Morgunblaðið - 14.12.1975, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ. SUNNUDAGUR 14. DESEMBER 1975
Orina
Fallaci
talar við
Mario
Soares
Seinni
hluti
I Portúgal er
hættan á valda-
ráni hægri
manna ógn-
vænlegri en
borgarastyrjöld...
ii.
Orina Fallaci: Soares, við skulum snúa
okkur aftur að tranum og kinnhestinum
og íhuga afleiðingarnar. Verður borgara-
styrjöld eður ei?
Mario Soares: Ja. Veruleg hætta er á
ferðum. Ég hef haldið því fram síðustu
sex mánuði, og nú er jafnvel kommúnista-
pressan farin að samsinna því. . . Borgara-
styrjöld... við reynum af fremsta megni
að koma í veg fyrir hana. Ég hef trú á að
við megum hafa dálitla von um að það
takist.
Fallaci: Aðeins dálitla?
Soares: Já, . . . dálitla von . . . II y a des
chances ... il y a des chances...
Fallaci: Þér virðist ekki ýkja sann-
færður.
Soares: Sjáið þér nú til. Þegar þér áttuð
samtöl við mig og Cunhal í maímánuði
síðast liðnum, fannst mér við vera á mörk-
um þess að fá kommúnistastjórn í
Portúgal, eða öllu heldur hernaðareinræði
kommúnista. Einræði sem Cunhal og
Goncalves myndu skipta með sér og síðan
stjórna. Það hneig afar margt í þá átt.
Republicamálið var eitt af þeim. Þess
vegna sagði ég mig úr stjórninni ásamt
öllum fulltrúum Sósíalistaflokksins. Ég
var gagnrýndur óspart fyrir að skilja leið-
ina eftir opna. Það var íað að því að leiðin
væri nú Cunhal opin þar með. En þeir
spádómar fóru á allt annan veg. Erfiðleik-
ar Cunhals hófust á sömu stundu og
sósíalistar hurfu úr rikisstjórn. Til að
bæta sér þetta upp var Cunhal neyddur til
að sækja eftir samvinnu við Otelo
Carvalho yfirmann Copcons. En Otelo
sneri baki við honum og Cunhal var skil-
inn eftir einn og yfirgefinn ásamt
Goncalves og staða þeirra versnaði eins og
sfðar kom í ljós og óþarft er að fjölyrða um
í smáatriðum. Til að beita nú lfkingu yðar:
Irinn liggur á gólfinu. Liggur. En er samt
sem áður í þeirri stöðu sem vekur grun-
semdir í augum þjóðarinnar og al-
menningsálitsins og hann verður að velja í
þessari klípu: Ætlar hann að leika leikinn
samkvæmt leikreglum lýðræðis eða hrifsa
völdin með valdbeitingu. Ég óttast að Cun-
hal sé frábitinn því að gangast undir
lýðræðisreglur. Það brýtur í bága við hug-
myndakerfi hans. Og valdbeiting þýðir
aðeins eitt: vopnuð átök, borgarastyrjöld.
Við viljum ekki að borgarastyrjöld skelli
á. Það vill ekki heldur Melo Antunes og
hópur hans, meirihluti MFA. En ef
kommúnistar varpa allri gætni fyrir róða
og hefja aðgerðir.. .
Fallaci: Hvernig maður er Concalves?
Soares: Hann er ekki ógeðfelldur. Alls
tekki. Hann vekur samhygð vegna þess að
hann er ídealisti. Hann er einlægur. Hann
trúir á það sem hann gerir, þótt ein-
feldningslegt sé. Vissulega er hann maður
sem gefst öfgunum á vald en í almennum
samskiptum er hann feiminn. I ríkisstjórn
lenti ég til dæmis "aldrei í þrætu við hann,
hann var alltaf reiðubúinn að leita mála-
miðlunar, samkomulags. Hann sýnir að-
eins festu, þegar hann er f fjölda, í neyðar-
stöðu og með Cunhal sér við hlið.
Fallaci: Og hvað um Melo Antunes?
Soares: Hann er ekki hermaður. Hann
er stjórnmálamaður. I mesta lagi má kalla
hann menntaðan hermann. Hann hefur
ótvfræða pólitíska hæfni og hann er flest
um betur gefinn og hefur sterka siðferðis-
kennd. Hann beið ekki fram til 25. apríl
með að lýsa andúð á fasismanum. Árið
1969 bauð hann sig fram í kosningum á
móti Caetano. Ég hef þekkt hann síðan.
Við höfum verið vinir síðan. Og enda þótt
ekki sé samvinna milli Sósíalistaflokksins
og níu manna hópsins, milli Antunes og
mín, viðurkenni ég að áform okkar eru í
sama farvegi. Melo Antunes gerir sér fylli-
lega grein fyrir því að Sósfalistaflokkur-
inn er á hans bandi.
Fallaci: Og nýi forsætisráðherrann,
Pinheiro de Azevedo aðmíráll?
