Tíminn - 18.05.1965, Page 5

ÞRIÐJUDAGUR 18. maí 1965.
5
Útgefandl: FRAMSOKNARFLOKKURINN
l Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. rtitstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb) Andrés Rristjánsson. Jón Heigason og indriði
G. Þorsteinsson Fulltnli ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsing-astj.: Steingrtmur Glslason Ritstj.skrifstofui • Eddu
búsinu, slmar 18300—18305 Skrifstofur. Bankastrætí < Af-
greiðslusiml 12323. Auglýsingasimi 19523 Aðrar sknfstofur,
síml 18300 Askriftargjald kr 90,00 á mán innanlands - 1
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA b.f
Skaðlegur dráttur
V!ð því mun almennt hafa verið búizt, að ríkisstjórnin
tæki til óspilltra mála, þegar störfum Alþingis lyki, við
lausn þeirra stórfelldu kjarasamninga, sem bíða framund-
an. Kjarasamningamir renna út í byrjun næsta mánaðar
og er tfminn til stefnu því ekki langur. Ríkisstjórnin gat
með vissum hætti réttlætt, að hún hefði ekki nægan tíma
ta að sinna þessum málum meðan lokaafgreiðsla mála
stæði yfir í þinginu. Þeim mun meiri ástæða var til þess
að strax yrði hafizt handa að þingi loknu.
Sú hefur hins vegar ekki orðið raunin. í stað þess hefur
forsætisráðherrann farið í skemmtiferð til Noregs og
mun dvelja þar á aðra viku. Enginn láir forsætisráðherr-
j anum það, að hann þáði boð norsku stjórnarinnar. Hitt er
einkennilegra, að ráðherrann skyldi velja þennan tíma
til ferðarinnar, en vitanlega hefðu Norðmenn tekið á
móti honum hvenær sem hann hefði helzt óskað. Afleið-
ing þess, að forsætisráðherra velur þennan tíma til ferð-
arinnar verður óhjákvæmilega sú, að viðræður um nýja
kjarasamninga, er hefðu a. m. k. getað byrjað strax eftir
þinglokin, hefjast í fyrsta lagi hálfum mánuði síðar.
Vitanlega er það rétt, sem kemur fram í Alþýðublaðinu
á sunnudaginn, að viðræður gátu hafizt strax í vetur með-
an Alþingi sat að störfum, enda mun Alþýðufipkkurin^
hafa lagt það til. Þeim mun óafsakaniegri er sá %áttjírA
sem nú verður á viðræðunum.
Það er hins vegar ljóst, að hér veltur allt á ríkisstjórn-
inni. Eftir afstöðu hennar fer það, hvort samkomulag
næst eða ekki. Það bil, sem er milli launþega og atvinnu-
rekenda, brúast ekki nema ríkisstjórnin geri hvort tveggja
að veita launþegum kjarabætur með lækkun álaga og
létti byrðum af atvinnuvegunum, sem auðveldi þeim að
rísa undir kauphækkunum. Hvort tveggja er hægt, ef vilji
er fyrir hendi. Framsóknarmenn fluttu tillögur um báðar
þessar leiðir á Alþingi, þ. e. annars vegar um lækkun
tekjuskatts og útsvara á einstaklingum og hins vegar um
lækkun tolla á framleiðslutækjum, lækkun vaxta og
rýmri lán atvinnuvegunum til handa.
Vonandi bætir forsætisráðherrann dráttinn upp með
því að öðlast meiri víðsýni í ferðalaginu en hann hafði
til að bera, þegar hann var að láta fella umræddar tillög-
ur Framsóknarmanna á Alþingi. Hyggilegast hefði þó
verið, að þessi dráttur hefði enginn orðið, heldur strax
verið hafizt handa um viðræður og samniríga.
Ummæli Eskelands
Bjarni Benediktsson ætti að geta lært ýmislegt af
Norðmönnum. Oft undanfarið hefur hann hreytt ónotum
í tvo sænska menntamenn, sem í viðtali við Tímann létu
í ljós ugg vegna einokunaraðstöðu hermannasjónvarpsins
á íslandi. Nýlega var hér á ferð formaður norska útvarps-
ráðsins, Ivar Eskeland. Hann flutti hér erindi um sjón-
varps- og útvarpsmál, sem hefur verið birt í Mbl. Þar
sagði hann m. a.:
„Ég lít svo á, að sú einokunarstaða, sem hefur skapazt
hér fyrir eina erlenda sjónvarpsstöð, hafi í för með sér
lífshættu ‘fyrir íslenzka þjóð, íslenzka menningu og ís-
lenzkt mál“.
Vonandi lærir Bjarni það af þessu norska viðhorfi, að
hann ver ekki næstu þjóðhátíðarræðu sinni til að réttlæta
hermannasjónvarpið og þann undirlægjuhátt. sem íslenzk
stjórnarvöld hafa sýnt í sambandi við það.
