Morgunblaðið - 30.10.1974, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. OKTÓBER 1974
Herlöv: Aðalsteinn Bergdal.
Ejbæk: Gestur Jónasson.
Leikstjórn og leikmynd:
Eyvindur Erlendsson.
Ljósameistari:
Árni Valur Viggósson.
Föstudaginn 25. þ.m. frumsýndi
Leikfélag Akureyrar fyrsta nýja
verkefni sitt á þessu leikári,
.Ævintýri á gönguför“ eftir J.C.
Hostrup. Leikstjóri er Eyvindur
Erlendsson.
J. Cristian Hostrup var fæddur
1818 og ólst upp hjá vel efnuðum
foreldrum i Kaupmannahöfn.
Hann varð stúdent 1837 og kand.
teol. 1843. Hostrup tók mikinn
þátt í stúdentalífinu á sínum
stúdentsárum og var þá þegar
byrjaður að fást við skáldskap.
1838 skrifar hann nokkra
gamansama söngleiki, sem náðu
hámarki með „Genboerne", sem
voru frumfluttir 20. febrúar 1844
á stúdentahátíð á Hofteatret.
Næst skrifar hann svo „En Spurv
í Tranedans" 1846. Brátt kom að
því, að Konunglega leikhúsið fór
að gefa Hostrup auga, með nokk-
urri tortryggni þó, því menn ótt-
uðust, að „det ville give en rá og
plat tone indgang pá den
natíonale scene“.
Árið 1848 tekur Konunglega
leikhúsíð „Genboérne" til sýn-
ingar og þriðji stóri söngleikur
Hostrups fylgir fast á eftir,
,Ævintýri á gönguför“, semfrum-
flutt var í Konunglega leikhúsinu
1848. „Tordenvejr", sem er alvar-
legt, dramatískt leikrit, skrifar
Hostrup 1851. Síðan kemur ævin-
týraleíkurinn „Mester og Lær-
ling“ 1852, sem vakti talsvert
umtal og meiningamun gagnrýn-
enda.
Árið 1854 -verða þáttaskil í lífi
Hostrups, þá trúlofast hann Elisa-
beth Hauch og fer þá jafnframt
að huga að föstu lífsstarfi. Hann
ákvéður að gerast prestur. Hann
hafði hrifist mjög af kenningum
Gruntvigs og var kunnur ræðu-
maður og fyrirlesari.
Fýrirlestrar hans voru gefnir út
sérprentaðir 1882 undir heitinu
„Folkelige Foredrag".
Hostrup var sóknarprestur í
Silkeborg 1862—1881, en það ár
tekur hann aftur til við leikrita-
gerð og skrifar leikritið „Eva“, og
seinna, 1888 „Under Snefog", auk
annarra skáldverka í bundnu og
óbundnu máli.
Leikpersónur Hostrups eru
yfirleitt skýrt mótaðar og hann
hefur glöggt auga fyrir því skop-
lega í fari manna enda kemur það
viða fram í leikritum hans. Hann
skopast að þeim, sem meira mega
sín, en hefur samúð með þeim,
sem hafa orðið undir í lffs-
baráttunni. Hostrup lést 21. nóv.
1892.
Trúlega hefur ekkert leikrit
verið oftar sýnt á voru landi, Is-
landi, en Ævintýri á gönguför.
Leikfélag Akureyrar hefur oft
sýnt það áður og jafnan hefur það
hlotið góðar viðtökur og notið
mikillar hylli leikhúsgesta. Hér
áður fyrr, þegar leikfélagið barð-
ist í bökkum fjárhagslega, og allt
var að fara í kalda kol, var jafnan
gripíð til þessa vinsæla sjónleiks
og fjárhagnum þar með borgið í
bili.
Margir góðir akureyrskir
leikarar hafa farið með hlutverk í
Ævintýrinu og skapað þar eftir-
minnilegar persónur, sem ekki
fyrnast í hugum eldri leikhús-
gesta og er mér þar efst í huga
afburða djúpstæð túlkun Jóns
heitins Norðfjörð 1 hlutverki
Skrifta-Hans. Einnig meðferð
Zophoníasar Árnasonar 1 hlut-
verki Vermundar.
Ekki kemst þessi sýning Leik-
félags Akureyrar í nein saman-
burð við fyrri sýningar félagsins á
þessu verkefni, hvorki hvað leik-
meðferð snertir, leiktjöld eða
leíkstjórn. Allt um það eru þó
ljósir punktar í þessari sýningu
og á kvenfólkið þar stærstan hlut.
Öþarft er að rekja gang þessa
leiks, bæði er það, að efnið er fjöl
mörgum kunnugt og svo hitt, að
best er að kynnast efni hvers
leiks í leikhúsinu sjálfu.
