Morgunblaðið - 15.01.1976, Síða 5

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. JANUAR 1976
5
Jóhann Hjálmarsson:
Ólafur Jóhann Sigurðsson.
Trúnaður við
eigin tilfinningar
t UMSÖGN um ljóðabók Ólafs
Jóhanns Sigurðssonar Að
brunnum (Mbl. 27. nóv. 1974)
lét ég þetta standa sem lokaorð:
„Með Ijóðabókum sfnum Að
laufferjum og Að brunnum
hefur skáldsagnahöfundinum
Ólafi Jóhanni Sigurðssvni tek-
ist eftirminnilega að beina at-
hygli manna að Ijóðskáldinu
með sama nafni.“
Nú hefur verið ákveðið að
veita Ólafi Jóhanni Sigurðssyni
bókmenntaverðlaun Norður-
landaráðs fyrir þessar bækur í
sænskri þýðingu Inge Knuts-
sons. Skyndilega er þessi hlé-
drægi rithöfundur á allra vör-
um. Þá vaknar sú spurning hve
kunnur Ólafur Jóhann sé í raun
og veru á Islandi. Ljóð hans eru
áreiðanlega þekkt af fáum öðr-
um en ljóðrænum sælkerum.
Skáldsögurnar hafa náð meiri
útbreiðslu, einkum stutt skáld-
saga, Litbrigði jarðarinnar
(1947), Skáldsagan Fjallið og
draumurinn (1944) og fram-
hald hennar Vorköld jörð
(1951) eru sveitalífssögur.
Öðru máli gegnir um Gangvirk-
ið (1955) og Hreiðrið (1972).
Þær eru Reykjavíkursögur.
Fyrir Hreiðrið fékk Ólafur Jó-
hann Silfurhestinn, bók-
menntaverðlaun gagnrýnenda
dagblaðanna, þrátt fyrir mjög
skiptar skoðanir um þá bók.
Skýringin var einkum sú að
1972 kom einnig út Að laufferj-
um og fengu báðar bækurnar
stig í atkvæðagreiðslu gagnrýn-
enda. Með því móti varð Ólafur
Jóhann stigahæstur og var þess
vegna kosið um tvær bækur
hans. Hreiðrið varð þá ofan á.
Löngum hefur verið fundið
að því að bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs hafi ekki
verið veitt íslenskum höfundi.
Ekki er ólíklegt að Ólafur
Jóhann hafi notið þess þegar
dómnefndarmenn greiddu at-
kvæði. Þeir hafi hugsað sem
svo að rétt væri að beina nú
sjónum manna í eitt skipti að
íslenskum höfundi. Ég kem
ekki auga á að ljóð Ólafs
Jóhanns hafi svo mikla verð-
leika fram yfir aðrar bækur,
sem komið hafa til álita áður af
íslands hálfu. Ekki er heldur
líklegt að Ólafur Jóhann Sig-
urðsson skari fram úr höfund-
um eins og til dæmis Svíanum
Werner Aspenström og Danan-
um Thorkild Björnvig svo að
tveir séu nefndir, sem ásamt
honum komu til greina að
þessu sinni. Ef til vill er þýðing
Inge Knutssons frábær. Um
það get ég ekki dæmt fyrr en ég
hef lesið hana.
Skáldsagnahöfundurinn
Ólafur Jóhann Sigurðsson
hefur eins og margir aðrir
íslenskir skáldsagnahöfundar
orðið að sætta sig við að búa í
skugga Halldórs Laxness.
Þegar hann nú fær verðlaun
fyrir ljóð, sem að vissu marki
eru hvíld frá skáldsagnagerð,
„urðu til í tómstundum
mínum“, eins og hann orðar
það sjálfur, er vonandi að áhugi
manna vakni á lífsverki hans.
Ólafur Jóhann var bráðger höf-
undur, aðeins 15 ára þegar
fyrsta bók hans Við Alftavatn
(1934) kom út. En einhvern
veginn hefur honúm ekki
auðnast að ná til fjölmenns les-
endahóps og hljóta verðuga
viðurkenningu. Á því verður
nú vonandi breyting því að
fullyrða má að Ólafur Jóhann
Sigurðsson sé í fremstu röð
skáldsagnahöfunda okkar.
