Morgunblaðið - 23.01.1977, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR23. JANUAR 1977
31
Þorsteinn Sigurðsson og Haraldur Glslason kanna teikningar að nýjum
mannvirkjum.
Stefén Runótfsson.
Sigurður Einarsson.
Sigurður Þórðarson að færa konunni
morgunkaffið éður en hann fer l
vinnu.
Björn Guðmundsson.
synlegum framkvæmdum og athöfnum
til þess að koma rekstrinum á traustari
grundvöll hjá fyrirtækjunum, bæði
hvað snerti endurnýjun og uppbygg-
ingu véla og mannvirkja og bátaflot-
ans.
Þeir bentu á, að þeir, sem stjórna
rekstri hinna stóru atvinnufyrirtækja I
Eyjum, hefðu engan tíma til þess að
vera að hlaupa milli manna I Reykjavík,
þeir hefðu nóg að gera heima I Eyjum
við það að halda fyrirtækjunum gang-
andi
„Engar bætur til
uppbyggingar 14 húsa
upp á 1 5 þús. fm."
„Okkar mál standa einfaldlega þann-
ig,“ sagði Sigurður Einarsson forstjóri
Hraðfrystistöðvarinnar h.f. í Vest-
mannaeyjum, „að frystihús okkar, jafn-
stórt hinum frystihúsunum hér, fór
algjörlega I rúst og undir hraun ásamt
söltunar- og veiðarfærahúsum og
öðrum mannvirkjum, alls 14 hús. Eftir
Sundáhugi hefur stóreflzt með tilkomu nýju Sundhallarinnar og margt
efnilegt sundfólk hefur komið fram. Yfir 70 þús. gestir hafa komið í
sundhöllina síðan I sumar.
stöndum við slyppir og snauðir vegna
þessara húsa. þvl fáránlegar bætur
Viðlagasjóðs dugðu aðeins fyrir áhvíl-
andi skuldum í uppbyggingunni
stöndum við þvf þannig, að við verðum
að byrja algjörlega upp á nýtt án nokk-
urrar aðstoðar eða fyrirgreiðslu f sam-
bandi við tjónið af völdum eldgossins.
Fiskimjölsverksmiðjan stóð uppi eftir
eldgosið, en húsið hafði þó færzt til og
skekkzt á grunninum Alla mótora og
slfkt urðum við að flytja úr húsinu. en
eftir að það var sett upp aftur, hefur
það ekki borið sitt barr. Hraun fór í
stærstu þróna hjá okkur og yfir hluta af
nýbyggðu mjölgeymsluhúsi Þau hús
sem við misstum algjörlega voru að
flatarmáli um 1 5000 fermetrar og fyrir
þau fengum við 200 millj kr. alls f
bætur. fyrir hús. vélar og annað lausa-
fé. fáránlegt Að byggja nýtt frystihús
eitt sér af sömu stærðargráðu kostar f
dag á bilinu 1000— 1 500 millj kr. og
getur þá hver og einn séð hvað vantar f
dæmið Maður vill helzt ekki vera að
rifja þetta upp eins og afgreiðslan
hefur verið á þvf Hjá okkur unnu að
staðaldri 200—250 manns.
Á sjálfu gosárinu var þetta þannig að
við fórum aftur með vélarnar í Fiski-
mjölsverksmiðjuna seinni hluta ársins
og hófum vinnslu á vertíðinni '74. en
það gekk illa að láta vélarnar ganga
eðlilega eftir raskið. Við vorum með 3
nýja báta fyrir gos, tveir komu síðan í
gosinu, en 4 af þessum 5 bátum voru
gerðir út héðan 1 974 Sá fimmti kom í
spilið hér 1975.
Árið 1976 leigðum við húsnæði til
þess að hefja saltfiskvinnslu á ný f
marz og sfðan höfum við saltað það af
okkar bátum. sem hæft hefur verið I
salt.