Leikstjórn Eyvindur Erlends-
sonar virðist mér í mörgu ábóta-
vant. Staðsetningar leikara eru
vfða óraunhæfar, þvingaðar og
stangast í sumum tilfellum á við
atburðarás leiksins. Leikararnir
tala mikið fram til áhorfenda og
þar af leiðandi rofnar samspil
leikaranna og sýningin verður
tætingsleg. Leikararnir vírðast
oft og tfðum hreyfa sig um sviðið i
fullkomnu tilgangsleysi.
Mig minnir, að hinn rússneski
snillingur Stanislavskij, segi ein-
hversstaðar: „Engin hreyfing á
leiksviðinu án tilgangs."
Leikmynd Eyvinds er að ýmsu
Ieyti nokkuð góð, en hefði þó mátt
vanda betur málninguna, sérstak-
lega á útisviðinu.
Áskell Jónsson hefur æft söng-
vana og leikur undir söngnum. I
sumum tilfellum ganga lögin
alltof hratt, t.d. í lokasöng
Skrifta-Hans, ástarsöng
Vermundar og söng þeirra
Ejbæks og Láru, svo úr þessum
fallegu lögum verður vart annað
en sálarlaust pfp. Trúi ég ekki, að
Áskell hafi verið þar einn f ráð-
um.
Assessor Svale er leikinn af
leikstjóranum, Eyvindi Erlends-
syni. Svale er stórburgeis og
óðalsbóndi að Strandbergi, hefur
auk þess komist til nokkurra met-
orða, sem hann er hreint ekki svo
lítið stoltur af, en það er að vera
meðdómari í réttinum.
Mér finnst því að assessorinn
mætti vera svolítið drjúgur með
sig, rismeiri og jafnvel eldri en
hann verður í meðförum Ey vinds.
Lára, dóttir assessorsins, er leikin
af Sögu Geirdal. Saga er vaxandi
leikkona enda orðin talsvert
sviðsvön og hefur gert marga
hluti vel á leiksviðinu, enda gerir
hún hlutverki þessarar draum-
lindu stúlku að mörgu leyti góð
skil. Þó er eins og vanti einhvern
herslumun, sem ég geri mér ekki
fulla grein fyrir í hverju liggur.
Þórhildur Þorleifsdóttir fer
með hlutverk Jóhönnu, bróður-
dóttur assessorsins. Þessu hlut-
verki er vel borgið f höndum
hennar.
Þórhildur er létt og gáskafull,
eins og vera ber í þessu hlutverki.
Helena, kammerráðsfrú, er
leikin af Björgu Baldvinsdóttur.
Björg er þaulvön leikkona þó hún
hafi ekki verið mikið í sviðsljós-
inu hin sfðari ár. Tæplega hefur
kammerráðsfrúin gifst manni sín-
um vegna ástarinnar. Trúlega
hefur þar ráðið meir ásókn í
virðulega stöðu og að komast í röð
heldri kvenna. Kammerráðsfrúin
er vafalaust talsvert miklu yngri
en maður hennar og hefur gaman
af að ganga í augu yngri manna,
en þrátt fyrir það heldur hún þó
alltaf sínum virðuleik og reisn, en
það er einmitt þessi virðuleiki,
sem mér finnst helst skorta f
kammerráðsfrúna hjá Björgu.
Kammerráð Kranz er leikinn
af Kjartani ólafssyni. Þetta er
það hlutverk leiksins, sem gefur
mesta möguleika til skoplegrar
túlkunar og ekki er því að neita,
að Kjartani tekst það all vel á
köflum, en þó er eins og hann
missi tökin annað slagið eða fylgi
sinni persónusköpun ekki nógu
vel eftir. Það er eins og eitthvert
öryggisleysi í túlkun Kjartans.
Mér virðist þrátt fyrir allt að
Kjartan sé með hlutverkið í rétt-
um farvegi, þyrfti aðeins að taka
ögn fastar á því.
Aðalsteinn Bergdal leikur Her-
löv stúdent. Aðalsteinn hefur
góða söngrödd, en nokkuð skortir
á, að hann nái fram hinu gáska-
fulla og leikandi fjöri sem er aðal-
einkenni Herlövs.
Gestur Jónasson leikur Ejbæk,
guðfræðistúdent og félaga Her-
lövs. Ejbæk er alvarlega þenkj-
andi og algjör andstæða við Her-
löv.
Skapgerð hans og Láru falla vel
saman og þau dragast hvort að
öðru eins og segull. Sama er að
segja um Herlöv og Jóhönnu,
skapgerð þeirra er eins
Ejbæk er hálfgerð vandræða-
persóna til leiks og ég býst við að
ýmislegt annað hæfi Gesti betur
til leiktúlkunar en hlutverk af
þessari manngerð. Ejbæk verður
heldur bragðdaufur hjá Gesti og
jafnvel meir en efni standa til.
