Morgunblaðið - 23.09.1975, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. SEPTEMBER 1975
11

.svw.v.v.v.*.

v.v:;.
Fáir eða engir standa
rótum í umhverinu, allir
er jafn óöruggir. Um
hverfið skapar eriðleika,
pilluát, ofdrykkju, barna-
misþyrmingar, afbrot ungl-
inga, eiturlyfjaneyslu og
skemmdarverk. Húsmóðirin
á að skapa öryggi og gott
heimilislíf til að hamla gegn
niðurrifsöflum á heimilinu og
utan þess. Það er verkefni
sem einum manni er ofviða
og margar konur kikna und-
an því.
Vitneskjan um að efna-
hagurinn sé grundvallaður á
starfsvali eiginmannsins
veldur einnig öryggisleysi.
Hvað gerist, ef konan
stendur ein uppi? Árlega
verða u.þ.b. 5.000 norskar
konur yngri en 60 ára ekkjur,
þar af 2.000 yngri en 50
ára. Meira en 2.000 hjóna-
skilnaðir verða árlega,
þannig að sem atvinnuvegur
er hjónabandið mjög otryggt.
KVENLEG — HÚSLEG
Þegar börnin vaxa úr grasi
finna margar konur þörf fyrir
vinnu utan heimilisins.
Möguleikar á vinnu eru mjög
breytilegir eftir aldri, mennt-
un, búsetu, samböndum og
barnaheimilisaðstöðu. Vinnu-
framlagið á heimilinu hvort
sem það hefur varað í 5, 10
eða 20 ár, veitir ekki þjálfun í
neitt sérstakt starf og reikn-
ast ekki til starfsaldurs. Hún
er flokkuð sem varavinnuafl,
tekur það sem býðst og end-
ar oftast í láglaunaátarfi. í
tengslum við húsmóður-
starfið er yfirleitt hin alhliða
þjónusta við alla á heimilinu
hvenær sem er. Sérstök skil-
greining á konum kvenna-
störfum og þess sem er
„kvenlegt" er sameiginleg
öllum í fjölskyldunni og hefur
afleiðingar í nútíð og framtíð.
í hjónabandinu rennur
konan saman í eitt, deilirekki
einungis borði með karlinum,
heldur einnig sæng. Ef hið
kynferðislega samlíf tekur á
sig blæ skyldubundinnar
þjónustu, svipað öðrum
þjónustustörfum heimilisins
er auðvelt að ímynda sér til-
finningalegar afleiðingar.
Mönnum sem árum saman
hafa skilað vinnuframlagi
sínu á sínu einkaheimili,
finnst þeir oft utan við sam-
félagið. Það þarf sterka
sjálfsvitund til að taka þátt í
þjóðfélags- og stjórnmálum.
Þögn hinna mörgu kvenna (
samtökum og á fundum
stafar ekki eingöngu af
hlýðni við Pál postula. Hún
er afleiðing af einangruninni
á heimilinu af skorti á tæki-
færum til að afla sér þekk-
ingar á málum, óvana við að
taka þátt í rökræðum og
skorti á sjálfstrausti.
ÉG ER ÁNÆGÐ MEÐ AÐ
VERA HÚSMÓÐIR:
Við verðum allar að taka
þátt í að feykja burt helgi-
hjúpnum, sem umlykur
kvennahlutverkin. Það er
þjóðsaga, að öll húsverk séu
hræðileg. Það er goðsögn, að
allir verði „frjálsir" ef þeir
sleppa út af heimilinu. Til-
finningin fyrir húsmóður-
störfunum er breytileg
hjá flestum konum.
Mörkum líkar þau vel
i nokkur ár, oftast á meðan
börnin eru ung. Sum-
ar geta aldrei fellt sig við
að vera húsmæður, aðrareru
ánægðar með það allt sitt líf.
Við verðum að dirfast að
spyrja, hvort okkur falli hús-
móðurstörfin af því að okkur
eiga að falla þau, eða vegna
þess að við höfum valið þau
af ráðnum huga: „Starfi
þessu og framtíð hef ég
áhuga á og vel það því."
