Morgunblaðið - 08.07.1975, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. JULI 1975

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur. Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. slmi 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið
Iræðu borgarstjórans
í Reykjavík, Birgis ís-
leifs Gunnarssonar, er
hann flutti á aðalfundi
Sambands íslenzkra raf-
veitna sl. föstudag, leggur
hann m.a. áherzlu á frum-
kvæði Reykjavíkurborgar í
nýtingu innlendra orku-
gjafa, bæði raforku og
jarðvarma. Fyrsta stór-
átakiö í raforkumálum
þjóðarinnar var virkjun
Elliðaánna, sem tekin var í
notkun 1921, en tvívegis
aukin síðar, 1923 og 1933.
Síðan koma virkjunar-
áfangar í Soginu, hver af
öðrum, að nokkru í sam-
eign og samvinnu við ríkið,
enda nær sölusvæði raf-
orku frá Sogsvirkjun til
nágrannabyggða Reykja-
víkur, allt frá árinu 1937.
Lög um Landsvirkjun vóru
sett árið 1965, sem ríki og
Reykjavíkurborg eiga að
hálfu, en hún nær til
framangreindra virkjana,
Búrfellsvirkjunar, miðl-
unarmannvirkja í Þóris-
vatni og Sigölduvirkjunar,
sem nú stendur yfir, og
áætlað er aö ljúki haustið
1976.
Raforkuþörf Rafmagns-
veitu Reykjavíkur var
talin tæpur helmingur af
orkuvinnsluþörf fyrir hinn
almenna markað í landinu
öllu árið 1965, en er nú
áætlaður um þriðjungur
heildarraforkuþarfarinnar
í landinu.
Síðan segir borgarstjóri:
„Orkuspár benda til, að
næsta virkjun Landsvirkj-
unar verði að vera tilbúin á
• árinu 1980, en margt bend-
ir til, að Hrauneyjarfoss-
virkjun verði sá kostur,
sem hagkvæmastur yrði
fyrir Landsvirkjun sem
næsti virkjunaráfangi.
Þetta er m.a. vegna þess,
hversu vel liggur við að
hefja framkvæmdir við
Hrauneyjarfoss í beinu
framhaldi af Sigölduvirkj-
un, en fjarlægðin milli
þessara tveggja virkjana
er um 6 km. Einnig er þess
að geta að hægt er að bjóða
út vélbúnað í Hrauneyjar-
fossvirkjun á næstunni og
byggingahlutann væri
hægt að bjóða út í haust.
Þetta veldur því að hægt
yrði að hef ja framkvæmdir
strax næsta vor, ef ákvörð-
un um þetta yrói tekin
fljótlega. Væru þá um 4 ár
til stefnu til þess að ljúka
framkvæmdum, en talið er
æskilegt að hafa svo rúman
tíma til framkvæmdanna,
til þess að vinna við
stærsta hluta virkjananna
gæti farið fram að sumar-
lagi. Þá skal einnig á það
bent, að rannsóknir hafa
leitt i ljós, að Hrauneyjar-
fossvirkjun hentar einkar
vel til áfangaskiptingar, ef
á þarf að halda vegna
minni orkueftirspurnar en
nú er búizt við. Ég vil
skjóta því hér inn að ég tel
nauðsynlegt að breyta
nokkuð til um vinnubrögð
við byggingarmannvirki
næstu virkjunar frá þvf
sem nú er. Bæði við Búrfell
og Sigöldu var verkið boðið
út í heild á alþjóðlegum
verktakamarkaði. Ég held
að reynslan hafi sýnt, að
heppilegra mun að skipta
verkinu í fleiri verkhluta
og nýta meira innlenda
aðila sem sjálfstæða verk-
taka.“
Borgarstjóri lagði rfka
áherzlu á það í erindi sinu,
að nauðsynlegt væri að
Landsvirkjun missti ekki
niður það frumkvæði, sem
fyrirtækið hefði haft í
orkuöflunarmálum á und-
anförnum árum, ef ekki
ætti að tefla f tvísýnu hags-
munum og öryggi fólks og
fyrirtækja á orkusvæði
Landsvirkjunar. Þá gat
borgarstjóri þess, að á
orkuveitusvæði Rafmagns-
veitu Reykjavíkur væri,
auk höfuðborgarinnar,
Seltjarnarnes, Kópavogur,
hluti Garðahrepps, Mos-
fellshreppur og Kjalarnes-
hreppur. Rafmagnsveita
Reykjavíkur þyrfti því
tæplega helming af orku-
vinnslu Landsvirkjunar á
hinum almenna markaði
þegar fram liðu stundir.
