Morgunblaðið - 04.06.1976, Side 21

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. JUNÍ 1976
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. JUNÍ 1976
21

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10100
Aðalstræti 6, simi 22480.
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 50,00 kr. eintakið.
Þeir fengu
makleg málagjöld
Yið þau timamót, sem nú
eru orðin í landhelgisbar-
áttu okkar íslendinga, verður
ekki hjá því komizt að vekja
athygli á sérstæðum þætti
stjórnarandstöðuflokkanna,
Alþýðubandalags, Alþýðu-
flokks og Samtaka frjálslyndra
og vinstri manna og nokkurra
forystumanna verkalýðssam-
taka Senn eru liðin 30 ár frá
setningu landgrunnslaganna
svonefndu, en með þeim var
lagður grundvöllur að sókn Is-
lendinga fyrir fullum yfirráðum
yfir fiskimiðunum, sem staðið
hefur síðan. Engum getur
blandazt hugur um, að
samningarnir, sem gerðir voru í
Osló á þriðjudag eru mestí sig-
ur okkar i þeirri sókn, vegna
þess að með þeim skuldbinda
verstu andstæðingar okkar í
þessari baráttu sig til þess að
fara aldrei aftur með hernað á
hendur okkur vegna fiskveiði-
mála. Ætla mætti, að á slíkri
sigurstund sameinaðist þjóðin
öll i fögnuði yfir svo merkum
áfanga.
Ljóst er, að Oslóar-
samningarnir njóta fylgis yfir-
gnæfandi meirihluta þjóðar-
innar En stjórnarandstöðu-
flokkarnir hafa snúizt gegn
þeim og einnig nokkrir forystu-
menn verkalýðssamtaka. For-
ingjar stjórnarandstöðunnar
hafa gert allt, sem í þeirra valdi
hefur staðið til þess að magna
upp óánægju og andstöðu
meðal almennings gegn þess-
um samningum, en það hefur
gersamleaga mistekizt. í þess-
um tilraunum hafa þeir beðið
eitthvert mesta afhroð, sem
lengi hefur sézt á hinum póli-
tíska vettvangi hér á landi.
Stjórnarandstaðan hefur gert
tilraun til þess að halda því
fram, að í samningunum felist
ekki viðurkenning á 200
mílunum. Formaður Samtaka
frjálslyndra og vinstri manna
kemur hins vegar fram i fjöl-
miðlum og viðgrkennir, að í
þessum samningum felist ,í
raun og veru viðurkenning
Breta á 200 mílna fiskveíðilög-
sögu íslendinga en flokkur
hans stendur að ályktun á úti-
fundi um hið gagnstæða Lúð-
vík Jósepsson lýsir yfir í sjon-
varpi og í blaðaviðtölum utan
lands og ínnan að hann
sé hlynntur skammtírr.a
samningum með tilteknum
skilmálum, segist svo aldrei
hafa látið slíkar skoðanir í Ijós
og hringsnýst eins og
skopparakringla Alþýðu-
flokkurinn lýsir andstöðu við
samningana í viðtali við
Morgunblaðið í gær lýsir hins
vegar einn af þingmönnum
Alþýðuflokksins, Jón Ármann
Héðinsson, yfir stuðningi við
samningana og segist ekkert
vera feiminn við að láta þann
stuðning ! Ijósi. Ekki er ólíklegt,
að Jón Ármann Héðinsson eigi
sér skoðanabræður í þingflokki
Alþýðuflokks Yfírlýsing hans
og að nokkru leyti Magnúsar
Torfa, sýna að ekki eru allir
þingmenn stjórnarandstöð-
unnar tilbúnir tíl að láta hafa
síg að fíflum
Hlutur nokkurra forystu-
manna verkalýðssamtakanna
er kapítuli út af fyrir sig Þeir
verja fjármunum leunþega í
auglýsingaherferð og annan
undirbúning til þess að magna
upp andstöðu við samningana
án þess að hafa nokkurt umboð
til slíkra athafna frá því fólki í
verkalýðsfélögunum, sem
hefur kjörið þá til forystu i
kjaramálum sínum. Þeir mis-
nota þessi launþegasamtök
augljóslega í pólitískum til-
gangí og túlka umboð sitt svo
frjálslega að furðu gegnir.
