Morgunblaðið - 07.12.1975, Blaðsíða 1

Sunnudagur
7. desember 1975
Bls. 41—64
Gulag Eyjaklasinn II eftir Alexander Solshenitsyn
yrir konurnar
var valið milli
frillulífs eða
veslast upp
í þrældómi
1 . grein

Fyrir skömmu kom út ^rlendis
2. bindið af Gulag Eyjaklasanum
eftir sovézka Nóbelsskáldið Alex-
ander Solshenitsyn, sem fjallar
um líf í sovézkum fangabúðum
1918—1956. Brezka blaðið Ob-
server hefur nú hafið birtingu á
úrdrætti úr bókinni og mun Morg-
unblaðið birta þá eftir því sem
þeir berast og fer fyrsti kaflinn
hér á eftir.
Gleymd birta
umheimsins
„Þeir eru að koma með fasist-
ana, þeir eru að koma með fasist-
ana,“ hrópuðu piltarnir og stúlk-
urnar í fangabúðunum Nýju-
Jerúsalem, er þau hlupu á móti
vörubílunum tveimur, sem fluttu
okkur á áfangastað. Ökuferðin frá
Krasnaya Presnyafangelsinu í
Moskvu var eitt af stærstu augna-
blikunum í lífi okkar þrátt fyrir
að við yrðum að krjúpa á hörðum
pöllunum alla leiðina. Allt loftið,
hraðinn, litirnir og umhverfið var
okkar. Við höfðum næstum
gleymt birtu umheimsins.
Strætisvagnarnir voru rauðir,
sporvagnarnir bláir og fólkið
klætt í föt í öllum regnbogans
litum. Er við ókum eftir Volo-
kolamskþjóðveginum fylltust vit
okkar af angan af nýslegnu heyi
og ferskt morgunloftið í sveitinni
lék um vanga okkar. Hver getur
kunnað betur að meta ferskt loft
en fangar? Það lá við að hinn
fagurgræni litur gróðursins
blindaði augu okkar sem voru
aðeins vön að sjá grátt og aftur
grátt. Okkur fannst sem við
værum á leið út á eitthvert sveita-
setur og útilokað væri að við yrð-
um fyrir vonbrigðum er á leiðar-
enda kæmi.
Við stukkum niður af pallinum
og teygðum úr dofnum fótunum
um leið og við litum í kringum
okkur. Okkur geðjaðist vel að
búðunum, þær virtust næstum
fallegar. Þær voru aðeins girtar
með gaddavír en ekki steinsteypt-
um veggjum og hvert sem augað
eygði sáum við hæðótt sveita-
landslag með lfflegum þorpum.
Við reyndum að sannfæra hver
annan um að þetta gæti ekki verið
sem verst.
Ungur maður úr búðunum stóð
álengdar og hlustaði á okkur með
fyrirlitningarsvip unz hann gat
ekki lengur orða bundizt og
hreytti út úr sér: „hungurstöð,
þið eigið eftir að fá að finna fyrir
því,“ og spýtti í átt til okkar um
leið og hann snerist á hæl og gekk
burt. Hann þoldi ekki að hlusta á
slíka bjána. Við fengum sting
fyrir brjóstið.
Nýju fangarnir voru kallaðir að
skrifstofu yfirmanns búðanna og
þar var okkur sagt að við ættum
að vinnai múrsteinagerðinni.
Yfirmaðurinn leit á mig og
sagði: „Þú ert liðsforingi úr hern-
um, hvaða deild stjórnaðir þú?“
„Stórskotaliðssveit.“ Ég skrökv-
aði svolítið því að mér fannst
virkissveit ekki nægilega mikil-
væg á þessu augnabliki. Hann leit
á mig og úr augnaráðinu skein
bæði traust og efasemdir. „Held-
urðu að þú komist af hérna, það
er erfitt?“ „Ég held að ég klári
mig.“ Ég vissi ekki að ég var að
stinga hausnum inn í snöru. „Þú
verður vaktstjóri í leirnámunni.“
„Hvað er hann
að hræða okkur?“
Annar liðsforingi, Nikolai
Akimov, var einnig gerður að
vaktstjóra og er við gengum út úr
skrifstofunni fundum við til
skyldleika og gleði. Akimov, sem
bar það með sér, að hann væri
góður drengur og hermaður, þótt
andlit hans væri ekki gáfulegt,
sagði: „Hvað er hann að reyna að
hræða okkur. Heldur hann að við
getum ekki ráðið við 20 menn, það
eru engar jarðsprengjur hér og
enginn mun gera loftárásir á
okkur.“ Við vorum að reyna að
endurvekja innra með okkur
sjálfstraustið, sem við höfðum
haft á vígstöðvunum. En við
vorum hvolpar og skildum ekki
hve frábrugðinn Eyjaklasinn var
stríðinu.
í hernum getur hvaða fífl sem
er stjórnað og staðreyndin er sú,
að því háttsettari sem menn eru
þeim mun auðveldara er fyrir þá
að stjórna. Liðsforingi verður að
vera óstjórnlega duglegur, kænn
og hugrakkur og hann verður að
skilja menn sina, en hershöfðingi
þarf aðeins að kunna að skrifa
nafn sitt, því að allt annað verður
gert fyrir hann. Áætlunardeild
hans sendir honum allar áætlanir
og hermennirnir framkvæma
þær, ekki vegna þess að þeir séu
sannfærðir um réttmæti þeirra
heldur vegna þess að allar skip-
anir koma frá æðstu stöðum til
hinna lægst settu.
„Kerfið er
alltaf tilbúið
að svíkja þig“
í fangabúðunum er þessu öðru
vísi háttað. Það stendur ekkert
kerfi á bak við þig og styður skip-
Framhald á bls. 43
Fvrir konurnar var um að velja að verða frillur'triinaðarmannanna eða lenda í þrælavinnunni ef þær höfnuðu tilboðinu
‘ V'., : ■ r'*’-'*** ' jljp ý . ' £4/ ; ’tí ' wM
■ ' A :: "-“v--.- í--,' Íj í.v 'Ji-ýi ■■■ ' -.'■- ...•■■■ ' ■
f » :t$r < ■'...:*■ ■:?■• i - ' ■■ '.':' ■ '■ 4:'-. cssmu- --m V 1 ■, - . 1