Það væru því ótvíræðir
hagsmunir þess fólks, er
þetta svæði byggði, að Raf-
magnsveita Reykjavíkur
hefði veruleg ítök í stjórn
Landsvirkjunar og gæti
haft úrslitaáhrif á
ákvarðanir um orkuöflun
fyrir þetta svæði, svo og
um verðlagningu heild-
söluverðs á svæðinu.
Borgarstjóri ræddi og
landshlutavirkjanir, frum-
kvæði annarra sveitarfél-
aga um raforkuöflun og-
hlutdeald sveitarfélaga í-
stjórnun raforkumála á-
heimavettvangi. I því sam-
bandi ræddi hann nauðsyn
ásamvinnuog samtengingu
orkusvæða, þannig að
rekstur hins sameiginlega
raforkukerfis þjóðarinnar
yrði sem hagkvæmastur. í
þessu sambandi er rétt að
minna á yfirlýsingu orku-
ráðherra, dr. Gunnars
Thoroddsen, þess efnis, að
ákvörðun um stórvirkjun á
Norðurlandi þurfi að taka
þegar á þessu ári, annað
hvort um Blönduvirkjun
eða um annan hagkvæman
valkost nyrðra. Lagði ráð-
herra áherzlu á, að sú
ákvörðunartaka yrði eigi
síðar en um virkjun
Hrauneyjarfoss, jafnframt
því sem hraðað yrði fram-
kvæmdum við Kröfluvirkj-
un og lagningu byggðar-
línu milli Suður- og
Norðurlands.
Núverandi ríkisstjórn
hefur tekið ákvörðun um
að virkjunarframkvæmdir,
bæði vatnsafls- og jarð-
varma-, hafi forgang um
framkvæmdir í landinu á
næstu árum. Sú ákvarðana-
taka er eðlileg afleiðing
þeirrar þróunar orkumála í
heiminum, sem margfaldað
hefur verð innfluttra orku-
gjafa. Nýting innlendra
orkugjafa er því þjóðar-
nauðsyn; hagsmunamál,
sem í stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar er sett
með næstu útfærslu land-
helginnar og skynsamlegri
nýtingu fiskstofna á ís-
landsmiðum.
Nýting innlendra orkugjafa
Maður getur ekki sungið á fornmáli
„ÞETTA námskeið hefur verið
mjög gagnlegt og er ágætlega
undirbúið11, sagði Odd
Tangerud, sem er norskur
menntaskólakennari, í samtali
við Morgunblaðið og átti þá við
námskeið í nútfmaíslenzku,
sem Norræna félagið hefur
haldið. Námskeiðinu lauk á
fimmtudag og sóttu það 27
manns frá Noregi, Svíþjóð,
Finnlandi og Danmörku. Þetta
voru aðallega menntaskóla-
kennarar. Námskeiðið hófst 22.
júní og kenndu þeir Guðni Kol-
beinsson, Kristján Árnason og
Sverrir Tómasson. Kennt var í
Árnagarði fyrir hádegi en eftir
hádegi gafst þátttakendum
kostur á að æfa framburð sinn í
málstofu Norræna hússins.
Odd Tangerud var einn
fjögurra þátttakenda, sem Mbl.
ræddi við. Hann kennir norsku
við menntaskóla í Hokksund.
Margot Johansson.
,,I mínum bekk er kennd
íslenzka", sagði Odd á hreinni
og tærri islenzku," en aðrir
kennarar kenna hana ekki.
Forníslenzka er almennt keijnd
sem valgrein í norskum
menntaskólum, en nú eru á
milli 20 og 30 kennarar sem
kenna nútíma íslenzku. Nútíma
íslenzkan er skemmtilegri, því
á henni getur maður sungið.