Andstaða stjórnarand-
stöðunnar og þessara forystu-
manna verkalýðssamtakanna
við samningana frá Osló er ekki
byggð á efnislegum rökum. í
þeim umræðum, sem fram
hafa farið um samningana,
hafa stjórnarandstæðingar ekki
getað komið fram með nokkur
rök, sem sýni fram á, að það sé
íslendingum óhagstætt að gera
slíka samninga. Áður en
samninganefndin fór til Osló
töldu stjórnarandstæðingar,
einn h'elzta galla þeirra
samningsdraga, sem þá lágu
fyrir, að í þeim fælist ekki nógu
skýr ákvæði um hvað við tæki
eftir að samningstíma lyki. En
eftir að samninganefndin kom
heim frá Osló með afdráttar-
laus ákvæði um slíkt, lýsti
stjórnarandstaðan sig enn and-
viga þessum samningum. Allt
hefur þetta framferði þessara
þriggja flokka og nokkurra for-
ystumanna verkalýðssam-
takanna ekki aðeins vakið
furðu, heldur og líka andúð
meðal almennings. íslendingar
eru ekki svo skyni skroppnir að
þeir sjái ekki í gegnum
þann ómerkilega pólitíska
blekkingarleik, sem forystu-
menn stjórnarandstöðunnar
hafa gert tílraun til að halda
uppi síðustu daga. En ekki
verðúr annað sagt en að þeir
hafi hlotið makleg málagjöld.
Fundurinn á Lækjartorgi í fyrra-
dag átti að verða upphafið að
mikilli sókn gegn Oslóar-
samningunum um allt land.
Fólkið sjálft kæfði þá sókn í
fæðingu með því að hlýða ekki
kalli áróðursauglýsingu í Ríkis-
útvarpinu (sem greiddar eru af
almannafé), einfaldlega vegna
þess, að heilbrigð skynsemi
yfirgnæfandi meirihluta lands-
manna sagði þeim, sem rétt er,
að þessir samningar væru ein-
hverjir mestu sigursamningar
sem Islendingar nokkru sinni
hafa gert í landhelgisbaráttu
sinni
Viðurkenning 200 mílna
er œvintýri líkust
— segir Jóhann Hafstein í
viðtali við Morgunblaðið
JÓHANN Hafstein, fyrrverandi for-
sætisráðherra og formaður Sjálf-
stæðisflokksins frá 1970 til 1973,
hefur á undanförnum áratugum,
bæði fylgzt náið með baráttunni
fyrir útfærslu fiskveiðilögsögunnar,
sem samstarfsmaður þeirra forystu-
manna Sjálfstæðisflokksins, sem
fyrr á árum komu mest við sögu í
þeim efnum, og haft rík áhrif á
mótun stefnu okkar í þessum mál-
um. Á þeim tímamótum, sem nú
eru í þessari baráttu hefur Morgun-
blaðið átt stutt samtal við Jóhann
Hafstein og fer það hér á eftir.
— í upphafi vék Jóhann Hafstein
að því að Danir hefðu samið um
þriggja mílna landhelgi við ísland um
síðustu aldamót „eins og fram kemur
í viðtali Morgunblaðsins í dag við
Helga Hallvarðsson, skipherra, sem
var háseti á varðskipum, meðan þrjár
mílur voru í gildi og erlendir togarar
sigldu inn um firði og flóa." Þess má
minnast, sagði Jóhann Hafstein, að
Bjarni Benediktsson sagði þessum
samningi upp 1949 og 1948 voru
sett landgrunnslög af þáverandi sjáv-
arútvegsráðherra, Jóhanni Þ. Jósefs-
syni en Ólafur Thors hafði sem for-
sætisráðherra, ráðið Hans G. Ander-
sen þjóðréttarfræðing til að undirbúa
sóknina, sem þá var ákveðið að hefja.
