Morgunblaðið - 26.03.1976, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. MARZ 1976
Guðrún Brynjúlfsdóttir:
Um landhelgísdeiluna
I Morgunblaðinu í dag 17.
þ.m. skrifar frú Selma Jiilíuv
dóttir „Enginn mömmuleikur“.
1 sinni ágætu grein segir frú-
in meðal annars: „Fyrir tveim-
ur mánuðum bað ég um að
varðskipsmönnum okkar væri
lagt lið. Nú kem ég aftur og bið
alla þá, sem geta lagt þeim lið.
Gerið það áður en einhverjum
þeirra verður fórnað.*'
Fyrir rúmum mánuði bað
önnur kona sömu bónar.
Hennar grein birtist í sama
blaði 14/2. '76. Hún snýr sér
líka til ríkisstjórnarinnar og
allra, sem gætu lagt varðskips-
mönnunum lið.
Sú kona var frú Herdis Her-
móðsdóttir, 8 barna móðir á
Eskifirði. Hún á líka ástvini
sína í hættum hafsins. Hún
sagði eitthvað á þessa leið:
Aílar styrjaldir hve mannskæð-
ar sem þær eru og allar deilur,
hve torleystar sem þær eru, þá
enda þær báðar alltaf á sama
hátt með þvi að það er samið.
Því bið ég, semjið nú. I Guðs
bænum semjið nú áður en lífi
varðskipsmanna verður fórnað.
Ég er viss um að allar íslensk-
ar konur vilja taka undir með
konum og mæðrum varðskips-
manna um skiptivaktir og betri
aðbúð á skipunum, en um
samninga og lausn deilunnar
eru vist ekki allir á eitt sáttir.
Ef ekkert annað ráð er um að
ræða til að vinna landhelgis-
deiluna, en að vera sá sterkari,
þá í öllum bænum herðum
sultarólina og kaupum fleiri
1 FJÖLMIÐLUM berast nær
daglega fregnir af ályktunum
og áskorunum hinna ýmsu
félagshópa þar sem andstöðu er
eindregið lýst gegn hvers konar
samníngum við Breta í fisk-
veiðideilunni. Áhersla er lögð á
að ekkert sé lengur um að
semja en undirtónninn virðist
þó miða að þvi, að samkvæmt
sínu stórbrotna lundarfari og
fortíð beri Islendingum að
halda hlut sinum í skiptum við
andstæðinginn.
Að vísu er því trúað að Is-
lendingar eigi tilveru sína og
sögu sem þjóðar, lundarfari
sínu frá upphafi að þakka. En
ekki má gleymast að þeir eiga
ekki einir þjóða rétt á að haga
gerðum sínum samkvæmt for-
tið sinni, sögu og skapgerð.
Þær aðgerðir sem Bretar
beita nú gegn Islendingum má
skoða sem beina afleíðingu af
fortíð, sögu og viðurkenndri
skapgerð bresku þjóðarinnar
og þarf þvi í rauninni engan að
undra.
Sumarið 1972 dvaldi ég um
tíma í Englandi. Þá stóð fyrir
dyrum útfærsla íslenskrar fisk-
veiðilögsögu i 50 mílur. Mál-
efnið bar óhjákvæmilega á
góma í samræðum og hélt hver
fram sínu sjónarmiði. Sá breski
hélt fram ákvæðum alþjóðalaga
sem enn væru í gildi, ósveigjan-
leik Islendinga og græðgi
þeirra í lifsgæðakapphlaupi
siðustu ára. Á hinn bóginn
reyndi ég að einfalda dæmið í
tvo fákæna einstaklinga, sem
berðust og deildu hart um síð-
asta fiskinn i sjónum sér og
sinum tii lífsviðurværis. Breskt
alþýðufólk hafði þá lítinn grun
um að svo voveiflega gæti horft
í fiskveiðimálum. Nú ætti það
hins vegar að vera svo augljóst
mál að ekki þurfti um það að
deila.
I heimsstyrjöldinni síðari
nutu Bretar aðdáunar (ef hægt
er að lita með aðdáun á aðila
sem taka þátt í stríðsrekstri)
vegna þolgæðis í baráttunni við
ofurefli. Þar var um líf þjóðar-
innar að tefla Afsakanlegt er
þótt ýmsum reynist erfitt að
skilja athæfi þessarar sömu
þjóðar nú gegn einni hinni
varðskip og betur búin.
Kannski verða Bretarnir feimn-
ir og snudda heim, ef þeir sjá
framan í sterka byssukjafta á
nýjum varðskipum. Nei, ekki
get ég talið mér trú um það.
Kannski er það vegna þess að
ég sá framan í sjálfan Bretann
á stríðsárunum, þegar fréttir
bárust oft á dag um, að hann
tapaði á öllum vígstöðvum og
hvernig sterkasta og bést búna
herveldi, sem nokkru sinni
hefur reitt upp hramminn,
hrakti Breta allsstaðar á flótta,
Strádrap þá og limlesti, svo að
flestir héldu að þar með væri
stríðinu að ljúka. Þá sagði Bret-
inn, sem beið hér á Islandi eftir
plássi i valnum. „Já, við töpum
núna, en við vinnum seinna.
