nágrannaþjóðum
vorum saman í andstöðu við mál-
stað islendinga. Sú hefir raunin
orðið á, að ekki einu sinni Norð-
ménn hafa fengist til að viður-
kenna 50 mílurnar. Finnar eru
þeir einu, sem eitthvað hafa
viljað á sig leggja oss íslend-
ingum til stuðnings, og verður
það seint fullgoldið. Þótt Finnar
hafi ekki viðurkennt 50 mílurnar,
er loforð þeirra um liðveislu á
hafréttarráðstefnunni afar
drengilegt.
LANDRÁÐABRIGSL
Hin ástæðan til þess, að Lúðvík
þótti tíminn orðinn naumur, var
sú, að landhelgissamningurinn
við Breta frá 1961 gat aldrei gilt
lengur en fram á hafréttarráð-
stefnuna, og því síðustu forvöð að
núa Sjálfstæðisflokknum um nas-
ir landráðum fyrir þá samnings-
gerð.
Allir landhelgissamningar
Breta, sem í gildi voru 1958, féllu
fyrir róða, er atkvæðagreiðslur á
hafréttarráðstefnunni 1958
leiddu í Ijós, að 12 mílur nutu
meira fylgis en 3 mílurnar.
Þótt ekki næðust tveir þriðju
hlutar atkvæða með 12 mílunum
og þótt alþjóðalögin, sem gerð
voru á hafréttarráðstefnunni
1958 um grunnlínur og ým-
isiegt annað varðandi fisk-
veiðilögsögu, yrðu ekki
fullgilt fyrr en 1966, gerðu Bret-
ar nýja landhelgissamninga
við Færeyinga 1959, við Norð-
menn 1960, við íslendinga 1961,
við Rússa 1964, við Pólverja 1964,
við Belga, Dani, Frakka, Hollend-
inga, íra, ítali, Portúgali, Spán-
verja, Svía og V-Þjóðverja 1964.
Ákvæði um gildistíma eru
margvísleg í þessum samingum,
en æviskeið þeirra allra var ráðið.
þegar Allsherjarþingið 1970
ákvað að kalla saman hafréttar-
ráðstefnu 1973.
Af öllum þessum samningum
náðu íslendingar hagstæðasta
samningnum undir forystu Sjálf-
stæðisflokksins, nema hvað
Rússar runnu á það lag að krefj-
ast jafnhagstæðs samnings og
íslendingar.
AÐALFULLTRÚI
í CARACAS
Þessar þungu sakir urðu að
liggja I þagnargildi, meðan ein-
hver von var til, að meira vekti
fyrir Lúðviki, en það sem hér er
rakið. Þá von gerði Lúðvík að
engu, er hann rauf hvorttveggja í
senn þjóðareininguna og um leið
skálkaskjól sitt með því að svikj-
ast aftan að forsætisráðherra,
þegar hann kom heim frá London
með uppkastið.
Að þessum þungu sökum
athuguðum má Ijóst vera, að
óvænlegt væri að gera slikan
spellvirkja að aðalfulltrúa Islend-
inga á hafréttarráðstefnunnt i
Caracas, en það ætlar Lúðvík
Jósepsson sér, og ætlar að ryðja
fremsja hafréttarfræðingi vorum
úr vegi til að gera sjálfum sér
vegtyllu.
Ingólfur Jónsson:
ENGINN veit, hvernig nýbyrj-
að ár verður en allir vona, að
það megi verða hagstætt og
gjöfult. Ársins mun verða
minnzt í sögunni vegna 1100
ára afmælis íslandsbyggðar. Öll
ár, sem í aldanna skaut renna
eiga sína sögu. Saga Islands-
byggðar hefur mótazt að miklu
leyti af árferðinu, heilsufari
þjóðarinnar, náttúruhamför-
um, aflabrögðum, samgöngum
og viðskiptum við önnur lönd.