Um ljóð Ólafs Jóhanns ætla
ég ekki að fjölyrða að sinni. Ég
vitna til fyrrnefndrar umsagn-
ar minnar um Að brunnum og
raða saman nokkrum brotum:
í Að Iaufferjum birtist Ólaf-
ur Jóhann sem fastmótað skáld.
Hann er trúr sínum eigin til-
finningum og óragur að tjá þær
með sínum hætti. Hann er líkt
og staddur á mörkum tveggja
heima, gamla tímans með klið-
mjúku kveðskaparlagi sínu og
nútímans með kröfum sínum
um endurmat, breytt form.
Yrkisefnið er ávallt hið sama:
varanleiki lifsins eins og það er
fegurst í endurminningum
skáldsins frá bernskuárum og
hinn miskunnarlausi tími, sem
hótar að svipta skáldið draumi
sinum. Náttúruljóð Ólafs
Jóhanns verða áleitinn skáld-
skapur vegna þessarar tog-
streitu, sem honum tekst að tjá
á fágaðan og yfirlætislausan
hátt.
Sé litið á Að laufferjum sem
fyrri hluta bókar, Að brunnum
sem síðari hluta, dæmist fyrri
hlutinn forvitnilegri. I honum
er meiri fjölbreytni. Síðari
hlutinn er aftur á móti sam-
stæðari. Það er eins og átökum
skáldsins sé lokið, þau ljóð, sem
varð að yrkja, séu komin til
skila.
Fyrsta ljóðið í Að brunnum
birtir lesandanum inntak bók-
arinnar:
Vorflug í ánni.
Og vatnið kallar á drauminn
sem valdi sér farveg
um brjóst þitt
og ómaði þar.
Því er auðvelt að halda fram
að ljóðabók eins og Að brunn-
Um sé einhæf og tilbreytingar-
lítil. En slík skoðun á bókinni
þarf ekki endilega að vera nei-
kvæð. I henni getur falist að
skáldið haldi sig innan þeirra
marka, sem það setur sér, list-
ræn vinnubrögð þess stefni að
fullkomnun ákveðinnar mynd-
ar, vissrar tilfinningar. Þannig
tel ég að líta eigi á ljóðagerð
Ólafs Jóhanns Sigurðssonar og
með það í huga eru ljóð hans
óvenjulega hugþekk.
Tónleikar í
Norræna
húsinu
Manuela Wiesler og Snorri Sigfús
Birgisson.
Manuela Wiesler flautuleikari
og Snorri Sigfús Birgisson planó-
leikari munu halda tónleika I
Norræna húsinu föstudaginn 16.
janúar kl. 8.30 e.h.
Á efnisskrá tónleikanna eru
verk, sem Manuela og Snorri hafa
æft til flutnings á kammermúsik-
hátíð, sem NOMUS skipuleggur
og haldin verður í Helsinki í Iok
janúar.
öll verkin, sem flutt verða á
föstudag, eru samin á 20. öld. M.a.
verða frumflutt tvö ný islenzk
verk: „Per Voi“ (Fyrir ykkur)
éftir Leif Þórarinsson og
„Xanties" (Næturfiðrildi) eftir
Atla Heimi Sveinsson. Bæði þessi
verk voru samin á siðasta ári með
Snorra og Manuelu í huga. Að
auki eru á efnisskránni verk eftir
Niels Viggo Bentzon og S.
Prokofiev.
Hljóður á brúnni
þú horfir niður í strauminn
og hugsar um það
sem einu sinni var.
Ef þér haldið að allar reiknivélar séu eins,
- lítið á hvað aðrir hafa að bjóða,
áður en þér kaupið Ricomac.
Sölumenn okkar eru ávallt reiðubúnir að veita yður
hvers konar upplýsingar um verð og möguleika Rico-
mac án nokkurra skuldbindinga af yðar hálfu.
RICOMAC 1012P
Sérstaklega lipur reiknivél, sem m.a. skilar
rauðum mínustölum og hefur aflestrarkommu.
Hringið eða komið og fáið upplýsingar um
Ricomac, sem hæfir starfi yðar. .---N
( Ricoh j
SKRIFSTOFUVÉLAR H.F.
Hverfisgötu 33 Sími 20560