Alþýðublaðið - 29.10.1958, Blaðsíða 3

i Miðvikudagur 29. október 1958
Alþýðublaðið
3
—%
Alþýöublaöiö
Útgefandi: Ritstjóri: Fréttastjóri: Auglýsingastjóri: Ritstjórnarsímar: Auglýsingasími: Afgreiðslusími: Aðsetur: Alþyðuflokkurlnn. Helgi Sæmundsson. Sigvaldi Hjálmarsson Emilia Samúelsdóttir 14901 og 14902. 1 4 9 0 6 1 4 9 0 0 Alþýðubúsið
Prentsmiðja Alþýðublaðsins Hverfisgötu 8—10.
i- é
Kjördœmamálið
RÉTTLÁT kjördxmaskipun hefur frá öndverðu veri'ð
eitt af mestu baráttumá’um Alþýðuflokksins, og héfur
flokkurinn gegnt forustuhlutverki við flestar þær breyting-
ar á þeirri skipan, sem gerðar hafa ver. ð á síðustu árum.
Vill flokkurinn enn leggja hina mestu áherzlu á þetta mál,
þar sem- ríkjandi kiördæmaskipun færist með hverju ári
iengra frá tiigangi sínum. Kiarn, lýðræðisins er jafnrétti
borgaranna til áhrifa á stjórn landsins. Kosningar eru leið-
m til að þjóna því n:\arkmiði, og mega menn því ekki gera
ríkjand. kerfi að herra sínum,, er það á að vera þjónn.
Sextán ár eru liðin síðan kiördæmaskipun var síðast
breytt hér á landi. Þetta er að vísu^ekki langt árabil, en
hefur verið tími mikilla breytinga á mánnfjölda og byggð
í landinu. Kjósendum hefur fjölgað um rúmlega 20 000 síð-
an 1942, og þessi fjölgun hefur nálega öll orðið á suðvestur.
horni landsins. Hlutur íbúa í þessum landshluta í vali þing-
manna er því minni en nokkru sinni og fer stöðugt miinnk-
and . Jafnfrarr,t hefur fækkað í allmörgum kjördæmum,
víða hvað snertir sjálfa íbúatöluna, víðast hvar hlutfalls-
iega. Þióð, sem telur sig eina elztu lýðræðisbjóð heim.s, getur
ekki látið við svo búið standa. Erlendis er það í mörgum
löndum talið sjáifsagt að gera tíðar breyt.ngar á skipan kjör.
dæma til samræmi.s við breytta byggð og mundi þykja undr-
um sæta, ef slíkt væri ekki gert í hálfan annan áratug. Þar
er slíkt misræmi milli kjördæma, sem hér tíðkast, talið
heyra til löngu liðinni tíð.
Auk hins almenna réttlætis í skiptingu áhrifa á skip-
an alþingis milli landsmanna eru á þessu máli margar
híiðar, Eina þeirra hlýtur Alþýðuflokkurinn að gera sér
staklega að umtalsefni. Hún er sú staðreynd, að sam-
kvæmt gildandi kerfi g'etur það vel komið fyrir, að flokk
ur með 15% kjósenda að baki sér komi ekki manni á
þing. í kosningunum 1953 hafði Alþýðuflokkurinn yfir
12.000 atkvæði eða 15,6% allra greiddra atkvæða, en
flaut inn á þing á einum kjörnúm bingmanni. Annar flokk
ur hafði innan við 5.000 atkvæði, og fékk kiörna þing-
menn. Ekki þurfti ýkja mikið að breyta.-t til þcss, að
floltkur m ð yfir 10.000 atkvæði fengi engan þingmann,
en annar flokk.ur með innan við 5.000 fengi tvo. Er nokk-
uð vit í slíkri skinai? Getur nokkur maður irj'elt slíku
skipulagi ,bót í lýðræðislandi á m.iðri tuttugustu Öjtjd?
Nokkrar umræður hafa verið um mál þetta, en þó minn'.
en efni standa til. liai'a til d'æmis urý:r Alþýðuflokksmenn
bent á leiðir til breytinga í greinum,.sem A’þýðublað ð hef-
ur birt. Var þar bent á hugsanlegar gerbreytingar á kjör-
dæmaskipunir.ni, en aSrir hallast að þs rri veniu, sem þeg-
ar hefur skapazf með nokkrum síðustu brsytingum, er gerð.
ar voru, að halda í megin dráttum hinu blandaða kerfi ein-
menningskjördæma og hlutfallskosn nga í stærri kjördæm.
um. Alþýðublaðið fer á þessu stigi málsins ekki nánar út
í þær.hliðar, en vill benda á nokkur höfuðatriði, sem næsta
breyt ng kjördæmaskipunar verður að tryggja, hvaða heild-
arkerfi, sem valið verður.