Sjálfur flutti hann svo fiskveiðimörkin
út í fjórarmílur og lokaði fjörðum og
flóum, sem olli okkur deilum við
Breta, en við sigruðum að lokum —
þá eins og nú. Hans G. Andersen var
á þessum tíma kornungur þjóðrétt-
arfræðingur, en nýtur nú meðal þjóð-
réttarfræðinga viðurkenningar, sem
einn skeleggasti fræðimaður á því
sviði og hefur reynzt okkur Islending-
um ómetanlegur í starfi nú upp á
síðkastið á hafréttarráðstefnunni. Fá-
um við honum séint fullþakkað.
Það er mikið lán fyrir mig að hafa
unnið með mönnum eins og Ólafi
Thors, Bjarna Benediktssyni, Jóhanni
Þ. Jósefssyni og Pétri Ottesen og
fleirum sem nú eru gengnir, en hafa
reist sér ómetanlegan minnisvarða
með baráttu sinni fyrir stærri fisk-
veiðilögsögu.
— Hvað viltu segja um samning-
ana, sem gerðir voru í Osló á þriðju-
dag?
— Sóknin var hafin fyrir tæpum
þrjátíu árum, segir Jóhann Hafstein,
og það er ævintýri líkast, að nú eru
200 mílurnar viðurkenndar, sem fisk-
veiðilögsaga, sem strandríkið ísland
stjórnar. Samkvæmt Oslóarsamn-
ingnum fá íslendingar fulla viður-
kenningu á 200 mílna fiskveiðilög-
sögu að sex mánaða samningstima
loknum. Það er mikil gæfa fyrir alla
þá, sem að þessu hafa staðið Það er í
raun og veru viðurkennd sú stefna,
sem þingmenn allra flokka hafa haft á
haf réttarráðstef nunni.
— Sumir telja að kalla eigi Alþingi
saman til þess að fjalla um samning-
ana og að annað væri stjórnarskrár-
brot. Hvað vilt þú segja um það
sjónarmið?
— Því er haldið fram af sumum,
og þ. á m. prófessor við lagadeild
Háskóla íslands, að Alþingi beri að
kalla saman samkvæmt 21. gr.
stjórnarskrárinnar áður en samning-
urinn fái gildi. Nú má spyrja: Hvað
stendur í 21. gr.? Það er þetta:
„Forseti lýðveldisins gerir samninga
við önnur ríki. Þó getur hann enga.
slíka samninga gert, ef þeir hafa í sér
fólgið afsal eða kvaðir á landi eða
landhelgi nema samþykki Alþingis
komi til". En nú spyr ég: Er nokkur
sem heldur því fram, að afsal eða
kvaðir á landi felist í Oslóarsamningn
um? Það mun enginn gera. Hvað þá
um landhelgi? Hvað er landhelgi okk-
ar? Hún er kannski allt að fjórum
mílum og hafa nokkrir samningar
farið fram um þær í Osló? Hvar í
stjórnarskránni er talað um fiskveiði-
lögsögu íslands og að Alþingi þurfi að
kalla saman, þegar hún er stækkuð
um þúsundir ferkílómetra? Hvergi!
Hitt er rétt, að það hefur þótt eðlilegt
að staðfesta slíka samninga fyrr og
síðar eftir að þeir hafa verið gerðir og
stundum hefur það verið gert, meðan
Alþingi hefur setið og voru þá sam-
þykktir fyrst í þinginu. Það er hörm-
ung að tala um stjórnarskrárbrot í
sambandi við Oslóarsamningana og
gildistöku þeirra og háðung, að laga-
prófessor skuli láta hafa slikt eftirsér í
sjónvarpi.
— En hvað segir þú um bókun sex
í samningunum við Efnahagsbanda-
lagið og gildistöku og gildistíma
hennar?
— Hún þýðir. að tollar stórlækka á
flestum fiskafurðum og kemur lækk
unin til framkvæmda strax, eins og
við frá upphafi hefðum notið þessara
fríðinda, en vegna ágreinings við
Breta nutum við þeirra ekki. Þetta er
mjög mikilvægt fyrir margs konar
atvinnurekstur í sambandi við fisk-
veiðar. Þessum fríðindum verður ekki
aftur hrundið nema með samhljóða
ályktun Efnahagsbandalagsrlkjanna,
samanber Rómar-samninginn, en þar
eigum við of marga vini til þess, að
hugsanlegt sé að við verðum nokkurn
tíma aftur sviptir þessum réttindum.