Það má geta þess til að sýna fram á
hvernig allt er á einn veg l þessu
gosuppgjöri að við fengum 15 millj.
kr f tekjubætur fyrir Fiskimjölsverk-
smiðjuna. Eins og önnur fiskvinnslu-
Guðmundur Karlsson.
hús á landinu fengum við ákveðna
lánafyrirgreiðslu með þvl að lang-
skuldalánum var breytt í föst lán, en
beðið var með afgreiðslu á þessu máli
varðandi okkur þar til búið var að
reikna tekjubæturnar út og sú upphæð
var sfðan dregin frá lánsupphæðinni
Nú standa mál þannig hjá okkur að
við byrjuðum að byggja 2000 fermetra
saltfiskverkunarhús í haust og það tök-
um við í notkun nú í vetur. Það kostar
55 millj. kr án vélabúnaðar og er
byggt án nokkurrar fyrirgreiðslu vegna
„í stöðinni er hún stúlkan sú. . .“
eldgossins og þvf af algjörum van-
efnum Það háir okkur margt að vera
að vinna að uppbyggingu og vinnslu
hér f Eyjum, t.d varðandi byggðasjóð,
sem heldur að við séum alltaf að fá
eitthvað hjá Viðlagasjóði. Þannig er allt
neikvætt og við njótum ekki einu sinni
sannmælis á við önnur byggðarlög
Viðlagasjóður er notaður sem grýla á
atvinnufyrirtækin hér og almenningur
Ifður fyrir þaðeinnig
Við fengum á s.l ári úthlutað lóð við
Friðarhöfnina alls 1 2000 fermetra lóð
og þar höfum við byggt þetta 2000
fermetra saltfiskverkunarhús. Það er
hægt að byggja töluvert á svæðinu en
veltur algjörlega á þvf hvað mikið fjár-
magn fæst til slfkra hluta Bæturnar
fyrir frystihúsið dugðu aðeins fyrir
áhvílandi skuldum. eins og ég gat um
áðan og til þess að lagfæra nokkuð f
sambandi við viðgerð á Fiskimjölsverk-
smiðjunni Engar bætur fást til að
byggja upp frystihúsið og önnur mann-
virki aftur. 1 3 hús. stór og smá. og því
sér maður nýtt frystihús aðeins f hill-
ingum Næsta stórátak hjá okkur
verður hins vegar væntanlega að gera
Fiskimjölsverksmiðjuna nýtfzkulegri
Það má Ifka geta þess í þessu sam-
bandi. að Norðfirðingar fengu ýmsa
kosti í sambandi við sitt tjón Við hér f
Eyjum höfum enga slíka kosti fengið
Varðandi okkur hefur það venð stefna
yfirvalda að hafa bæturnar sem allra
minnstar Það er óhagganleg og hrika-
leg staðreynd að þeir sem töpuðu
eignum sínum hér standa f flestum
tilvikum algjörlega slyppir og snauðir
frammi fyrir því að verða að byrja
algjörlega upp á nýtt á eigin spýtur
r, Duttum út
úr spilinu".
„Það er ákaflega erfitt að segja ná-
kvæmlega til um tjónið sem ísfélagið
varð fyrir vegna eldgossins. en það er
mikið/ sagði Björn Guðmundsson
stjórnarformaður ísfélags Vestmanna-
eyja f samtali um stöðu ísfélagsins eftir
gos „Öll uppbygging fór langt fram
yfir áætlaðan kostnað. vaxtakostnaður
jókst stórlega og tekjutapið er einnig
mikið
„Það var allt klárt fyrir vinnslu hjá
okkur í fullkomnasta vinnusal frysti-
húsa landsins. þegar gosið skall yfir
Mikið fjármagn hafði farið í-þá fram-
kvæmd Árið 1973 var einnig eitt
hagstæðasta ár sem verið hefur um
langt árabil hjá frystnðnaðmum Það
liggur þvi fyrir miðað við eðlileg afköst
að við höfum tapað verulega miklu fé
Hins vegar getum við ekki gengið fram
hjá þvl að vegna þess að við keyptum
Kirkjusand og hófum rekstur þar 1
apríl 1 973. varð það þess valdandi að
við komumst hjá tapi í þeim skilningi
að margt fólk sem við bæði urðum og
vildum hafa í vinnu, gátum við haft við
arðbær framleiðslustörf Sú starfsemi
skilaði þó langt frá því þeim arði sem
við hefðum haft á heimaslóðum. bæði
fyrirtækið og starfsfólk okkar En
ávinningur var það samt í hinu stór-
kostlega tjóni
Hraunið rann mn í okkar aðalverk-
smiðjuhús og viðgerð á þvl kostaði
