Morgunblaðið - 14.08.1976, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDA^UR 14. AG.UST 1976
15
Grafík að
Kjarvalsstöðum
FÉLAGIÐ MYNDKINNN-
ING, sem mun vera tiltölulega
nýtt af nálinni og hefur það að
meginverkefni að kynna ís-
lendingum erlenda grafík á
heimsmælikvarða, hefur nú rið-
ið á vaðið með sína fyrstu sýn-
ingu.
Er hér um að ræða 57 myndir
nafnkunnra myndlistarmanna,
sem allar eru unnar á verkstæð-
um af hinum færustu fagmönn-
um.
Óhætt mun að telja að
nútímagrafík skiptist í þrjá
flokka: í fyrsta lagi grafík, sem
unnin er af listamanninum
sjálfum frá upphafi til loka og
styðst einungis við áunna tækni
hans og grafískt listviðhorf.
Slíkir listamenn fórna sér iðu-
lega algjörlega fyrir þessa einu
listgréin og þá oft á þröngu
sviði. I öðru lagi verk þeirra er
vinna hugmyndir sínar á blað,
t.d. málarar og myndhöggvarar,
og láta fagmenn útfæra þær i
flat-, djúp- eða háþrykk og
fylgjast að hluta með fram-
vindu vinnu þeirra. Og loks eru
það verk þeirra listamanna er
leggja megináherzlu á að marg-
falda einstaka myndir sínar og
láta fagmenn um alla vinnuna.
Þeir hafa iðulega enga þekk-
ingu á eðli grafískra vinnu7
bragða. Þetta eru hinar þrjáí-
aðferðir, en ein mjög áberandi
er hér þó ónefnd og til hennar
teljast hin svonefndu ræningja-
þrykk, en svo heita þær myndir
sem með hinni miklu nútíma-
tækni eru ljósmyndaðar á off-
setfilmur og þrykktar án vit-
undar viðkomandi listamanna
og þá að sjálfsögðu áritaðar Iíka
og er markaðurinn yfirfuilur af
slíkum og ákaflega erfitt fyrir
almenning og jafnvel fagmenn
að varast þær.
Á það skal og bent að hin
grafíska tækni er svo krefjandi,
að til þess að ná á henni full-
komnu valdi sem iðn krefst það
margra ára þrotlausa þjálfun,
og á það einkum við um málm-
þrykk og litógrafíu. Til eru t.d.
ótal afbrigði af málm- og stein-
þrykki og veit ég engan hér-
lendan hafa fullnumað sig' I
þeim öllum, en nokkrir hafa
náð ágætum árangri I stein-
þrykki, agvatintu og ætitækni.
eftir Erróy Dali, Vasarelu,
Yvaral, Calder og fleiri
öll er þessi upptalning nauð-
synleg til glöggvunar þvi að í
ljós kemur, að engin myndanna
á sýningu Myndkynningar er
merkt sem eigið þrykk, en mjög
samvizkulega tölusett frá verk-
stæðanna hálfu og svo árituð af
listamönnunum, og teljast þvf
listamennirnir til tveggja síðari
skilgreininga á flokkun lista-
manna án þess að hér komi
gæðamat nærri flokkun þeirra.
Sannleikurinn er nefnilega
sá, að ekki er tekið tillit til
þessarar skilgreiningar á mis-
mun tilurðar grafík- listaverka
á hinum stóru alþjóðlegu sýn-
ingum, og fá þeir iðulega fyrstu
verðlaun er hvergi hafa komið
nálægt handverkinu sjálfir, og
gefur það auga leið hve mikil-
væg fullkomin verkstæðisvinna
er. Islendingar hafa aldrei átt
kost á þvl I sinu heimalandi að
vinna með hópi þrautþjálfaðra
tæknimanna sér til aðstoðar, og
mun Erró hinn fyrsti íslending-
ur er slfka tækni tekur i þjón-
ustu sina.
Nú er Guðmundur Erró ein-
mitt sá maður er á flest verk á
þessari sýningu (23) og byggj-
ast flest þeirra á endurtekn-
ingu og samruna hugmynda, er
hann hefur unnið úr i olíu og
annarri hliðstæðri tækni. Virð-
ist hann hafa þann hátt á, að
klippa niður myndir af verkum
sinum og annarra, raða þeim
saman eftir því sem hugmynda-
flugið býður honum hverju
sinni, og senda svo myndverkið
Georges Rohner. — Mynd nr. 9.
Claude Sauzet. — Mynd nr. 3.
Erró. — Mynd nr. 32.
beint á verkstæði til tæknilegr-
ar útfærslu. Við þrykkingu fá
þessar myndir grafiska áferð
sem einatt er mjög skemmtileg
og mikill búhnykkur að fyrir
heildaryfirbragð myndanna,
tengir þær saman fyrir augað
svo að sem ein heild sé. Hér er
tæknin viðbót, en sem lista-
manninum er fullljóst fyrir-
fram og hann hagnýtir sér út í
æsar. Erró hefur sem sagt áður
unnið i grafiskri tækni og veit
að hverju hann gengur. Svo
sem list hans er háttað getur
þessi aðferð örvað til nýrra
hugmynda og átaka fyrir þenn-
an listamann okkar. Ég vil
leggja áherzlu á orðið okkar,
því að fjarri er að ég sé sam-
mála því að hann sé glataður
íslenzkri list svo sem þó er vikið
að i sýningarskrá.