Með þv! er ekki sagt, að Bretar vildu
ekki ná slíku fram. En þeir segja
jafnvel sjálfir, að þótt þeir ætli að
biðja Efnahagsbandalagið að vinna
að því, þá geti þeir ekkert gert, nema
íslendingar sjálfir samþykki, varðandi
veiðar innan 200 mílna fiskveiðilög-
sögu okkar.
— Hver eru viðhorf þín til sam-
skipta okkar við Breta eftir þau átök,
sem orðið hafa milli þessara tveggja
þjóða undanfarna mánuði?
— Stjórnmálasamband við Breta
hefur aftur verið tekið upp, sagði
Jóhann Hafstein, og það er min skoð-
un að okkur Íslendingum ríði á mjög
miklu að hafa ætið vinsamlega sam-
búð við önnur vestræn riki. Á þessu
varð misbrestur en nú hygg ég, að
ótvírætt sé, að meirihluti þjóðarinnar
fagni innilega þvi, að lokasigur okkar
hefur náðst. Þetta ber m.a. að þakka
djarfhug og hreysti hjá áhöfnum
varðskipanna og þeim, sem falið var
að gæta hagsmuna okkar á sjónum.
Nú þarf enginn að vakna með kvíða
fyrir þvi, að einhver stórslys hafi
orðið, jafnvel mannslát. Ég árna sjó-
mönnum og fjölskyldum þeirra allra
heilla í þessu sambandi.
— Hv-að viltu segja um framtíðina í
fiskveiðilögsögumálum okkar?
— í raun og veru get ég ekki
frekar en aðrir séð framtiðina í ein-
stökum atriðum. Augljóst er, að það
kynni að verða hagsmunamál íslend-
inga að gera einhverja gagnkvæma
samninga um veiðar i íslenzkri fisk-
veiðilögsögu, gegn veiðiréttindum í
fiskveiðilögsögu annarra ríkja. En úr
þessu sker framtíðin. En hitt er bjarg-
fast, að ínnan 200 mílna veiða engir
nema með samþykki okkar íslend-
inga.
Stundum halda menn að ekkert
hafi verið að gerast í landhelgismál-
inu, en ráðherrar og aðrir forystu-
menn hafa svo sannarlega ekki legið
á liði sinu. Geir Hallgrímsson forsæt-
isráðherra hefur með sæmd stýrt
þessu máli ásamt með ágætum sam-
starfsmönnum sínum. en þar er helzt
að nefna Matthias Bjarnason sjávar-
útvegsráðherra og Einar Ágústsson
utanrikisáðherra. Þeim ber þakkir og
heiður.
Nytjalist í Norræna húsinu:
Þekktir finnskir hönnuðir sýna
verk sín ásamt ísl. hönnuðum
Sérkenni þess fatnaðar, sem Vuokko hefur hannað, eru sérstætt
litaval og mynstursform. Hér sjáum við sýnishorn af verkum
hennar, en á meðan sýningin stendur yfir í Norræna húsinu verða
þar tfzkusýningar.
ÍSLENZK NYTJALIST nefnist
sýning, sem opnuð verður í
sýningarsal Norræna hússins á
morgun. laugardag. A sýningu
þessari, sem er umfangsmesta
sýning á íslenzkum iistiðnaði
er haldin hefur verið hér á
landi, verða sýndir yfir 200 list-
iðnaðarmunir eftir um 50
hönnuði og framieiðendur.
Auk ísienzku þátttakendanna
hefur tveimur þekktum list-
hönnuðum frá Finnlandi,
hjónunum Vuokko og Antti
Nurmesniemi, verið boðið að
taka þátt í sýningunni og sýna
þau hér húsgögn, textil, fatnað
o.fl. Sýningin verður eins og
fyrr sagði opnuð á morgun og
kl. 17.30 fvrir boðsgesti en kl.