Maður getur ekki sungið á forn-
máli.
Odd sagði að það væri ekki
erfitt að Iæra að skilja íslenzku
því munurinn á henni og
nýnorsku væri svo lítill að hann
þyrfti ekki að nota orðabækur.
Hins vegar sagðist hann eiga
erfiðara með að fá talæfingu,
því að í Noregi hefði hann
engan til að tala við á íslenzku,
og því teldi hann sig heppinn
að komast á þetta námskeið.
„Ég hef gaman af að lesa
Eeva-Liisa Himanen.
íslenzk kvæði. Eg les þau
stundum fyrir konuna mína en
hún skilur þau ekki. Hún
finnur samt að þau eru
skemmtileg.
Ég get notað létt kvæði við
kennsluna, eins og Mamma
ætlar að sofna og Konan, sem
kyndir ofninn minn. Sjálfur les
ég gjarnan Áfanga. Það er stór-
brotið kvæði. Kannski bezta
kvæði, sem ort hefur verið á
íslenzku án þess ég þekki þau
öll. En það er því miður lítið
sem við kennum i islenzku. Það
er ekki nema 15 blaðsíður. Það
er of lítið til að kennarinn hafi
gleði af og svo lítið að það
verður erfitt fyrir nem-
endurna“.
Um hvernig Odd hefði tekizt
að læra þá góðu íslenzku, sem
hann talar, sagði hann að hann
hefði komið hér áður og að
Sören P. Mortensen
Spjall við
nemendurá
námskeiði
í íslenzku
margir hefðu lagt hönd á
V'i-'b- i-
„Hér í Reykjavík eru margir
ágætir menn og konur, sem
hafa kennt mér íslenzku. Ég
lærði mest af konu, sem þá vat
ung stúlka, Unni Halldórsdótt-
ur. Hún var með okkur á ferð-
lagi og talaði mikið við okkur
og ég er henni mjög þakklátur.
Ingibjörg Erlendsdóttir gaf
mér lika góða æfingu.
Odd Tangerud.
Nú bý ég hjá Guðrúnu
Sveinsdóttur, sem er ágætis
kona. Hún talar mikið við
okkur Margot (sjá neðar). Þá
hef ég líka mikið talað við
Ingþór Sigurbjörnsson, málara-
meistara. Það er gaman að
þekkja Islendinga, sem ekki
eru kennarar, því þá getur
maður talað daglegt mál“.
Og hvert er svo mesta gagnið,
sem Odd hefur af íslenzkunni?
„Ég skil okkar mál betur,
eftir að ég lærði islenzku, því
nú skil ég uppruna þess“, sagði
Odd að lokum.
Meiri áhugi á Norðurlöndum
„Staða norrænna mála hefur
versnað i sænska skólakerfinu,
en á móti kemur að áhugi Svía
á Norðurlöndunum hefur stór-
aukist. Nú hittir maður oft fólk,
sem hefur verið á Islandi, en
það var sjaldgæft fyrir ekki
meir en þremur árum síðan.“
Þetta sagði Margot Johans-
son, menntaskólakennari í
Gautaborg, en hún kennir
sænsku í tilraunamenntaskóla.
„Ég kenni ekki íslenzku,
nema þá lítillega i gegnum mál-
söguna og þjóðlög. Eg hef
nefnilega verið hér áður og þá
keypti ég hljómplötur, sem ég
hef spilað fyrir nemendurna.“
Islenzka er ekki kennd nema
i háskólum og þá getur maður
valið á milli forn— og nútíma-
íslenzku. Sjálf lærði ég forn
islenzku, en þá var ekki farið að
kenna nútíma islenzkuna,“
sagði Margot.
Svipaða sögu hafði
Eeva Liisa Himanen frá Hels-
ingfors að segja. Hún kennir
einnig sænsku í menntaskóla.
„Ég hef ekki bein not af
islenzkunni við kennsluna, en
sá sem kennir norræn mál þarf
að kunna eitthvað í þeim öllum.