Við höfum litið margt þess-
ara mynda á sýningu, er Pop-
list nefndist, á Listasafni Is-
lands fyrir skömmu þótt annað
heiti hefði verið réttara, og
vekja þær þvi ekki mesta
athygli okkar heldur myndaröð
á endavegg þar sem hann
blandar saman vígvélatækni
nútimans, eldflaugum,
bryndrekum, þyrlum og loft-
skeytum, þ.e.a.s. vélknúnum
krafttáknum blandað hinum
listavelgerðu erótisku myndum
japanskra stórmeistara í mynd-
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
list fyrri alda. Máski vill Erró
með þessu vísa til minnkandi
getu og úrkynjunar nútima-
manneskjunnar ásamt hvers
konar óeðli og ofbeldi með því
að setja hana við hlið þessarar
austurlenzku guðsdýrkunar
kynlífsins. Tryllitækið og
skellinaðran eru kyntákn nú-
tímamannsins samkvæmt sál-
fræðinni. — I augum Japana
var kyntáknið (fallosinn) út-
fært til vegsömunar skapand-
anum og grómögnunum og þeir
reistu þvi gjarnan hof úr eðal-
málmi í yfirnáttúrulegri stærð,
— þar var það dýrkað og borið
um götur i virðulegum skrúð-
göngum með tilheyrandi. helgi-
siðum.
I heimahúsum voru til smá
altöru, sem geymdu eftirmynd
hins mikla guðs sköpunarinnar.
Menn athugi að þetta var á
þeim tímum er mikil kyngleði
leiddi sjálfkrafa til aukinnar
frjósemi og slikt skapaði fleiri
afkomendur, og fleiri hendur
þýddu aukna hagsæld. Hér er
því um gildan tilgang að ræða
til örvunar kyngleðinni og því
náttúrulegur hlutur, en ekkert
er tengist óeðli né ljótleika og
getur því ekki skilgreinzt sem
klám nema i augum hins fá-
fróða. Allar mannlegar athafn-
ir, hverju nafni sem þær nefn-
ast, verða þvi aðeins klám að
þær mengast vanþekkingu og
óeðli. Hvort er meira virði tákn
lífsins eða tákn dauða og tor-
timingar og hvort er meira
klámhögg? Miklir listamenn
likt og Utamaro, Hokusai og m.
fl. gerðu furðuleg listaverk með
slikum myndum, sem sagan
mun geyma og sem síðar áttu
eftir að hafa áhrif á alla hina
vestrænu myndlist, vel að
merkja i listrænni útfærslu en
ekki táknrænu innihaldi, enda
lagðist þessi list Japana niður
eftir að vestræn menning hélt
sína innreið með nýja siði og
lífshætti. Allt frá tíundu öld
var þessi helgisiður svo rikur i
eðli Japana, að þegar hinn
margra metra hái guð musteris-
„Migo-jin“ (Shinto fallos) átti
að flytjast til Evrópu fyrir
nokkrum árum i sambandi við
erótíska sýningu, þá fékkst eng-
inn verkamaður til að hjálpa til
við flutning styttunnar af ótta
við óheppilegar afleiðingar
þess á getu þeirra'....
Galerie de France mun í til-
efni grafiksýningar hafa hafn-
að þessum myndum Erró fyrir
um þrem árum, og er það
merkileg staðreynd þar sem
það voru einmitt Parisarlista-
menn er uppgötvuðu listrænt
gildi þessara japönsku mynda á
nitjándu öld.
Ég hef hér aðallega minnzt á
myndir Erfts, enda eru þær
flestar að tölu og veigur sýning-
arinnar, — aðrir eiga örfáar
myndir og margir einungis
eina. Ég læt þær skýra sig sjálf-
ar, auk þess sem ágæta kynn-
ingu á listamönnunum er að
finna í sýningarskrá auk fróð-
legs formála þar.
Þakka ber framtak Mynd-
kynningar og vonandi verður
áframhald á því, og þá á sem
flestum sviðum grafik-lista.
Æskilegast væri að slík kynn-
ing færi fram í formi stöðugrar
sýningar í sérstöku húsnæði, og
mögulegt er i gegnum mynd-
skreyttar sýningarskrár frá
heimsþekktum fyrirtækjum að
panta sérstakar valdar myndir.
Að lokum vil ég benda á, að það
er ekki sjálft verð myndarinnar
er verulegu máli skiptir heldur
útgefinn eintakafjöldi, og að
sjálfsögðu gæði og frægð mynd-
listarmannsins. Þannig er eðli-
Framhald á bls. 21