Morgunblaðið - 23.09.1975, Blaðsíða 10

UMSJÓN: Bergljót Halldórsdóttir, Björg Einarsdóttir, Erna
Ragnarsdóttir og Lilja Ólafsdóttir.
HIJSMOÐIRIN
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. SEPTEMBER 1975
hornsteinn karlmannasamSelagsins
Engin starfsstétt er undir-
orpin eins misjöfnu mati og
húsmæður. Hvorki laeknar,
prestar, vlsindamenn né
listamenn fá svo misjafna
dóma. Húsmæður eru niður-
lægðar og hæddar, upp-
hafnar í slagorðum um köllun
konunnar — stundum settar.
á stall — en oftast vísað til
óvirðingarsætis. Og óráðið
og viðkvæmnin er í sama
hlutfalli. Að hafa skoðun á
húsmóðurhlutverkinu er líkt
og að stinga hendi inn í
vespuhreiður. Við setum
fram fáeinar fullyrðingar: (1)
Konur hafa ekki skapað hús-
móður hlutverkið sjálfar. (2)
Konur velja, heldur ekki hús-
móður hlutverkið sjálfar, þær
eru settar í það. (3)
Húsmóðurhlutverkið er sífellt
að breytasL_

HVER FANN UPP HÚSMÓÐ-
URINA?
Sagan um konur
einangraðar frá lífi þjóð-
félagssins er a.m.k. jafn
gömul vestrænni menningu.
Á stórveldistíma Hellas var
húsmóðirin dæmd til algerrar
einangrunar, mátti ekki sitja
til borðs með karlkyns
gestum og fór sjaldan út af
heimilinu. Orðið „familie"
(fjölskylda er komið af latn-
eska orðinu „famulus", sem
þýðir þræll hússins.
„Familia" var sameiginlegt
heiti fyrir þá þræla, sem til-
heyrðu sama manni.
Þjóðfélagsstaða og mögu-
leikar kvenna hafa alltaf
verið breytilegir eftir þörf
samfélagsins fyrir vinnuafl
þeirra. I bændasamfélaginu
gamla tók konan þátt í
störfum innanbæjar og utan,
en karlinn var valdhafinn út á
við og arfur og óðal fylgdi
honum.
Upprunalega áttu konurað-
gang að öllum handverks-
greinum, enda áttu þær
jafnan þátt í að skapa þær.
En við stofnun sveinafélag-
anna á miðöldum voru þær
útilokaðar.
Iðnbyltingin skapaði mikla
þörf fyrir ódýrt vinnuafl,
gripið var til kvenna og
barna, og nýtt samfélag
þróaðist. Húsmóðurhlut-
verkið eins og við sjáum það
í dag myndaðist hjá velstæð-
um borgurum, þar sem karl-
inn tó'k þátt í atvinnu og
félagsmálum, er konan sá
um heimilishald og þarna-
uppeldi (eins og hún hefur
alltaf gert, hvort sem hún er
bóndi, iðnaðarmaður eða
verksmiðjuverkamaður þar
fyrir utan.) Verkamannastétt-
in líkti eftir fyrirkomulagi
borgarastéttarinnar, um leið
og kjörin gerðu kleift að lifa
af launum eins, varð heima-
húsmóðirin líka stöðutákn
verkamannafjölskyldunnar.
Kaupstaðir vaxa, fólkið
flyzt úr sveitum og ættar-
böndin slitna. Hin litla
kjarnafjölskylda kúrir saman í
blokkaríbúðinni þar sem hús-
móðirin fær heilsdagsvinnu
við að skapa heimili, mynda
eitthvað, sem komi í stað
félagsskaparins, umhverfis-
ins og átthagaöryggisins,
sem við höfum glatað.
Karlinn á sinn þátt í að
barn verður til. Hann er stolt-
ur af að það viðhaldi nafni
hans og ávaxti arf hans, en
samt eftirlætur hann konunni
alla umönnun þess — af því
að hún fæðir það. Vel hentar
að hún sjái auk þess um
þjónustubrögð allrar fjöl-
skyldunnar, þar sem hún er
heima hjá börnunum hvort
eð er.
Þannig verður konan fjár-
hagslega ómyndug og
félagslega spegilmynd þess
sem karlmaðurinn starfar
utan heimilisins. Gegn þessu
hafa kárlar aldrei risið, en
konur hafa barizt gegn því í
hundrað ár.
HLUTVERK EÐA STARF?
Sé störfum húsmóðurinnar
skipt í þætti, kemur í Ijós að
hún innir af hendi störf innan
eftirfarandi starfsgreina:
Fóstrustörf, hjúkrun, hrein-
gerningar, viðgerðir og
endurbætur, saumastörf,
þvottar, matreiðsla, sálfræði,
hagfræði, forskóla- og tóm-
stundakennsla, hótel- og
veitingastörf, kökufram-
leiðsla, félagsleg aðstoð,
garðyrkjustörf og bifreiða-
stjórn, vöruflutningar.
Listinn gæti verið mun
lengri.
Hver sem sérhæfir sig til
eins eða fleiri af þessum at-
vinnugreinum, ávinnur sér
rétt til launa fyrir unnin störf.
Störf húsmóðurinnar eru ekki
sérhæfð, um það ber fjöldi
ólíkra viðfangsefna vott.
Annað sérkenni á hús-
móðurstörfum er, að ekki er
krafizt neinnar menntunar til
að verða húsmóðir. Hús-
mæðraskólarnir — hálfs eða
heils árs skólar — eru opnir
öllum sem óska að verða
húsmæður (eða verða þaðán
þess).