Soares: Mjög hreinn og beinn, mjög
opinskár, mjög tilfinningarfkur. Of til-
finningaríkur. I Portúgal lýsum við mönn-
um eins og honum þannig, að þeir hafi
hjartað í munninum. Hann er eiginlega of
fús að tjá hug sinn. Hann álítur sig vera
sterkan, frá hernaðarlegu sjónarmiði og
hann talar svo umbúðalaust. En við eigum
eftir að sjá, hvort hann er ekki að blekkja
sjálfan sig. Meðal annars vegna þess að
þar sem hann er hermaður, finnst honum
erfitt að hlýða á aðrar skoðanir en þær
sem falla að hans sjónarmiðum. Hug-
myndafræðilega séð mætti segja að hann
ætti sess á milli Sósfalistaflokksins og
Kommúnistaflokksins. Hvað fyrir honum
vakir í raun og veru veit ég ekki. Svo að
erfitt er að geta sér til um, hvernig mál
muni þróast undir stjórn hans.
Fallaci: Og Costa Gomes forseti?
Soares: Þarna nefnduð þér stóra vanda-
málið okkar. Stóra spurningamerkið
okkar. Costa Gomes. Hver er staða Costa
Gomes? Hver er Costa Gomes í raun og
veru? I fyrsta lagi er hann ekki venju-
legur hermaður, í hernum var hann verk-
fræðingur með hershöfðingjatign. Hann
var hækkaður upp í stórfylkishöfðingja í
byltingunni. Svo að hann nýtur ekki þess
herfylgis sem Goncalves gerði og Carvalho
og Antunes. Engu að síður er mark tekið á
orðum hans í röðum herforingja. Hann
hefur öðlazt mikla manneskjulega reynslu
f hernum, hann kann að koma fram við
hermenn. Costa Gomes er stærðfræði-
menntaður maður: hvaða leik er hann að
leika? Við fyrstu sýn virðist sem hann
hafi gert ótal tilslakanir gagnvart
kommúnistum og hann gerir það enn.
Samt sem áður hefur hann alltaf talað
aðra tungu en kommúnistarnir og
Goncalves. Eina örugga, sem ég vil segja
um Costa Gomes, er að hann virðist altek-
inn af þeirri hugmynd að vopnaskak verði
og hann vill forðast það. Hann gerir allt
sem í hans valdi stendur til að forðast það
og...
Fallaci: En hvað gerið þið til að forðast
það?
Soares: Það er aðeins um eitt að ræða.
Reyna að telja Goncalves og Cunhal hug-
hvarf. Ég reyni til dæmis að fá Cunhal til
að fallast á að hafa fundi með evrópskum
leiðtogum kommúnista og sósfalista. Þér
hljótið að skilja að eftir síðustu atburðina
í Norður-Portúgal hefur áhugi á samstöðu
með kommúnistum f Portúgal styrkzt, sér-
staklega í Evrópulöndunum. Vissulega er
alþjóðleg samstaða mikilvæg en hún verð-
ur umdeilanleg ef hún er byggð á röngum
forsendum, röngum upplýsingum. Við
verðum að koma evrópskum sósfalistum
og kommúnistum í skilning um f hverju
portúgalska byltingin felst og hversu
djöfulleg og ófyrirleitin hernaðarlist
portúgalska kommúnistaflokksins er.
Enginn af hinum evrópsku kommúnista
flokkunum hefur nokkurn tfma haft í
hyggju að steypa ríkisstjórn og koma efna-
hag landsins á kaldan klaka og valda
algeru öngþveiti í landinu til að koma á
einræði kommúnista. Þvert á móti. Italski
kommúnistaflokkurinn er talandi dæmi.
Þeir telja þar, að aðeins innan ramma
þróaðs kapitalísks rikis sé mögulegt að
byggja upp lýðræði, er varði veginn í
áttina til sósíalisks þjóðfélags. Ekki skal
sósíalisma náð með því að eyðileggja það
lýðræði sem er við lýði. Við megum ekki
og getum ekki fórnað pólitisku lýðræði og
frelsi sem eru í sjálfu sér takmörk og
hugsjónir sósialismans. Jafnvel þótt um sé
að ræða „borgaralegt“ frelsi eins og
Cunhal kallar það. Vandamálið er ekki.
fræðilegt, nema sfður sé, og hvað Evrópu
varðar kemur málið að minnsta kosti
þremur öðrum ríkjum við, Italiu, Spáni,
Frakklandi, auk Portúgals. Ef
kommúnistaflokkum þessara landa tekst
að sannfæra Cunhal um nytsemi slfks
leiðtogafundar gætu þeir kannski einnig
sannfært hann um nauðsyn þess að hafa
hemil á sér og kasta sér ekki út í borgara-
styrjöld.
Fallaci: Soares, eruð þér þá trúaður á að
hægt verði að koma í veg fyrir borgara-
styrjöld?
Soares: Portúgalir eru afar ólikir Spán-
verjum. Sáttfúsari, samrýndari og
sveigjanlegri. Þeir eru ekki blóðþyrstir.
Ef allt þetta hefði gerzt á Spáni væri
borgarastyrjöld skollin á. Samt erum við
nú engir englar og þess sjást vissulega
merki að dregið hafi úr friðarást okkar.
ÖIl þessi vopn sem finnast dag hvern.
Allar þessar ofbeldisaðgerðir. Og á því
stigi sem við erum nú komin á í deilunni
við kommúnista...
Fallaci: Eruð þér að gefa í skyn að
stjórnleysið sé að setja Portúgal á annan
endann.
Soares: Já. Ég skal nefna yður tvö
Framhald á bls. 14
oiIIbvibO oleíO