TÍMINN
Krístján Benediktsson:
LÖGIN UM LANDSVIRKJUN
Eitt af síðustu verkum þess
Alþingis, sem nú er nýlokið,
var að samþykkja lögin um
Landsvirkjun. Áður hafði Borg
arstjórn Reykjavíkur tjáð sig
í megindráttum samþykka fru.m
varpinu. Stóðu að þeirri sam-
þykkt allir fulltrúar borgar-
stjórnar, nema borgarfulltrúar
Alþýðubandalagsins, sem lögðu
til, að Búrfellsvirkjun yrði
hafnað, en svonefnd smávirkj-
anaieið valin í staðinn, hvort
sem um það næðist samkomu-
lag við ríkið eða ekki.
Lögin um Landsvirkjun
kveða sem kunnugt er svo á,
að ríkisstjórnin og borgar-
: stjórn Reykjavíkur stofni virkj
'I anafyrirtæki, er nefnist Lands
, virkjun, og reisi allt að 210
þús. kW orkuver í Þjórsá við
Búrfell. En 210 þús. kW orku-
ver við Búrfell er fullnaðar-
virkjun á þeim stað í Þjórsá.
Lög þessi skipta að sjálfsögðu
mjög miklu máli fyrir Reykja
víkurborg og ber margt til
þess.
f fyrsta lagi skal hið nýja
fyrirtæki, Landsvirkjun, vera
sameignarfyrirtæki ríkisins og
Reykjavíkurborgar og eigi hvor
aðili jafnan hlut. Gert er þó
ráð fyrir í lögunum, að Laxár-
virkjun geti síðar sameinazt
Landsvirkjun og eigi þá Reykja
víkurborg og Laxárvirkjun
helming móti ríkinu eftir þá
sameiningu.
’-iöðrþ lagi á Landsvirkjun
áp yfirtglta Sogsvirkjunina,
taka við eignum hennar og
rekstri.
Eins og kunnugt er, hefur
Sogsvirkjunin verið sameignar-
fyrirtæki ríkisins og Reykja-
víkurborgar samkvæmt sérstök
um lögum, sem á sínum tíma
voru sett um virkjun Sogsins.
Hafa þessir aðilar átt Sogs-
virkjunina að jöfnu. nú síðustu
árin,
í þriðja lagi skal hvor aðili
um sig, ríkið og Reykjavíkur
borg, leggja hinu nýja virkjana
fyrirtæki til sem stofnframlag
50 milljónir króna. Einnig leggi
Reykjavíkurborg af mörkum
eimhverfilsstöðina við Elliða-
árnar og ríkið vatnsréttindi
þau í Þjórsá, sem þarf til virkj
unar þeirrar, er lögin heimila.
Þetta hvort tveggja verði að
sjálfsögðu metið til verðs.
f fjórða lagi er svo hinu
nýja fyrirtæki ætlað að sjá
orkuveitusvæði Sogsins og þar
með Reykvíkingum fyrir
nægjanlegri raforku í framtíð
inni. Skiptir vitanlega miklu
máli að vel takist til í þeim
efnum. •
Á ELLEFTU STUNDU.
Ákvörðun um nýja virkjun
hér Sunnanlands mátti ekki
dragast lengur. Eru allar horf
ur á, að tilfinnanlegur raf-
magnsskortur verði orðinn hér
um það leyti, sem fyrsta áfanga
Búrfellsvirkjunar lýkur, nema
til komi nýjar ráðstafanir, sem
ekki eru ráðgerðar nú.
Þegar er farið að bera á raf
magnsskorti þann tíma, sem
álagið er mest. Hins vegar
eykst orkunotkunin á Sogssvæð
inu það mikið, að talið er að
þurfi sem næst 10 þús. kW
afl að bætast við árlega til að
mæta aukningunni eins og nú
er.
KRISTJÁN BENEDIKTSSON
Framkvæmdir við Búrfells-
virkjun, þar til fyrsta áfanga
lýkur, munu aldrei taka
skemmri tíma en 3V2 ár, þann
ig að rafmagn þaðan verður
í fyrsta lagi tiltækt um ára
mót 1968—69.
Þær framkvæmdir í raforku
málunum, sem áformaðar eru
á næstunni og brúa eiga bilið
fram til ársloka 1968 eru stækk
un á Elliðaárstöðinni um 11.
500 kW upp í 19 þús. kW og
ný 7.500 kW vélasamstæða í
Ljósafossstöðinni. Verður þá
aflið í Soginu fullvirkjað með
96.300 kW.
i En þó að við bætist á næstu
3Vi ári um 19 þús. kW dugar
það ekki. Rafmagnsskortur verð
ur því orðinn á árinu 1968 og
sennilega fyrr, nema nýjar ráð
stafanir komi til. Rafmagns-
skortur getur hins vegar liaft
í för með sér alvarlegar af-
Ieiðingar fyrir atvinnulífið í
borginni, sérstaklega iðnaðinn,
sem öllum atvinnugreinum
fremur byggir tilveru sína á
raforkunni.