Varnarstaða húsmæðra er
skiljanleg. Móðir ungbarna,
sem vinnur kauplaust
1 2— 16 klukkustundir á dag
án afleysinga, orlofs, lífeyris-
réttinda og veikindadaga,
e.t.v. án viðurkenningar, hef-
ur ríka ástæðu til að reiðast
ef starf hennar er rifið niður
og hún nefnd afæta. Mið-
aldra kona sem eytt hefur 20
til 30 árum ævinnar í
þjónustu við eiginmann,
börn og barnabörn í að skapa
gott heimilislíf, tilfinn-
ingalega og efnislega, og
hefur ekkert annað til að
snúa sér að þegar kyrrist á
heimilinu á hana er ekki
ástæða til að slengja ásökun-
um fyrir að hafa sóað ævi
sinni. Hin svonefnda „gamal-
dags" húsmóðir hefur ekki
skapað sitt eigið líf Eins og
99
Hvers vegna hefur
enginn ærlegur maður sagt
það upphátt og með
áherslu? Hver eru rökin fyr-
ir því að vinna husmóður-
innar er þá fyrst þýðingar-
mikil og verðmæt, þegar
verkefnin hvert af öðru
hafa færst yfir á aðra?
Marianna Carlsson, Eksjö I
Svenska Dagbladet
aðrir er hún barn síns tíma,
mótuð af þjóðfélagsaðstæð-
um, viðhorfum og reglum
samfélags og heimilis. Það
sem virtist eðlilegt fyrir 50
eða 20 árum, er breytt nú. Á
atvinnuleysistímum var sterk
krafa á hendur konum að
„stela" ekki vinnu frá karl-
mönnum. Sú skoðun á rætur
í öðrum þjóðfélagsháttum en
nú ríkja. Nú setja æ fleiri
spurningamerki við því,
hvort karlar eigi að hafa meiri
rétt en konur til vinnu utan
heimilis og hvort heimilis-
störfin tilheyri þeim ekki fullt
eins mikið.
DEILAOG DROTTNA:
Húsmæður horfa oft með
samblandi öfundar og
blygðunar á konur í launaðri
vinnu. Öfundsjúkar af því, að
hin hefur starfssvið utan
heimilisins og eigin tekjur,
Skömmustulegar af því, að
hún annar heimilishaldi,
barnauppeldi og starfi,
meðan húsmóðirin vinnur
bara annað starfið. Afleiðing:
árásirá konu í atvinnu.
Það er gömul breila að
stilla konum í atvinnulífi og
húsmæðrum hverri gegn
annarri. Hvorugur hópurinn
fær ávinning af því stríði,
ágóðinn rennur til karla-
samfélagsins, sem enn einu
sinni hefur náð að dreifa
sameiginlegum áhugamálum
kvenna. Engin ástæða er til
að berja hver aðra niður með
einföldun á sannleikanum.
Við búum í þjóðfélagi, sem er
í mótun, erum börn tímans
— líka börn óreiðu okkar
tíma.
VALIÐ SEM HVERFUR:
Samfélagið ruglar konur
með því að þær geti „valið".
Við látum narra okkur til að
trúa því, að við höfum raun-
verulegt val milli vinnu á eða
utan heimilis. Við erum
hvattar (loksins) til skóla-
göngu og menntunar og jafn-
framt til hjónabands og barn-
eigna. í raunveruleikanum
hverfa valmöguleikarnir eins
og dögg fyrir sólu um leið og
frumburðurinn lítur dagsins
Ijós. Þjóðfélagið veitir nú (um
áramótin 1973/74) 5,000
norskra barna möguleika á
dagvistun. Karlmaðurinn
hefur venjulega hærri laun
og hefur litla löngun til að
sleppa starfi sínu og leita inn
á hið umdeilda svið hús-
móðurstarfsins.
Ymsir reyna einkalausnir
sem neyðarúrræði, svo sem
gæslu á einkaheimilum ,
aldraða ættingja eða atvinnu-
lausa ættingja. Sumum tekst
að leysa vandamálið á
þennan hátt, aðrar gefast
upp og viðurkenna, að þjóð-
félagið sé byggt upp á þann
hátt, að konur verði að vera
heima og annast heimili og
börn. Hið umrædda val er
fljótt eyðilagt fyrir konum.
Fæstar okkar gera sér grein
fyrir hversu frjálsar/ófrjálsar
við göngum inn í húsmóður-
starfið. Samfélag og fjöl-
skylda heldur uppi hefð-
bundinni mynd af konunni
frá því við erum ungbörn og
til fullorðinsára. Við
verðum fyrir áhrifum kenn-
ara, auglýsinga, fjölmiðla, að
ógleymdri spegilmyndinni
stóru: Lífinu í kringum okkur.
Á það þurfum við að líta
nánar og segja hver annarri
frá. Af áróðri og ímyndunum
höfum við fengið nóg.