Þessi höfuðatriði eru réttlætiskrafa hinna stærstu
byggða um fleiri alþiug smenn. Höfuðstaðurinn Eetur ekki
m;eð nokkru móti sætt sig við annað en að fá fleiri þing-
menn og hraðvaxandi kaupstaðir eins og Akranes og Kefla-
vík hljóta að verða siálfstæð kiördæmi við næstu breyt-
ingu. Þá kemur og mjög til álita fjölgun þingmanna fyrir
kjördæmi eins og Akureyri, Hafnarfjörð og Gullbringu-
og Kjósarsýslu, sem hafa 6400 til 8300 íbúa, meðan til eru
Ivímenningskjördæmi með 2500—3000 íbúa.
Þetta eru aðeins nokkur augljósustu atriðin, sem kalla
á leiðréttmgu, og sú leiðrétting má nú ekki dragast lengi.
Núverandi ríkisstjórn viðurkenndi þetta mikla vandamál
með því að setia leiðréttingu þess á stefnuskrá sína.
Eðlilegast væri að freista þess að finna einhveria skipun
kjördæmamálsins, sem tryggði af siálfu sér leiðréttingar
ti^ samræmis vlð byggð landsins, án þess að til þess þurfi
að riúfa að mestu levti annað starf í landsmálum og efna
til tvennra kosninga. Fyrirmynda um. slíkt má leita til
margra landa. Þarf að íhuga þessa hlið málanna rækilega
um le ð og næsta breyting verður gerð, því hún getur ekki
orðið nema í tvennum kosningumi .
— í MOSKVU, sagði Past-
ernak, segja þeir, að ég sé
veikur, að ég sé upptekinn,
að ég taki ekki á móti gest-
um. Það er ekki satt. Og hann
opnaði dyrnar og bauð mér
inn.
Pasternak býr í Peredel-
kino, smáþorpi í útjaðri
Moskvu. í birkiskógi standa
nokkur timburhús, sem eru
eign Rithöfundasambands
Sovétríkjanna. Á skilti utan
við þorpið stendur skrifað:
Heimili skapandi listamanna.
Hér hafa rússneskir rithöf-
Þungir draumar
P A S T I
leynt skoðunum mínum.
Hann tók sig á. — Fyrirgefið,
þér eruð máski kommúnisti?
Við ræddumst við í litlu
herbergi, sem fátt var í hús-
gagna utan gríðarstórt píanó.
Á veggjum voru teikningar
og skissur eftir föður hans,
sem varð frægur fyrir mynd-
skreytingar sínar á sögum
Tolstoys. Þar var einnig sjón-
varpstæki.
-- Ég lifi á þýðingum mín-
um. Hingað til hafa þýðing-
ar verið injög vel borgaðar,
en það er að breytast. En ég
hefi nóg fyrir mig að leggja.
: R N A K
kæri mig ekki um að verða
þræll nafns míns.
Látinn í friði
Bókin, eins og hún nú ligg-
ur fyrir, er ekki nema um
fjórði partur af því, sem hún
var í upphaflegri mynd sinni.
Hann hóf að rita hana stuttu
eftir síðari heimsstyrjöldina
en hún lá í salti á Zhadanov-
tímanum.
Brot úr þessu verki bárust
til kunningja hans. Hjá rit-
höfundi, sem handtekinn var,
fundust brot úr handritinu,
Fyrir Pasternak var styrj-
öldin frelsun, lausn undan ill
um draumum, raunveruleiki.
Hann var í loftvarnasveitum
og gaf nú í fyrsta sinn um
árabil út lítið Ijóðakver. Hann
.tók þátt í félagsstarfsemi rit-
höfunda. Hann vænti hins
bezta að stríðj loknu.
— Stríð, sagði hann, — er
ekki skák, það endar ekki
með sigri hvíts eða svarts.
Árangur þess er annar. Svo
miklar fórnir geta ekki leitt
til einskis.
— Ég held að eftir stríðið
hafi Rússar þjappazt saman.
Eitthvað nýtt hefur komið
fram, ný lífsskoðun, nýtt mat
á gildi mannsins.