Því verður að leggja á það
höfuðáherzlu, að framkvæmdir
við Búrfell gangi sem greiðast
og áætlunum verði fylgt um
hraða framkvæmdanna.
ÖLD RAFMAGNSINS.
Með réttu má kalla 20. öld-
ina öld rafmagnsins. Og öðru
vísi væri umhorfs í heiminum
í dag, væri rafmagnið ekki til
staðar. Sífellt vex notkun þess
og notagildi. Talið er að um
95% íslendinga búi nií við
rafmagn. Hjá okkur er það
lika svo til jafngamalt öldinni.
Fyrstu rafljósin hérlendis voru
tendruð í Hafnarfirði seint á
árinu 1904.
Eftir fyrstu 30 árin, eða við
upphaf Sogsvirkjunarinnar
1933, var sameiginlegt afl allra
rafstöðva landsins aðeins 5000
kW og árleg orkuvinnsla aðeins
10 millj. kílówattstundir. Rúm
um þrjátíu árum síðar eða í
árslok 1964 var sameiginlegt
afl allra rafveitna landsins um
150 þús. kW og orkuvinnslan
um 650 millj. kílówattastunda
á ári. Hver hefði haft slíkt
óhemju hugmyndaflug árið
1933 að spá því, að næstu 30
ár mundu bera það í skauti
sínu í rafmagnsmálunum, að
aflið mundi þrítugfaldast og
orkuvinnslan sextugfaldast?
Ef einhver hefði borið fram
slíkan spádóm 1933, hefði eng-
inn lagt á hann trúnað og hann
hlotið nafníð skýjaglópska.
Eg nefni þetta hér til að
sýna, hve aukningin í raforku
notkuninni hefur verið stór-
stíg og farið fram úr öllum
áætlunum, sem gerðar hafa
verið á undanförnum áratug
um.
HVAÐ ER STÓRVIRKJUN?
Engin ástæða er til annars
en gera ráð fvrir, að raforku-
þörfin haldi áfram að vaxa með
hlutfallslega ekki minni hraða
en verið hefur síðustu árin. f
byrjun árs 1969, eða þegar í
fyrsta lagi má gera ráð fyrir
að 1. áfangi Búrfellsvirkjunar
verði tilbúinn, ,má samkvæmt
því sem ég sagði hér að fram-
an, gera ráð fyrir að allmikils
rafmagnsskorts verði farið að
gæta þannig að þá þegar mundi
af þeim sökum verða til staðar
markaður fyrir 20 til 30 þús.
kW. Ekkcrt er svo eðlilegra
en að.Elliðaárstöðin verði látin
hætta stöðugri raforkufram-
leiðslu, cn verði þess í stað
aðeins nntuð sem varastöð.
Þannig mundi strax verða
markaðir hér innanlands fyrir
40—50 þús. af þcitn 70 þús.
kW, sem gert er ráð fyrir að
fáist úr 1. áfanga Búrfellsvirkj
unar.
Afgangurinn mu.ndi síðan full
nýtast á næstu 2—3 árum. Þótt
virkjun við BúrfeJl sé á ís-
lenzkan mælikvarða mikið fyr-
irtæki, er Iiún þó ekki stærri
en svo, að hæfir þörfum okkar
sjálfra að nýta þá raforku,
sem þaðan fæst með virkjun,
sem framkvæmd væri í 5 áföng
um. Hinum fyrsta 70 þús. kW
og hinum 35 þús. kW hverjum
um sig. Umframorka virðist
ekki vera svo mikil, að hún
skapi neitt vandamál. Þeirra
hluta vegna getum við virkjað
við Búrfell, án þess að stór-
iðja komi til.
EIGIÐ FJÁRMAGN.
Raforkuver okkar hafa fram
til þessa að verulegu leyti ver-
ið reist fyrir erlent lánsfé.
Raforkuverðið síðan við það
miðað að standa undir eðlileg
um reksturskostnaði og
greiðslu stofnlánanna. Sjóðir
hafa ekki myndazt svo neinu
nemi, enda beinlínis ákvæði í
lögunum um virkjun Sogsins,
sem takmörkuðu heildsöluálagn
ingu á raforkunni við 5% há-
mark.
í lögunum um Landsvirkjun
er gert ráð fyrir, að stjórn fyr
irtækisins ákveði heildsöluverð
ið á raforkunni og skuli það
miðast við að greiðsluafgangur
verði það mikill, að með eigin-
fjármagni og hæfilegum lán-
tökum, geti fyrirtækið jafnan
tryggt notendum sínum næga
raforku.
Hér er farið inn á nýja
braut, þar sem ætlunin er að
verðleggja raforkuna frá Lands
virkjun það ríflega, að sjóðir
safnist til nota síðar, þegar
ráðizt verður í áframhaldandi
Framhalil a 14 síl»n
BÖRGARMÁL