Við vinnum stríðið. Bretar
vinna alltaf síðustu orustuna."
Við Islendingar erum reiðir
smæstu meðal smárra þjóða;
einnig þótt spurt sé hvað þeim
gangi til að ráðast með ofurefli,
ekki einungis á skipverja okkar
fátæklegu og smáu löggæslu-
skipa, heldur einnig á lífsmögu-
leika smáþjóðar og síðast en
ekki síst að láta greipar sópa í
tilgangsleysi um friðaðar
náttúru auðlindir.
Ég viðurkenni að í geði mínu
fyllist ég sársauka vegna fram-
ferðis Breta í þessu deilumáli,
sem er í raun réttri ekki einka-
mál bresku og íslensku þjóðar-
innar, heldur allra heimsbúa,
sem þurfa á lífsviðurværi frá
náttúruauðlindum að halda.
En nóg um hlut Breta í land-
helgisdeilunni.
Að ýmsu má spyrja varðandi
hlut íslendinga sjálfra í sam-
bandi við tvo síðustu áfanga í
útfærslu islenskrar fiskveiði-
lögsögu.
Vissulega er þar um lifshags-
munamál þjóðarinnar að ræða
þegar litið er til tiltölulega ná-
innar framtiðar. En það breytir
ekki því, að stjórnmálabarátta
hefur tengst báðum þessum
áföngum allnáið.
Flestir munu líta svo á að
útfærslan í 50 mílur hafi átt
Guðrún Brvnjólfsdóttir.
við Englendinga nú fyrir það að
þeir vilja ekki viðurkenna 200
mílna landhelgi okkar. Sumir
vinir mínir nota stór orð og
segja kannski: „Varðskipin
eiga bar að skjóta á helvítis
Bretann, þetta eru ekki menn
þessir djöflar." Þegar ég við
slík tækifæri bendi á hvílíkum
herstyrk Stóra-Bretland hefur
yfir að ráða þá kemur í ljós, að
undir niðri bera þessir sömu
vinir mínir takmarkalaust
traust til Breta og segja: „Nei,
þeir myndu aldrei gera það að
fara að herja í alvöru á okkur
vopnlausa smáþjóð." Er ekki
einhver smávegis hugsanavilla
i þessu? Ættum við ekki að
spara okkur stóru orðin og
reyna heldur að hugsa rólega
um það, hvort ekki eru til fleiri
úrræði til að vinna deiluna, en
hnefarétturinn.
Þurlður Árnadóttir
drjúgan þátt í að skila síðustu
vinstri stjórn í stjórnarstólana;
einnig að 200 mílurnar hafi
stutt þá stjórn, sem nú situr í
sömu sætum að því marki. I
samningaviðleitni Breta og Is-
lendinga hafa aðgerðir stjórn-
valda af beggja hálfu borið
keim af því, að baráttan snúist
um atkvæði meira en lífshags-
munamál og verndun fisk-
stofna
Frá sjónarmiði Islendinga
(og fjölmargra annarra) er
rétturinn þeirra megin. Þeir
leggja áherslu á verndun fisk-
stofna að eigin sögn. Skiljan-
legt verður að telja, að verði
einhverjum fisktegundum eytt
á þeirra eigin miðum, kjósi þeir
að gera það sjálfir, svo sem ekki
virðist útilokað miðað við hin
síauknu og stórvirku fiskveiði-
tæki sem hlaðist hafa á hendur
landsmanna á síðustu árum. Og
eins og ástatt er í efnahagsmál-
um mega Islendingar engan
spón úr aski missa, að eigin
áliti.
Hitt er svo erfiðara að skilja,
að á meðan lífsmöguleikar
þjóðarinnar eru taldir háðir því
að enginn skerfur, hversu smár
sem hann er, hverfi í hendur
Breta af fiskveiðiflota sínum og
Hvernig stendur á því að
Danir hafa ekki komið aftur til
að hefna sin fyrir að Islending-
ar brutust undan yfirráðum
þeirra. Danir höfðu þó hags-
muna að gæta hér? Hvernig var
sú deila leyst, og svo giftusam-
lega að ekki hefur borið á nein-
um eftirmála. Hvernig vann
Jón Sigurðsson, sem hefur ver-
ið kallaður „sómi Islands, sverð
þess og skjöldur"? Hvernig var
alþingi endurreist og íslensk
menning, og handritin endur-
heimt?
Það er ekki mín meining að
ísiendingar eigi að vera með
neinn skriðdýrshátt frammi
fyrir öðrum þjóðum, þó stórar
séu. Nei, síður en svo. Alltaf
síðan að ég skildi hvaða arfleifð
okkar kynslóð var eftir látin, og
hvað sá auður hafði kostað for-
binda við bryggju á einum
mesta annatíma ársins.
Ennfremur upplýsist að þjóðar-
búið hefur efni á að skaðast um
nálægt fimm milljarða
íslenskra króna á einni viku, á
meðan ein af hinum svo að
segja árvissu vinnustöðvunum
standa yfir í ófyrirsjáanlegan
tíma.