óskaplegt fé þar sem bætur voru ekki
greiddar I neinu hlutfalli við uppbygg-
ingarkostnað Við urðum þvi að setja
okkur í miklar skuldir bæði vegna hrað-
uppbyggingar og óraunverulegra bóta
Hitt er þó rétt að taka fram að þær
endurbætur sem við gerðum voru f
sumum tilvikum til meiri hagsbóta fyrir
framtlðina Þó vorum við t d með nýtt
salthús sem stóð samkvæmt bruna-
bótamati f 13 millj. kr Húsið gjöreyði-
lagðist af völdum hrauns. en það kost-
aði 20 millj kr að endurbyggja það
Það mætti einnig tína svo margt til,
t d að matstofa ísfélagsins var notuð
mánuðum saman fyrir alla sem voru í
Eyjum og þótti það sjálfsagt. en engin
leiga var tekin fyrir afnotin
Tjónið í heild er ómetanlegt, bæði
hvað snertir fjármagn og mannahald
Allt mannahald raskaðist. fólk var rifið
upp með rótum og margir vita eigm-
lega ekki hvað þeir eiga að gera En
þrátt fyrir gffurlegt tekjutap og tjón
höldum við áfram að byggja upp og
húsin eru komin í sama horf og fyrir
gos Það liggur emnig Ijóst fyrir að
ísfélagið er það frystihús í Eyjum sem
bezt fór út úr fjárhagslegu tjóni vegna
eldgossins Ástæðuna hef ég nefnt
Við framleiðum nú úr sama hráefnis-
magni og fyrir gos og stefnum að því
að auka okkar framleiðslu, uppbygg-
ingu og vinnslugetu sem mest Við
eigum hlutdeild í nýjum skuttogara
sem er að koma til landsins. Klakk, en
það liggur hins vegar Ijóst fyrir að
skaðinn og rótið f gosinu settu okkur út
úr spilinu v.ð að afla okkur þeirra báta
og togara sem nauðsynlegt er Nú er
það okkar aðlhöfuðverkur að fá nóg
hráefni og á þeim vettvangi ætti því
eðlileg afgreiðsla stjórnvalda að geta
komið fram. í það minnsta '
„Þá sá maður að
Eyjunum var borgið".
Eldsnemma dags sóttum við Sigurð
Þórðarson útvegsbónda og forstjóra
heim. en hann rekur fiskvinnslustöðina
Eyjaberg h.f. og gerir út jafnframt
Siggi Þórðar var nýkominn á fætur
þegar okkur bar að garði og hann var
svo skrambi heimilislegur að vera að
hella upp á könnuna og gera kláran
morgunmat fyrir konu sfna og það var
ekkert verið að drolla við hálfklárað
verk, hann ætlaði að færa henni í
rumið
„Æ, yfirleitt lendir þetta nú á henni,
blessaðri, en ég tek mig stundum til
Jæja, ætlið þið að tala um gosið og
Eyjabergið. strákar minir. það er nú
ekki til að tala um f öllu dæminu hér
enda er maður lítill við hliðma á þess-
um gömlu. stóru fytir sunnan. þegar
þeir renna augunum
Sigurður byggði stöðina
tók til starfa í henm 1 97 7 i jaWHpfi^:
auðvitað hefur gengið á ýmsu eiris og
verða vill í öllu er lýtur að sjávarútvegi.
en það sem ávallt hefur emkennt Sig-
urð er bjartsým og áræði „Bjartsýnn.
jú. svartsýnin hjálpar engum, en það
getur bjartsýnin gert
En svo v.ð víkjum að þróuninni eftir
gos. þá Ift ég svo á að það hefðu
afskaplega fá pláss þolað slíkt áfall sem
eldgosið var. Fólk hér var vel stöndugt
gagnvart eðlilegum Iffsmáta hér fyrir
gos. en margt raskaðist En svo sá
maður undir goslokin að það myndi
rofa til Unga fólkið sagði Nú förum
við heim Og þá sá maður að Eyjunum
var borgið Þetta var annars undarleg-
ur tími. en eftirminnilegast frá öllum
gostfmanum er það fyrir mig. er
gúanóreykurinn byrjaði aftur að liðast
upp í himinhvolfin i kapp við það sem
yfir dundi Þegar menn hófu hér fram-
leiðslustarf aftur og það á sama tíma
og gosið var f fullum gangi er mér
eftirminnilegast. enda var ofboðslega
duglegt ög samtaka fólk hér á gostím-
anum
Nú hef ég áhyggjur af ástandinu
Framhald á bls. 34
Nokkrir lúðrasveitarmenn á æfingu í sfðustu viku.
kr. tjón eítir eldpið, og enga sérstaka fyrirgreiðsln