Þótt tímarnir hafi breytzt hefur
árferðið og tíðarfar enn mikil
áhrif á afkomu einstakra at-
vinnuvega og Þjóðarbúsins.
Sjávarafli og viðskiptakjör út á
við eru ákvarðandi um mikil-
væga þætti efnahagslífsins. Sl.
fjögur ár hafa verið hagstæð í
meginatriðum. Árið 1970 juk-
ust þjóðartekjurnarum25,3%
vegna bættra viðskiptakjara,
aukinnar framleiðslugetu at-
vinnuveganna og fjölbreytni í
atvinnulífinu. Tekjur vinnu-
stéttanna jukust mjög mikið á
því ári, og atvinna var nóg fyrir
alla vinnufæra menn. Kaup-
máttur launa jókst á einu ári
frá 1. júní 1970 til 1. júní 1971
um 19,5%. Tekjur bænda
Lækka ber skatta og vinna
gegn óþarfa eyðslu
hækkuðu það ár frá næsta ári á
undan, miðað við útreikninga
Hagstofunnar, um 33,5%. En sé
miðað við útreikninga bú-
reikngaskrifstofu landbúnað-
arins hækkuðutekjurbænda
þetta ár um 48,8%. Arið 1971
var einnig hagstætt til lands og
sjávar. Tekjur þjóðarbúsins
jukust um 24,2% á þvi ári. A
miðju ári 1971 urðu stjórnar-
skipti í landinu. Ríkisstjórn
Ólafs Jóhannessonar komst til
valda og tók við góðu búi úr
hendi viðreisnarstjórnarinnar.
Hefur oft verið vitnað til orða
Ólafs Jóhannessonar forsætis-
ráðherra á Alþingi haustið
1971. Staðfesti forsætisráð-
herra, að staða þjóðarbúsins og
atvinnuveganna væri það góð,
að ríkisstjórnin hefði talið fært
að gefa loforð til handa laun-
þegum um stóraukinn kaup-
mátt launa á næstu tveimur ár-
um, styttingu vinnuvikunnar
og aukið orlof. Ekkert nema
vont árferði, aflatregða og verð-
fall afurðanna virtist geta kom-
ið veg fyrir aukna hagsæld í
þjóðfélaginu, þega forsætisráð-
herra talaði á haustdögum
1971. En fljótt kom í ljós, að
lögmálið, sem gilt hefur um ald-
ir virtist ekki duga lengur á
íslandi, eftir að núverandi
ríkisstjórn tók við völdum.
Þrátt fyrir góðærið, mikil afla-
brögð og hækkandi verðlag á
framleiðsluvörum þjóðarinnar,
steðja ýmiss konar erfiðleikar
að atvinnuvegunum og efna-
hagslífinu.
ERFIÐLEIKAR
í GOÐÆRI
Talið er, að þjóðartekjurnar
hafi aukizt um 33,3% á árinu
1973. Er það vegna aukins
sjávarafla, sérstaklega loðnu og
mikilla verðhækkana á sjávar-
afurðum. En taumlaus verð-
bólga kemur flestu úr skorðum,
þannig að atvinnuvegirnir geta
ekki notið sín í góðærinu. I
góðærinu segjast launþegar
verða að vinna fleiri vinnu-
stundir en var fyrir 2—3 árum
til þess að hafa fyrir brýnustu
nauðsynjum og sköttum.
Ríkisstjórnin gerir lítið til
þess að hindra verðbólguflóðið,
sem flæðir yfir landið. Hún ger-
ir mikið úr því, að verðhækkan-
ir hérlendis séu vegna erlendra
hækkana. Astæðulaust er að
gera minna úr áhrifum er-
lendra verðhækkanna er efni
standa til. Skýrslur sýna, að
verðbólga hér á landi hefur
aukizt frá hausti 1972 til jafn-
lengdar 1973 um liðlega 30%.