Þriðja sérkennið er að
starfið er ólaunað.
Fjórða sérkennið, og það
undarlegasta er, að starfið er
nær eingöngu unnið af
konum.
Er mögulegt að nefna slíkt
safn viðfangsefna „starfs-
grein", þegar þeim er safnað
saman og þau lögð á herðar
einum manni og starfslýsing
er óljós — burtséð frá þeim
störfum sem innt eru af
hendi.
Ef húsmóðirin er ekki
lengur fyrir hendi, kemur
húshjálp í stað hennar, sem
hefur reglubundinn vinnu-
tíma, laun, veikindadaga og
orlof. Húshjálpin ávinnur sér
lífeyrissjóðsréttindi, sem hús-
móðirin fær ekki af því að
hún hefur ekki haft atvinnu.
Einu gildir, hversu langur
vinnudagur hennar hefur
verið og hve margt er í
heimili. Sem starfsstétt eru
húsmæður mjög sundurleitur
hópur af öllum þjóðfélags-
stigum. Við skilgreinum
sjálfar okkur ekki fyrst og
fremst sem húsmæður, held-
ur verkamannskonur eða
læknisfrúr, Þessi lánsstaða
hylur þá staðreynd, að
sem húsmæður erum við
þjónar karlmannafélagsins,
umbunað tilviljanakennt,
fremur en fyrir áunnin rétt-
indi. Hin krefjandi og að
hluta líkamlega erfiða vinna,
sem margar konur inna af
hendi, er því ekki verðlögð
sem starf af samfélaginu.
JÁKVÆÐAR HLIÐAR
HÚSMÓÐURHLUTVERKS-
INS:
Húsmóðurstarfið nú á
tímum hefur ýmsa kosti. Sá
sem heima vinnur hefur
góðan tíma til að vera með
börnunum, tíma til
umhyggju, hlýju, og leið-
beininga. Ef til vill er tími
aflögu fyrir annað fólk líka,
aðra í fjölskyldunni, vini
barnanna, jafnvel tími til að
rétta þeim hjálparhönd, sem
verr eru settir. Maður, sem
vinnur á heimilinu er laus við
stimpilklukku, strangar tíma-
setningar og taugaslítandi
ákvæðisvinnu. Vinnutíminn
er teygjanlegur (þegar börnin
stækka) og mögulegt er að
sinna áhugamálum. Vinna
húsmóðurinnar skapar
heimilinu ekki gjaldeyri, en
hún lækkar kostnað við mat,
föt og viðhald. Þjóðfélagið
sparar mikil útgjöld við dag-
heimili og aðra þjónustu, þar
sem konur inna ókeypis af
hendi barnagæslu og
heimilisþjónustu. Fjölskyldan
stendur vel að vígi hvað
snertir næringarríka fæðu,
þrifnað og reglu. Sá, sem
heima vinnur getur glaðst af
að styðja maka og börn, sjá
þau dafna, njóta þess, að
heimilið er gott ef viðkom-
andi dafnar þar sjálfur.
NEIKVÆÐAR HLIÐAR
HÚSMÓÐURHLUTVERKS-
INS:
Vinnan á heimilinu er
ólaunuð. Sá, er heima vinnur
er efnalega háður þeim, sem
vinnur utan þess. Húsmóðir-
in fær oftast þá tilfinningu,
að vinna utan heimilis sé
mikilvægari, hún er verð-
launuð með launum og
öðrum fjárhagslegum ávinn-
ingi.
Hún skilgreinir sjálfa sig
með annars starfi (t.d. prests-
frú), lifir eins og í gegnum
annan og matið á eigin verð-
leikum rýrnar.
Fullorðið fólk, sem neyðist
til að halda sig innan fjögurra
veggja heimilisins meiri hluta
dagsins, finnst það oft ein-
angrað, skortir uppörvun,
samband og atburði.
Umhyggjan þróast þegar
verst lætur í ofverndun eða
kæruleysi, heimilisstörfin í
niðurdrepandi þjónustu eða
gleðisnautt vanaverk.
Björg Vik
Ábyrgðin á börnunum verkar
þrúgandi og slítandi.
E.t.v. finnst húsmóðurinni,
að hún hafi ekki nóg að gefa
börnunum, fær vanmeta-
kennd bæði vegna þeirra og
hinna ólíku starfssviða,
sem ætlast er til að hún
hafi vald á. „Barahús-
móður'tilfinningin er af-
leiðing vanmetakenndar-
innar og tvískinnungs um-
hverfisins í viðhorfinu til hús-
móðurinnar.
Vinnutíminn er ekki
skipulagður og umkringdur
smábörnum er erfitt að nýta
frístundir á markvissan hátt.
Búsetuskilyrði á þéttbýlum
svæðum skapa auk þess
streitu og ótta. Barnaslys I
umferðinni, skortur á
öruggum leikstöðum, tóm-
stundaheimilum, dag-
heimilum og leikskólum
þvinga aðalábyrgðina á börn-
unum á húsmóðurina.
Margir eiga í erfiðleikum
með að ná raunverulegu
sambandi við aðra. Ná-
grannarnir eru oft ókunnugt
fólk, troðlð saman í fjölbýlis-
og raðhús,, kjörbúðin og
biðstöð strætisvagns-
ins einu mótsstaðirnir.
tmtmmmtmmmmmmmmmmmimmmmmÉÉiiitímmimammmmmm
8