Samkvæmt framansögðu er
erfitt að trúa því, að íslenska
þjóðin muni lifa eða deyja með
því magni af þorski sem Bret-
um yrði hugsanlega veitt leyfi
til að draga úr sjó á Islands-
miðum. Auk þess er óvíst hvort
þeir taka mikið minna magn af
fiski án samninga, þar til
alþjóðasamþykktir ná að rétta
og ákveða hlut Islendinga og
annarra strandrikja i fiskveiði-
málum.
Ekki eru allir á einu máli um
það hvort yfirstandandi þorska-
stríð sé raunhæft eða ekki.
Fjárráð og framkvæmdir virð-
ast ekki hrökkva til að fjölga,
svo nokkru nemi, löggæslu-
skipum og áhöfnum þeirra;
sama máli gegnir um flugvéla-
kost hversu brýnt sem hvort
tveggja er. Upplýsinga- og
fréttaþjónusta i fullum gangi
er of dýr í rekstri þegar til
feður okkar um aldaraðir, þá
hef ég gert mér vonir um að
Islendingar, fyrst að þeir eru
nú komnir í þjóðbraut, gætu
kennt öðrum þjóðum eitthvað,
sem allur heimurinn nyti góðs
af. I staðinn fyrir hina margvis-
legu tækni, sem Islendingar
hafa lært af öðrum þjóðum.
Ég veit að nú verður brugðið
við og reynt af fremsta megni
að koma varðskipsmönnum til
hjálpar, og verður að uppfylla
þá sjálfsögðu kröfu, að ekki
vofi yfir þeim meiri lífshætta
en öðrum sjómönnum. Það
tryggja Islendingar best með
því að koma öðrum þjóðum í
skilning um það, að við enn sem
fyrr heyjum okkar „stríð" með
andans vopnum, eða hvað væri
annars orðið um:
Gáfu þjóðina?
Skálda þjóðina?
Friðar þjóðina?
Eða höfum við fengið minni-
máttarkennd, af því að vera í
þjóðbraut? Stóðumst við ekki
prófið?
Var allt grobbið og allur höfð-
ingsskapurinn ungæðings
mannalæti?
Islendingar, skáld og aðrir
andans menn, upp með vopnin,
fram til dáða, svo að ekki
ásannist orð háðfuglsins, en
honum hrutu af vörum fyrir 11
árum þessar setningar:
Straumar hníga i eina átt
allt til víga hvetur.
Andans tínur upp á gátt!
Æsum lýðinn betur!
Nei, það má aldrei verða.
lengdar lætur. Aðild að Nato,
sem margir telja eitt sterkasta
vopnið sem Islendingar hafa á
hendi, er einnig of dýr og við-
kvæm til þess að fórna í baráttu
þjóðarinnar fyrir sínum fisk-
veiðiréttindum.
Islendingar hafa lengi talið
sér til gildis eða meta mannslíf
framar öðrum verðmætum. En
nú bregður svo við i landhelgis-
deilunni við Breta, að mannslíf
virðast vera, á ég þar við áhafn-
ir íslensku varðskipanna, sem
ætiað er hið ofurmannlega hlut-
verk að halda uppi vörnum og
vinna sigur í hinum ójafna
striðsleik sem fram fer á Is-
landsmiðum. A meðan stjórn-
völd sitja að rökræðum í hálf-
gerðu eða fullkomnu ráðaleysi
og áskoranir drífa að þeim úr
ýmsum áttum, að ekki skuli ljá
máis á samningum við Breta, er
þessum fámenna flokki manna
teflt fram í þann „dauðadans
sem háður er á miðunum", eins
og hinn breski þingmaður
Prescott tók til orða meðan á
heimsókn hans til íslands stóð.
I umræðum og fréttaflutn-
ingi virðist það vera þegjandi
samkomulag að víkja sem
minnst að öryggismálum
þessara manna. En sem betur
fer eru þeir aðilar til, sem líta á
þau mál frá raunsæju og
ábyrgu sjónarmiði, semanber
ummæli utanríkisráðherra í
sjónvarps-umræðuþætti nú
fyrir nokkru. Þegar þar var
deilt á fiskveiðisamninga við
Breta árið 1973, sagðist hann
telja að það hefðu verið góðir
samningar, þar sem þeir hefðu
orðið til þess að bægja
hættunni frá. Færi betur að
íslensk stjórnvöld sem og aðrir
Islendingar gætu verið sam-
mála um, að líf skipverja á
varðskipunum sé mikilvægara
en þjóðarstolt og stórbrotið
lundarfar í samskiptum við
hina bresku þjóð.
Nú þegar gripió hefur verið
til stjórnmálaslita þjóðanna, er
ef til vill komið að þeirri leið,
sem líklegust er til árangurs og
áður hefur komið til mála að
fara, en það er að fela óhlut-
bundnum þriðja aðila
umfjöllun þessara viðkvæmu
samningamála.
Þvi fyrr sem það gerist, því
betra.
r
Þuríður Arnadóttir:
Eru mannslíf hið eina, sem
íslendingar hafa efni á að
fórna í fiskveiðideilunni?