Er hann ennþá bjartsýnn,
þótt honum sé meinað að
gefa út bók sína? — Já, ein-
angráðar aðgerðir hins opin-
Framliald á 8. síða.
Eftir dr. Nils Ake Nilsson
undar næði til þess að íhuga
sósíalrealismann. Hér býr
Pasternak.
Pasternak er grannur og
kraftalegur. Hann er hvítur
fyrir hærum en samt er örð-
ugt að gera sér grein fyrir að
hann sé kominn fast að sjö-
tugu. Það er mikil mýkt í
hreyfingum hans en í augun-
um er óhamin orka, allur er
maðurinn hlaðinn fjöri.
Á hverjum sunnudegi er
opið hús hjá Pasternak. Vin-
ir og ókunnugir koma frá
Moskvu og í seinni tíð hafa
margir útlending'ar heimsótt
hann. Hann skrifast á við
fjölda manns í Vestur-Evr-
ópu. Flest bréfin komast til
skila, segir hann.
Skortir ekkert
„SKORTIR EKKERT.“
Ég sat hjá honum í margar
klukkustundir og hann talaði
stanzlaust. Þetta var ekkert
blaðaviðtal í venjulegum
skilningi, allar spurningar
voru óþarfar.
Um stöðu Sóvéthöfunda
sagði hann: Ég hefi aldrei
Um þessar mundir sýnir
Moskvuleikhúsið Maríu Stú-
art eftir Schiller í þýðingu
Pasternaks.
Sívagó læknir — af hverju
skrifaði hann þá bók?--Allt
hans líf og þróun Rússlands
nútímans liggur þar að baki.
Þessi saga er honum stöðugt
umhugsunarefni. Hann telur
hana vera fullkomnun rit-
verka sinna og lífs. Hann
spurði um álit mitt á Doktor
Sívagó, en leyfði mér ekki að
svara. — Þér hafið lesið ljóð
mín og þess vegna hafið þér
kannski orðið fyrir vonbrigð-
um með bókina. Sumir starfs-
bræður mínir urðu fyrir von-
brigðum af þeim sökum.
— Af opinberri hálfu er
því borið við, að ekki sé hægt
að gefa út bók mína, þar eð
útgáfa hennar mundi skaða
það álit, sem ég nýt sem Ijóð-
skáld. Það er aðeins afsökun.
Rithöfundur verður að slappa
af, hann verður að hafa leyfi
til þess að lifa og þróast. Ég
en Pasternak var látinn í
friði.
Pasternák kveðst vilja
skrifa aðra skáldsögu áður en
hann deyr. Hún yrði bjart-
sýnni — rólegri.
Er bókin um Sívagó lækni
byggð á reynslu Pasternaks?
— Larissa, aðalkvensöguhetj
an, er til. Hún stóð mér eitt
sinn mjög nærri. Það var á
árunum í kringum nítján
hundruð og þrjátíu, sem sag-
an fór að mótast í huga mér.
Pasternak minntist á hin
hræðilegu ár, þegar hreins-
anirnar voru í algleymingi.
Margir vina hans voru hand-
teknir og hurfu með öllu.
Einu sinni komu þeir með
eitthvað, sem ég átti að und-
irskrifa. Það híjóðaði upp á
að ég væri hlynntur aftökum
hershöfðingj anna. Þetta var í
rauninni traustsyfirlýsing,
því þeir, sem ekki var treyst,
voru ekki beðnir að undirrita
neitt. Konan mín var með
barni um þetta leyti. Hún
grátbað mig að skrifa undir,
en ég gat það ekki. Ég bjóst
við að verða handtekinn, ég
bjó mig undir það, ég skelfd-
ist allt þetta blóð, ég þoldi
þetta ekki lengur. En ekkert
gerðist. Ég frétti síðar að
starfsbræður mínir hafi bjarg’
að mér, óbeint. Enginn þeirra
þorði að tilkynna valdhöfun-
um, að ég hefði ekki skrifað
undir. •
Kröfur valdhafanna eru
mjög litlar, það er aðeins eitt,
sem þeir heimta. Þú skalt
hata það, sem þú elskar og
elska það, sem þú hatar. En
það er erfiðast. Hami endur-
tók: Það er erfiðast. Og ég'
minntist þess að þessi orð
koma fyrir í sögunnþ í svip-
uðu sambandi.
8Ö5Í(1I iíffi(