Flestum er okkur þröngvað
inn í húsmóðurhlutverkið, af
því, að ekki eru aðrir sem
geta — eða — vilja —
annast börnin, af því að
hentugt starf er ekki fáanlegt
eða af þvi að okkur skortir
menntun. Þessa stöðu er
ekki hægt að skreyta með
„köllun konunnar". Það eru
ekki aðeins þessar ástæður
sem hægt er að breyta. Við
vitum að % heimavinnandi
kvenna í Noregi vilja nú fá
vinnu utan heimilis. Við vit-
um einnig að meira en 600
þúsund konur í landinu hafa
aðeins 7 ára skólagöngu að
baki. Það útskýrir fjöldann í
láglaunastörfum. 80% þess
hóps eru konur.
Hvað myndu þessar konur
velja? Þau hundruð þúsunda
sem óska eftir vinnu, þau
hundruð þúsunda með
barnaprófin og í láglauna-
störfum, mættu þær velja
aftur?
Karlmannsins heilagi
réttur er að hafa bæði at-
vinnu og fjölskyldu. Sá réttur
verður líka að verða réttur
kvenna, ekki aðeins á
pappírunum, Konur og karlar
verða að gera upp við sig
hvort þau hafi tíma og orku
til umönnunar barna, áður en
þau ala þau af sér. Sam-
félagið má ekki þvinga konur
til að notfæra sé ótímabæra
þungun til að ná sér í fram-
færanda.
Húsmœður
eru mesti forréttindahópur þjóðfélagsins
Húsmœður
eru undirokaðasti þjóðfélagshópurinn
Húsmœður
eru þrælar nútímans
Húsmœður
eru sníkjudýr
Húsmœður
eru síðustu frjálsu mennirnir í
þjóðfélaginu
Húsmœður
skila verðmætasta vinnuframlaginu

SSISSl

99
Eitt af mest áberandi
einkennum stétta-
skiptingar feðraveldisins
er að konum er oft
att hverjum gegn öðrum,
ástand sem áður fyrr
oilí fuiium tjandskap miili
gleðikvenna og húsmæðra
og veldur nú svipaðri tog-
streitu milli húsmæðra og
kvenna í atvinnulífi. Önnur
öfundar hina vegna
„öryggis" og virðingar
hennar, en sú öfundaða
þráir f laumi frelsi það,
spenning og tengsl við hinn
stóra heim sem hún álítur
hina hafa.
Vegna forréttinda sem
hið tvöfalda siðgæði skapar
karlmanninum stendur
hann traustum fótum bæði
í heimilis- og atvinnulífinu.
Fjárhagslegir og félagslegir
yfirburðir hans gera honum
kleift að etja þessum hóp-
um kvenna hvorum gegn
öðrum.
Kate Millet: „Kynlíf og
vald
99
Karlmannasamfélagið skal
heldur ekki líða körlum að
velja konum lága stöðu
vegna llkamlegra eiginleika.
við Megum ekki lengur
taka því, að karlmenn taki
einungis þátt í getnaði barns
og leggi síðar aðeins fram fé
til framfærslunnar. Hin
„mjúku verðmæti" umhyggja
hlýja leikur og leiðbeining
verða að skiptast milli for-
eldranna.
Það nægir ekki að snara
peningunum á borðið og loka
sig síðan inni I karlmanna-
heimi, atvinnu, funda, ráð-
stefnu og stjórnmála — og
eftirláta konunni nýjar kyn-
slóðir. Láta hana aleina og
móti vilja sínum drottna yfir
öllu því stóra tilfinningasviði
sem nefnist barnæska.
Grein þessi birtist i norska
blaðinu SIRENE 1. tbl.
1974, og er eftir norska rit-
höfundinn Björgu Vik.
Hún er fædd í Oslo 1935
og varin lengi sem blaða-
maður, en hóf rithöfundaferil
sinn 1963 með smásagna-
safninu Söndag Etter-
middag. Fleiri bækur eftir
hana eru: Nödrop fra en myk
sofa 1966 Det grádige hjerte
1968, Grát elskede mann
1970, Kvinneakvariet 1972,
Fortellinger om frihet, sem er
að koma út nú í haust og
leikritið To akter for fem
kvinner, sem sýnt verður á
litla sviði Þjóðleikhússins
síðar á þessu leikári.
Hún átti þátt í að hleypa
af stokkunum tímaritinu
SIRENE sem fjallar um jafn-
réttismál og notið hefur
mikilla vinsælda og er nú
gefið út í 40 þús. eintökum
Björg Vik er í ritstjórn blaðs-
ins.