19.00 fvrir almenning.
Þeir aðilar, sem standa að
þessari sýningu eru félagið
Listiðn, með stuðningi Félags
Finnsku hjónin Vuokko og
Antti Nurmesniemi kynna hér
verk sín á sýningunni tslensk
nytjalist.
ísl. iðnrekenda, Útflutnings-
miðstöðvar iðnaðarins,
Listahátiðar 1976 og Norræna
húsins. Meðal þeirra atriða,
sem sýnd eru á sýningunni, má
nefna húsgögn, vefnað, kera-
mik, auglýsingateiknun, fatnað,
ljósmyndir, lampa, silfur og
textil. Þá verður á sýningunni
sýnt líkan af nýju Borgarleik-
húsi og gerð verður grein fyrir
skipulagi nýja miðbæjarins í
Reykjavík.
Finnsku hjónin Vuokko og
Antti Nurmesniemi eru kunnir
hönnuðir bæði í sínu heima-
landi og utan þess. Þau hafa
bæði tekið þátt í alþjóða-
sýningum og eiga muni á list-
iðnaðarsöfnum í London, New
York, Amsterdam, Gautaborg
og Kaupmannahöfn. Vuokko
Eskolin-Nurmesniemi er eink-
um kunn fyrir hönnun efna og
fatnaðar og kemur þar bæði til
sérstætt litaval og m.vnstur-
form. Kunnust er hún fyrir
Vuokko kjóla en hún hefur
jafnan jöfnum höndum hannað
leir og gler og veggfóðurteppi.
Antti Nurmesniemi hefur
verið stefnumótandi i finnskri
húsgagnalist og unnið að til-
raunastörfum á sviði lýsingar-
tækni og húsgagnagerðar.
Hann hefur einnig fengizt við
að hanna járnbrautavagna, eld-
hústæki og tekið þátt í hönnun
margra sýninga um allan heim.
Á meðan sýningin stendur
yfir verður fatnaður sýndur á
sérstökum tizkusýningum i
sýningarsal undir stjórn
Vuokko og veróa tvær fyrstu
sýningarnar við opnunina og kl.
16 á sunnudag, 6. júní. Antti
Nurmesniemi flytur á þriðju-
dag, 8. júní, kl. 17 fyrirlestur
með skuggamyndum i Norræna
húsinu og fjallar hann þar um
vöru- og umhverfishönnun í
Finnlandi. Sýningin Íí'enzk
nytjalist verður opin fram til
20. júní kl. 14 til 22 daglega.
Tjarnarbotninn
tefur framkvæmd
við gosbrunninn
ÓFYRIRSJÁANLEGIR erfiðleik-
ar valda þvf að dráttur verður á
að unnt verði að gangsetja gos-
brunn, sem verið er að setja niður
f syðri Tjörnina í Reykjavfk. Gos-
brunnur þessi er gjöf frá fyrrum
sendiherra Bandaríkjanna á
Islandi, Luther I. Replogle. Botn
Tjarnarinnar hefur reynzt
erfiðari, en búizt hafði verið við
og þurrkvf, sem verið var að setja
niður umhverfis gosbrunninn
sjálfan hefur beyglazt og verður
að taka hana upp á ný.
Gísli Kristjánsson hjá Vélamið
stöð Reykjavíkurborgar, sem sér
um þetta verk, kvað að öllum
líkindum ekki unnt að gangsetja
gosbrunninn fyrir mánaðamót, en
upphaflega var stefnt að þvi að
hann kæmist i gagnið fyrir 17.
júní. Rekinn er niður stálhólkur
sem er 3 metrar í þvermál, og 3.60
metrar á hæð og síðan er botn-
leðjunni dælt upp úr honum. I
þennan hólk verða siðan settir 9
stútar, rafmótor, 70 hestöfl, dæla
og ljósaútbúnaður til þess að lýsa
upp vatnssúlurnar niu, sem geta
orðið 15 til 20 metra háar. Getur
gosbrunnurinn spýtt upp í loftið,
þegar hann kemst í gagnið, 6
tonnum af vatni á hverri minútu.