Hann kemur að vísu sínum texta
óbrjáluðum til skila, en vantar
það, sem undir býr, innri leik. En
margur góður leikarinn hefur nú
fallerað á þessu hlutverki svo
Gestur er þar ekki einn á báti.
Arnar Jónsson leikur Vermund,
skógfræðing. Vermundur er
menntaður maður á sína vísu og
villl láta líta á sig sem slíkan.
Hann hefur fágaða og virðulega
framkomu, sem nægir honum
næstum til þess að hreppa kóngs-
dótturina og ríkið með. En undir
þessu fágaða yfirborði leynist
skúrkurinn. Arnar virðist skilja
þessa persónu öðrum skilningi.
Hann leiðir þarna fram einskonar
glaumgosa og skirrist jafnvel ekki
við að brjóta allar reglur talaðs
máls, með snarvitlausum áhersl-
um. Maður stendur í forundrun
yfir því, að menntaður leikari
skuli leyfa sér slíkt.
Og þá er komið að aðalhlutverki
þessa Ieiks, sjálfum Skrifta-Hans,
sem er leikinn af Þráni Karlssyni.
Þráinn sýnir okkur Skrifta-Hans
sprellandi fjörugan og lífsglaðan
náunga, sem erfitt er að hugsa sér
að nokkurntima hafi komist í
kynni við alvöru lífsins. En það er
nú öðru nær, að Skrifta-Hans hafi
ekki orðið fyrir barðinu á henni
„verslu". Frá barnæsku hefur
hann orðið að lifa við kröpp kjör
og hið rangsnúna þjóðfélag og
rotna réttarfar hefur neytt hann
til að stela sér til bjargar. Við
Islendingar þekktum þetta réttar-
far á fyrri tíð, þegar fátækir tómt-
húsmenn voru húðstrýktir og
sviptir eignum sínum fyrir það
eitt að selja spyrðuband öðrum en
hinum útvalda kaupmanni. Það
var ekkert sældarbrauð að vera
lokaður inni í dönsku fangelsi 19.
aldarinnar og sá, sem slapp þaðan
út, bar vissulega þess merki bæði
á sál og líkama. Nei, það var ekki
rétt eins og að gista á Hótel KEA í
nokkra mánuði að vera tugthús-
gestur í Danmörk á 19. öld.
Skrifta-Hans er fullur af bitur-
leik til samfélagsins og hann er að
grípa í síðasta hálmstráið, sem
hann eygir sér til bjargar, en það
er að flýja fósturjörðina og
maður, sem er á sífelldum flótta
og í felum fyrir réttvísinni og
samborgurunum, kemur ekki æp-
andi inn I umhverfi þar sem fólk
er á næsta leiti og hans eina úr-
ræði til undankomu, sem í þessu
tilfelli er veski Vermundar, er
næsti og síðasti áfanginn að mark-
inu. Nei, líf þessarar persónu
hefur ekki verið neinn dans á
rósum. Hann segir sjálfur: „I
heiminum veittist mér harmur og
stríð“ og í framhaldi af því — „í
tárum ég skírðist". (tilvitnun úr
þýðingu Jónasar Jónssonar frá
Hrafesagili).
Þráinn Karlsson er ekki neinn
nýliði á leiksviði Akureyrar.
Hann hefur gert þar inarga hluti
vel og sumt stórvel, þess vegna er
maður líka furðu lostinn yfir því,
hvernig honum tekst að forklúðra
þessu hlutverki.
Jakob Kristinsson leikur Pétur
bónda og kemst sómasamlega frá
því. Pétur virkar óþarflega
unglingslegur og hefði ekki spillt,
að láta hann fá góðan maska og
þannig bæta við nokkrum árum
eða jafnvel áratugum. í senu
þeirra Péturs og Skrifta-Hans í
upphafi leiksins, virðist það hafa
fariö framhjá leikstjóranum, að
þeir eiga að skipta fötum. Skrifta-
Hans losar sig þar við fangabún-
inginn, sem Pétur klæðist, en fer
sjálfur i föt Péturs.
Þessvegna er það nokkuð skot-
hent, að Pétur er orðinn finni í
tauinu en Skrifta-Hans, þegar
þeir skilja.
Húsið var þétt setið á frumsýn-
ingu og leikstjóra og leikendum
vel fagnað í lokin. Er þess að
vænta, að Ævintýrið dragi enn að
sér áhorfendur sem fyrr.
Guðmundur Gunnarsson.
Kranz: Kjartan Ólafsson.