Þar af er hækkun vegna er-
lendra áhrifa um 10%, eða tæp-
lega 1/3 af hækkunun-
um. Meira en 2/ verðhækk-
ananna er þvi heimatilbúið.
Rfkisstjórnin lofaði því,
að verðhækkanir hér á
landi skyldu ekki verða meiri
en gerist i nágrannalöndunum.
Efndirnar hafa orðið eins og
raun ber vitni. Á 12 ára timabili
viðreisnarstjórnarinnar var ár-
ferðið misjafnt. Auk þess var
arfurinn frá vinstri stjórninni
fyrri þungurbaggi. Áárunum
1967—1968 minnkuðu útflutn-
ingstekjur þjóðarinnar um
nærri 50% vegna verðlækkana
á útflutningsafurðum lands-
manna og aflatregðu. I kjölfar
þess varð gengislækkun, sem
olli miklum verðhækkunum á
innfluttum vörum. Þrátt fyrir
misjafnt árferði og áföll varð
verðhækkunum haldið í skefj-
um. Á 12 ára tímabili voru ár-
legar verðhækkanir til jafnaðar
um 10%. Er það aðeins 1/3
hluti af þeim verðhækkunum,
sem nú hafa gengið yfir.
Kostnaðarverðbólgan gerir lífs-
kjör almennings lakari og eyk-
ur erfiðleika atvinnuveganna.
Bændur kvarta undan mikilli
hækkun á rekstrarvörum og öll-
um nauðsynjum. Vaxtahækkun
á stofnlánum og öðrum lánum
er þungur baggi á landbúnaðin-
um.
RlKISSTJÖRN-
IN VILLMEIRA EN
30 MILLJARÐA
Iðnaðurinn á í vök að verjast
og stendur ekki undir þeim
kostnaði, sem á hann hleðst.
Tollalækkanir iðnaðinum til
handa skv. frumvarpi ríkis-
stjórnarinnar eru allir sammála
um að veita, enda eru tolla-
lækkanirnar að verulegu leyti
samningsbundnar. En ríkis-
stjórnin vill fá 1% söluskatts-
hækkun til viðbótar nærri 30
milljarða tekjum, sem inn-
heimtar verða af skatt-
borgurunum á þessu ári.
Hótelrekstur og férðamanna-
þjónusta var orðinn snar þáttur
I atvinnulifinu og hefir síðustu
árin gefið miklar gjaldeyris-
tekjur, en nú horfir illa f þeim
málum vegna verðbólgunnar og
aukins kostnaðar. I samgöngu-
málum og verzlunarmálum
gegnir sama máli, þar er þungt
fyrir fæti og taprekstur i flest-
um greinum. Mikil óvissa rikir i
sjávarútveginum, útgerðar-
menn taka ákvörðun bráðlega á
framhaldsaðalfundi hvort
róðrar halda áfram á báta-
flotanum. Fiskverð hefur ekki
enn verið ákveðið Vonandi fer
ekki svo illa, að bátaflotinn
verði bundinn í höfn, þegar
vertið fer að hefjast. Fiskverð
er hærra á erlendum markaði
en nokkru sinni hefur þekkzt.
Fyrir fáum misserum var fisk-
blokkin 21 cent pund á Banda-
ríkjamarkaði, en nú er verið
yfir 80 cent. En kostnaðarverð-
bólgan kemur við sjávarútveg-
inn ekki síður en aðrar atvinnu-
greinar.
EKKERT NEMA
MET AFLI OG
TOPP VERÐ NÆGIR
Ríkisstjórnin segir, að flestir
erfiðleikar hérlendis séu til-
komnir veg.na erlendra
hækkana og nú siðast
hækkunar olíuverðsins. Hér að
framan hefur sú fullyrðing
ríkisstjórnarinnar verið hrakin.
Hækkun olíuverðs hefur ekki
komið að sök sl. ár, en nú hefur
35% hækkun á olíu tekið gildi,
Framhald á bls. 18