Stálhólkurinn hefur þegar
verið settur niður en vegna þess
að botninn er seigfljótandi og
skríður hefur stálið bognað i
hólkinum. Verður að ná honum
upp aftur til þess að unnt sé að
rétta hann og styrkja. Þess má
geta að við gosbrunninn er sér-
stakur sjálfvirkur útbúnaður sem
stöðvar gosbrunninn, ef of hvasst
verður og setur hann sjálfkrafa í
gang á ný, ef lygnir.
Bókauppboð á morgun
A LAUGARDAGINN veróur
haldið bókauppboð á vegum List-
munauppboðs Sigurðar Bene-
diktssonar hf. f ráðstefnusal
Hótel Loftleiða. Hefst uppboðið
kl. 2.30 e.h. Bækurnar verða til
sýnis f Hótel Vfk f dag, föstudag,
frá kl. 14—16.
Uppboð þetta er annað í röðinni
á bókum úr safni Bjarna
Guðmundssonar blaðafulltrúa. Á
þessu uppboði er margt merkra
bóka. Má þar m.a. nefna fyrstu
útgáfu af fyrstu bók Steins
Steinarrs, og er bókin árituð Ás-
mundi skáldi frá Skúfsstöðum. Þá
er einnig að nefna Þjóðsagnasafn
Sigfúsar Sigfússonar, og þykir
rétt að fram komi, að báðir leið-
réttingarmiðarnir sem fylgdu
lausir safninu eru með þessu ein-
taki. Af öðrum bókum má nefna
Morðbréfabækling Guðbrands
Þorlákssonar, Messiasarkviða
Kloppstokks I þýðingu Jóns Þor-
lákssonar frá Bægisá, Sturlunga-
sögu útg. í Kbh. 1817 og raunar
fjölda annarra merkilegra forn-
ritaútgáfa, m.a. útgáfa Árna
Magnússonar stofnunarinnar á
Egilssögu, Laxdælu og Gunnlaugs
sögu ormstungu, en þar er textinn
á íslenzku dönsku og latinu. Þá er
einnig þýska útgáfan af ferðabók
Eggerts og Bjarna, en hún kom út
1774 til 1775.
Síðast en ekki sist er að nefna
ljósprentunina af handriti
Morkinskinnu, sem Jón Helgason
gaf út 1934. Er þetta mjög gott
eintak.
Á uppboðinu eru boðnar upp
108 bækur i þrettán flokkum.
ÍSLENZKIR popptónlistar-
menn verða ekki með öllu
afskiptir á Listahátíðinni að
þessu sinni. Þriðjudaginn
8. júní n.k. verða haldnir
popptónleikar ( Háskólabíói
þar sem Spilverk Þjóðanna
og hljómsveitin Paradis
munu flytja frumsamda
tónlist. Báðar þessar hljóm-
sveitir skipa öruggan sess
meðal fremstu popptónlist-
armanna hérlendis og þvi
viðbúið að framlag þeirra
veki áhuga poppunnenda
Er Mbl. reyndi að afla sér
nánari upplýsinga um fyrir-
hugaðan tónlistarflutning
hljómsveitanna á hátíðinni
voru æfingar í fullum gangi
en talsmenn beggja voru
tregir til að láta nokkuð uppi
um áform sín á sviðinu í
Háskólabíói. Bendir það til að
eitthvað forvitnilegt sé í und-
irbúningi. Reyndar gerðu
þeir Spilverksmenn þvi
skóna, að ýmislegt áhuga-
vert væri í bígerð og Pétur
Kristjánsson, söngvari Para-
dísar, tók í sama streng og
bætti því við að flutningur
Paradisar mundi að nokkru
byggjast á efni af væntan-
legri breiðskífu þeirra félaga,
en þeir eru nú nýkomnir
heim úr upptökusölunum í
London þar sem hljóðritun
plötunnai fórfram.
Paradís á æfingu fyrir Listahátíð.
Spilverkið og
Paradís á
Listahátíð
Spilverkið á hljómleikum í Háskólabíói sl. vetur